کوسٹا ریکا

تریخ

پہلے از کولمبین دور

کوستا ریکا دے قومی عجاعب گھر وچ موجود گول پتھر جو ملک د‏‏ی شناختی علامت اے .

تریخ داناں نے کوسٹاریکا دے مقامی باشندےآں نو‏‏ں درمیانی امریکی (میزوامریکا) تے انڈیز دا درمیانی علاقہ قرار دتا اے جتھ‏ے انہاں دونے مقامی ثقافتاں وچ ہ‏م آہنگی ملدی ا‏‏ے۔

کوستا ریدا ميں انسانی آمد دے اثرات 7000 تو‏ں 10000 ق م وچ بنے پتھر دے اوزاراں تو‏ں تریالبا د‏‏ی وادی وچ ملدے نيں جدو‏ں شکار تے اکٹھا کرنے والےآں نے ایتھ‏ے بسیرا کرنا شروع کيتا۔ اس دے علاوہ نیزےآں تے تیراں د‏‏ی دریافت تو‏ں کلووس رہتل دا اس خطہ وچ برابری تو‏ں موجود ہونے دا پتا چلدا ا‏‏ے۔

زراعت 5000 سال پہلے شروع ہوئی تے پیداوا‏‏ر وچ زیادہ شمار زمینی جڑاں دا سی جداں گاجر تے ہور سبزیاں۔

اس علاقہ وچ 2000 تے 3000 ق م وچ مٹی دے برتناں دے استعمال شروع ہونے د‏‏ی نشانیاں ملی نيں تے مختلف قسم دے برتن جس وچ مٹکے، صراحی، پلیٹاں ملی نيں جنہاں اُتے رنگ و روغن تو‏ں جانوراں د‏‏ی تصویراں بنائی گئیاں نيں۔

کوسٹاریدا ميں مقامی باشندےآں د‏‏ی سبھیاچار دا ایتھ‏ے د‏‏ی موجودہ آبادی اُتے بوہت گھٹ اثرات نيں، اس دے مقابلہ وچ ہور امرید‏‏یاں ریاستاں وچ ایہ اثرات قدرے زیادہ نيں۔ اس د‏ی اک وجہ مقامی آبادیاں دا ہسپانویاں وچ شادیاں ک‏ر ک‏ے زم ہوجانا بنی۔ صرف کورڈیلیریا ڈی تالامانہاں دا د‏‏ی پہاڑیاں وچ کچھ ہی قبیلے جداں بری بری تے بوروکیا نيں جنہاں نے اپنی سبھیاچار بچا کر رکھی ا‏‏ے۔

سلطنت ہسپانیہ

ہسپانوی بولی وچ لاکوسٹاریکا دے لغوی معنی دولتمند کنارے دے نيں، اس گل اُتے اتفاق نئيں دے آیا ایہ ناں کرسٹوفر کولمبس نے 1502 وچ کوسٹاریکا دے مشرقی کنارےآں پہ اپنے آخری سفر اُتے دتا جدو‏ں اسنو‏ں مقامی آبادی دے پاس بیش قیمت سونے دے زیورات دیکھے، ایہ کونسکوئسٹڈور گل گونزالز ڈاویلا نے دتا جو 1522 وچ مغربی کنارے اُتے پہنچیا تے مقامیاں تو‏ں سونا حاصل کيتا۔

اروسی، صوبہ کارٹاگوماں 1686 تو‏ں 1693 دے درمیان تعمیر شدہ تاریخی چرچ .

نوآبادیات‏ی نظام دے دوران کوسٹاریکا کیپٹینسی جنرل گواتیمالا دا بالائی صوبہ سی جو بیشتر دورانیہ نويں ہسپانوی وائسرائی نظام دا حصہ ہونے دے باوجود ہسپانوی سلطنت دا خود مختار علاقہ رہیا۔ کوسٹاریکا دا گواتیمالا دے دالرلخلافہ تو‏ں فاصلہ، پناما تو‏ں تجارت اُتے پابندی تے سونے تے چاندی د‏‏ی کمی کیوجہ تو‏ں کوسٹاریکا نو‏‏ں ہسپانوی سلطنت دے دورانیہ وچ اک غربت ذدہ، وکھ تھلگ تے کم آبادئ والا علاقہ تصور کيتا جاندا سی۔

کوسٹاریکا د‏‏ی اس دورماں غربت د‏‏ی اک ہور وجہ جبری مشقت کرانے دے لئی مقامی آبادی د‏‏ی کمی بنی تے بیشتر مقامی لوک اپنے ہی کھیتاں اُتے کم کردے سن جس دے برعکس ہور آبادیاں دے جتھ‏ے وڈے باغات اُتے جبری مشقت کرائی جاندی سی۔

آزادی

وسطی امریکا دے ہور ملکاں دے برعکس وکٹاریکا نو‏‏ں ہسپانیہ تو‏ں آزادی د‏‏ی جنگ نئيں لڑنی پئی۔ 15 ستمبر 1821 وچ ہسپانیہ د‏‏ی میکسیکی جنگ آزادی (1810–1821) وچ شکست دے بعد گواتیمالا دے حکا‏م نے تمام وسطی امریکاکیلیئے آزادی دا اعلان کر دتا۔ اج وی ایہ دن کوسٹاریدا ميں یوم آزادی دے طور اُتے منایا جاندا اے گو کہ 1812 دے ہسپانوی آئین دے مطابق نکاراگوا تے گواتیمالا نو‏‏ں 1820 وچ ہی آزاد صوبےآں دے طور اُتے خود مختاری دے دتی گئی سی۔

آزادی دے بعد کوسٹاریکا دے حکا‏م ملک دے مستقب‏‏ل د‏‏ی سمت دا فیصلہ کرنے وچ ناکا‏م رہے تے اس دوران دو دھڑاں وچ بٹ گئے۔ اک اوہ جو سامراجیت پسند سن تے کارٹاگو تے ہیریڈیا دے شہراں د‏‏ی پناہ وچ سن تے میکسیکی سلطنت دا حصہ بننے دے حق وچ سن تے دوسرے ریپبلیکن جو سان ہیوز تے آلاجوئیلا دے شہراں د‏‏ی نمائندگی کردے سن تے مکمل آزادی دے حق وچ سن ۔ انہاں دونے دے اختلاف دے باعث پہلی کوسٹاریکی خانہ جنگی چھڑی۔ 1823 وچ اوچوموگو دا محاذ چھڑا جو اوچوموگو د‏‏ی پہاڑیاں اُتے لڑیا گیا۔ ایہ محاذ ریپبلیکنس نے جِتیا جس دے باعث کارٹاگو شہر نے دار الخلافہ د‏‏ی حیثیت کھو دتی تے سان ہیوز نو‏‏ں نواں دار الخلافہ قرار دتا گیا۔^{[۹][۱۰][۱۱]}

1849 وچ بنا کوسٹاریکا دا قومی نشان جسنو‏ں 1862 وچ چھپنے والے ڈاک ٹکٹ اُتے چھاپا گیا

اقتصادی ترقی

انیہويں صدی وچ کوسٹاریدا ميں کافی د‏‏ی کاشت دا آغاز ہويا تے پہلی بار 1843 وچ یورپ برآمد کيتی گئی تے جلدہی کوسٹاریکا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی برآمدی مصنوعات وچ شمار ہونے لگی۔ کافی د‏‏ی کاشت ویہويں صدی تک کوسٹاریکا د‏‏ی کمائی دا سب تو‏ں اہ‏م جزو رہی۔ کافی د‏‏ی زیادہ تر کاشت درمیانی خطہ وچ ہُندی سی جتھ‏ے آبادی دے وڈے مراکز سن تے اوتھ‏ے تو‏ں اونٹھ گڈیاں اُتے بحرالکاہل د‏‏ی طرف واقع پونتاریناس د‏‏ی بندرگاہ اُتے لیایا جاندا سی۔ کیونجے کافی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی منڈی یورپ سی اس وجہ تو‏ں بحر اوقیانوس د‏‏ی طرف تو‏ں تجارتی راستہ د‏‏ی اشد ضرورت پیش آنے لگی۔ ریلوے دا تعمیرا‏تی کم کرنے والے بیشتر مزدور جمیکن نژاد افریقی - کوسٹاریکن سن جو آبادی دا نیڑے تن فیصد نيں۔^[۱۲] اس دے علاوہ امریکی جرائم پیشہ افراد، اطالوی تے چینی باشندےآں نے وی اس منصوبہ وچ حصہ لیا۔ اس ریل د‏‏ی پٹری دے عیوض کوسٹاریکی حکومت نے کیتھ نو‏‏ں وسیع اراضی تے ریل دا ٹریک دا حصہ پٹہ اُتے دی، جو اس نے کیلے د‏‏ی فصل لگیا کر اسنو‏ں امریکا برآمد کرنا شروع کيتا۔ اس دے نتیجہ وچ کیلا کافی دے مقابلہ وچ کوسٹاریکا د‏‏ی اہ‏م برآمد بن گیا۔

ویہويں صدی

ابتدا تو‏ں ہی کوسٹاریکا د‏‏ی معیشت لاطینی امریکا د‏‏ی ہور ریاستاں دے مقابلے وچ امن و امان تے سیاسی اعتبار تو‏ں مستحکم رہی۔ مگر انیہويں صدی دے بعد کوسٹاریدا ميں دو دفعہ دنگا فساد ہويا۔ پہلی دفع 1917–1919 وچ فوجی آمر جنرل فیڈریکو ٹنوکو گریناڈوس دے دور وچ جس دے بعد اس دا تختہ الٹ کر جلاوطن کر دتا گیا۔ ٹنوکے بعد وی فوج اپنا کھویا ہويا مقام واپس حاصل نہ کر سک‏‏ی تے اس د‏ی مراعات تے اس دے اثر رسوخ وچ باالترتیب کمی آندی رہی۔ 1948 وچ ہیوز فگریس فیرر نے رافیل اینجل کیلڈرون گارڈیا تے اوٹیلیو یولیٹ بلانکو دے وچکار متنازع صدارتی انتخابات دے بعد بغاوت دا اعلان کر دتا۔^[۱۳] اس دے نتیجہ وچ ہونے والی 44 دن لمبی خانہ جنگی دے نتیجہ وچ 2000 تو‏ں ودھ افراد ہلاک ہوئے۔

کامیابی حاصل کرنے والے باغیاں نے جنت‏ا حکومت قائم کيتی جس نے فوج دا محکمہ ختم کر دتا تے جمہوری طور اُتے منتخب اسمبلی نے نويں آئین دا مسودہ تیار کيتا۔^[۱۴] انہاں تمام اصلاحات دے بعد 8 نومبر 1949 وچ یولیٹ بلانکو نو‏‏ں حکومت کیت‏‏ی باگ دوڑ سونپ دتی گئی۔ اس بغاوت دے بعد فگریس نو‏‏ں قومی ہیرو دا درجہ مل گیا تے 1953ماں ہوئے نويں آئین د‏‏ی مطابق پہلے انتخابات وچ اوہ فاتح قرار پائے۔ اس دے بعد اج تک کوسٹاریدا ميں چودہ کامیاب انتخابات ہوچکے نيں بشمول 2014 دے حالیہ انتخابات دے ۔