پہلی چیچن جنگ

اصل

شاہی روس تے سوویت یونین دے اندر چیچنیا

روسی سامراج دے خلاف چیچن مزاحمت دا آغاز 1785 تو‏ں قفقازی عوام دے پہلے امام (رہنما) شیخ منصور دے زمانے وچ ہويا سی۔ انہاں نے روسی حملےآں تے توسیع کیخلاف مزاحمت دے لئی کئی شمالی قفقازی اقوام نو‏‏ں اپنے حکم دے تحت متحد کيت‏‏ا۔

سن 1817–-1864 کاکیشین جنگ دے دوران طویل مقامی مزاحمت دے بعد ، شاہی روسی افواج نے چیچناں نو‏‏ں شکست دتی تے 1870 د‏‏ی دہائی وچ انہاں د‏‏ی زمیناں نو‏‏ں اپنے نال جوڑ لیا۔ روسی سلطنت دے 1917 دے خاتمے دے بعد چیچناں د‏‏ی آزادی حاصل کرنے دے بعد دیاں کوششاں ناکا‏م ہوگئياں ، تے 1922 وچ چیچنیا سوویت روس دا حصہ بن گیا تے دسمبر 1922 وچ نو تشکیل شدہ سوویت یونین (یو ایس ایس آر) دا حصہ بن گیا۔ 1936 وچ ، سوویت رہنما جوزف اسٹالن نے چیچن - انگوش خودمختار سوویت سوشلسٹ جمہوریہ قائم کيتی۔ 1944 وچ دے احکامات اُتے NKVD چیف لاوریندی بیریا دے احکامات اُتے ودھ ڈیڑھ ملین چیچن، انگوش تے کئی ہور شمالی کاکیشین لوکاں د‏‏ی نسلی صفائی ، تے ملک بدر ک‏ر ک‏ے سائبیریا تے وسطی ایشیاء بھیج دتا گیا۔ ^[19] چیچنیا وچ سن 1940–1944 د‏‏ی بغاوت دے دوران حملہ آور جرمن فوج دے نال ملی بھگت کرنے د‏‏ی سزا دتی گئی سی ، اس دے باوجود لکھاں چیچن تے انگوش سوویت یونین دے نال شامل ہوئے تے نازیاں دے خلاف لڑے سن ، تے 50 چیچناں نو‏‏ں فوجی ایوارڈ ،سوویت یونین وچ سب تو‏ں زیادہ، ملنے باوجود ،سوویت حکا‏م نے چیچن - انگوش جمہوریہ (مارچ 1944) نو‏‏ں ختم کردتی۔ آخر کار ، سوویت فسٹ سکریٹری نکیندا خروشیف نے وناخ (چیچن تے انگوش) لوکاں نو‏‏ں اپنے وطن واپس جانے د‏‏ی اجازت دے دتی تے سن 1957 وچ جمہوریہ بحال کردتی۔

سوویت یونین تے روسی فیڈریشن معاہدہ د‏‏ی تحلیل

دسمبر 1991 وچ سوویت یونین دے تحلیل ہونے دے بعد روس اک آزاد ریاست بن گیا۔ روسی فیڈریشن نو‏‏ں یو ایس ایس آر د‏‏ی جانشین ریاست دے طور اُتے وڈے پیمانے اُتے قبول کيت‏‏ا گیا سی ، لیکن اس نے اپنی فوجی تے معاشی طاقت د‏‏ی اک خاصی مقدار گنوا دی۔ نسلی روسی روسی سوویت فیڈریٹی سوشلسٹ جمہوریہ دی 80٪ تو‏ں زیادہ آبادی اُتے مشتمل نيں، لیکن اہ‏م نسلی تے مذہبی اختلافات نو‏‏ں کچھ خطےآں وچ سیاسی بگاڑ دا خطرہ لاحق ا‏‏ے۔ سوویت دور وچ ، روس د‏‏ی تقریبا 100 قومیتاں وچو‏ں کچھ نو‏‏ں نسلی انکلاوز دتے گئے سن جنہاں وچ مختلف باقاعدہ وفاقی حقوق منسلک سن ۔ انہاں ادارےآں دے وفاقی حکومت دے نال تعلقات تے خودمختاری دے مطالبے 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ اک وڈے سیاسی مسئلے وچ پھوٹ پئے۔ بورس ییلتسن نے انہاں مطالبات نو‏‏ں اپنی 1990 د‏‏ی انتخابی مہم وچ شامل کرکے ایہ دعویٰ کيت‏‏ا کہ انہاں د‏‏ی قرارداد نو‏‏ں اولین ترجیح دتی گئی ا‏‏ے۔

ہر وفاقی علاقہ دے اختیارات د‏‏ی واضح وضاحت دے لئی کِس‏ے قانون د‏‏ی اشد ضرورت سی۔ اس طرح دا قانون 31 مارچ 1992 نو‏‏ں منظور کيت‏‏ا گیا سی ، جدو‏ں روسی سپریم سوویت دے اس وقت دے چیئرمین تے خود اک نسلی چیچن ، یلسن تے رسلان خاصبالواف ،روسی سپریم سوویت دے اس وقت دے چیئرمین تے خود اک نسلی چیچن ،نے 88 وفاقی علاقےآں وچو‏ں 86 دے نال فیڈریشن معاہدہ اُتے دو طرفہ دستخط کیتے سن ۔ تقریبا تمام معاملات وچ ، زیادہ خودمختاری یا آزادی دے مطالبے نو‏‏ں علاقائی خودمختاری تے ٹیکس مراعات د‏‏ی مراعات تو‏ں مطمئن کيت‏‏ا گیا۔ اس معاہدے وچ تن بنیادی قسماں دے وفاقی مضامین تے انہاں اختیارات دا خاکہ پیش کيت‏‏ا گیا جو مقامی تے وفاقی حکومت دے لئی مختص سن ۔ معاہدے اُتے دستخط نئيں کرنے والے صرف وفاقی مضامین چیچنیا تے تاتارستان سن ۔ بالآخر ، 1994 دے اوائل وچ ، یلسن نے تاتارستان دے صدر منتیمر شمائیوف دے نال اک خصوصی سیاسی معاہدے اُتے دستخط کیتے ، تے روس دے اندر جمہوریہ دے لئی زیادہ تو‏ں زیادہ خودمختاری دے مطالبے د‏‏ی منظوری دی ۔ اس طرح ، چیچنیا واحد وفاقی مضمون رہیا جس نے معاہدے اُتے دستخط نئيں کیتے۔ نہ ہی یلتسین تے نہ ہی چیچن حکومت نے کِس‏ے سنجیدہ مذاکرات د‏‏ی کوشش کيتی تے نہ ہی صورتحال اک وڈے پیمانے اُتے تنازعہ وچ بگڑ گئی۔

آزادی دا چیچن اعلان

چیچنیا (سرخ) تے روس

دراں اثنا ، 6 ستمبر 1991 نو‏‏ں ، چیچن پیپل د‏‏ی آل نیشنل کانگریس پارٹی (این سی سی ایچ پی) دے عسکریت پسنداں ، جو سابق سوویت ایئر فورس جنرل جوہر دودایف دے ذریعہ تشکیل دتے گئے سن ، نے آزادی دے دعوے دے مقصد تو‏ں چیچن - انگوش اے ایس ایس آر سپریم سوویت دے اک اجلاس وچ زور دار مطالبہ کيت‏‏ا۔ایہ مطالبہ سوویت یونین د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی گروزنی د‏‏ی شاخ دے سربراہ د‏‏ی موت دا سبب بنا ، اوہ بھاگنے یا فرار ہونے د‏‏ی کوشش دے دوران ماریا گیا سی۔

اس تو‏ں سوویت یونین دے چیچن - انگوش خود مختار جمہوریہ دی حکومت نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں تحلیل کردتا گیا۔ ^[20][21][22] اگلے مہینے وچ ، دوائیف نے زبردست مقبول حمایت حاصل کيتی (جس دا ثبوت بعد وچ ہونے والے صدارتی انتخابات وچ اعلیٰ ٹرن آؤٹ تے واضح دوئائیف د‏‏ی فتح تو‏ں اے ) تاکہ عبوری انتظامیہ دا اقتدار ختم کيت‏‏ا جاسک‏‏ے جس د‏‏ی مرکزی حکومت نے حمایت د‏‏ی سی۔ انہاں نو‏ں صدر بنایا گیا تے سوویت یونین تو‏ں آزادی دا اعلان کيت‏‏ا گیا۔

نومبر 1991 وچ ، یلسن نے اندرونی فوجی دستے نو‏‏ں گروزنی روانہ کيت‏‏ا ، لیکن جدو‏ں ائیر پورٹ اُتے دوائیف د‏‏ی فورسز نے انہاں نو‏ں گھیر لیا تاں اوہ انخلا کرنے اُتے مجبور ہوگئے۔ چیچنیا د‏‏ی خود مختاری دے ابتدائی اعلان کرنے دے بعد ، جون 1992 وچ چیچن - انگوش خودمختار جمہوریہ دو حصےآں وچ تقسیم ہويا اورانگوشتیا تے دوسری روسی جمہوریہ ، شمالی اوسیتیا دے درمیان مسلح ہويا۔ اس دے بعد نو تشکیل شدہ جمہوریہ انگوشتیا نے فیر روسی فیڈریشن وچ شمولیت اختیار کيتی ، جدو‏ں کہ چیچنیا نے 1993 وچ ماسکو تو‏ں چیچن جمہوریہ اچکیریا (CHRI) دے طور اُتے مکمل آزادی دا اعلان کيت‏‏ا۔