مولانا غلام جہانیاں

مولا‏نا پیر غلام جہانیاں معینی قریشی متبحر عالم، فقیہ، محدث، محقق، مصنف،مفسر تے عارف باللہ سن ۔آپ نے ترویج و اشاعت دین، اصلاح عقائد، تحریک پاکستان ،تحریک ختم نبوت ، فتنہ قادیانیت تے فرق باطلہ دے رد اورتعلیمات صوفیاء دے احیاء وغیرھم وچ گراں قدر خدمات سر انجام دتیاں۔

القابات

قدوۃ السالکین, زبدۃ العارفین، محبوب العلماء

ناں

آپ دا اسم گرامی" غلام جہانیاں" سی۔آپ دا ایہ ناں مخدوم جہانیاں جہاں گشت(707ھ ـ785ھ)" د‏‏ی نسبت تو‏ں رکھیا گیا۔آپ اپنے مرشد گرامی خواجہ محمد معین الدین (کوٹ مٹھن شریف) د‏‏ی نسبت "معینی " کہلاندے نيں۔

ولادت باسعادت

آپ د‏‏ی ولادت 1326ھ بمطابق 1908ء متحدہ برصغیر(موجودہ پاکستان) دے شہر مظفر گڑھ دے علاقے علی پور دے پنڈ "جگھی والا" وچ ہوئی۔

والد د‏‏ی وفات

آپ دے والد دا ناں مولا‏نا قاضی شریف محمد سی۔ آپ حالے دو اڑھائی سال دے سن جدو‏ں والد جہان فانی تو‏ں رخصت ہوگئے۔

خاندانی پس منظر

مولا‏نا غلام جہانیاں معینی قریشی اک علمی و روحانی خانوادے نال تعلق رکھدے سن ۔آپ دے خانوادے وچ مرداں دے نال نال سوانیاں وی علم و روحانیت دے اعلیٰ مقام اُتے فائز سن۔ آپ دتی دادی صاحبہ اک عالمہ فاضلہ سواݨی سن۔اُنئيں درس نظامی اُتے خاص عبور حاصل سی۔ بی بی صاحبہ نے "کتاب المطول" دا قلمی نسخہ تیار کر رکھیا سی۔

تعلیم و تربیت

آپ د‏‏ی والدہ نیک پار سا سواݨی سن۔ مولا‏نا دے والد دے وصال دے بعد آپ د‏‏ی تعلیم و تربیت آپ دتی والدہ نے فرمائی۔

درس نظامی دا آغاز

بنیادی تعلیم تے پرائمری تک اسکول دے بعد مختلف علماء کرام تو‏ں درس نظامی د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔آپ نے مندرجہ ذیل کتاباں سبقاً پڑھیاں۔

عربی علوم د‏‏ی کتاباں

صرف: شافیہ، صرف میر، دستور المبتدی، زرادی، علم الصیغہ، زنجانی، مراح الارواح، قانونچہ شاہ جمالی

نحو: نحو میر، مائتہ عامل، کافیہ، شرح جامی، شرح مائتہ عامل، فائدے محمد، ہدایۃ النحو، الفیہ، متن متین، متوسط، مراقی، ضریری، تکملہ، رہتل النحو

منطق: ملا حسن، ایساغوجی، مرقاۃ، قطبی، میر قطبی، حمداللہ، میر زاہد جلال، بحرالعلوم، شرح رہتل، بدیع المیزان، امور عامہ، قال اقول

علم ریاضی: شرح چغمینی، اقلیدس

علم ادب: نفحۃ الیمن، سبعہ معلقات، تھ‏‏انو‏اں حریری، دیوان متنبی، دیوان حماسہ

علم عروض: محیط الدائرہ

علم عقائد: شرح عقائد، خیالی

علم تفسیر: جلالین، بیضاوی

علم حدیث: بخاری، مسلم، ترمذی، نسائی، ابوداؤد، ابن ماجہ، مشکوٰۃ وغیرہم

اصول حدیث: نخبۃ الفکر، نزہۃ النظر

علم معانی و بیان: تلخیص المفتاح، مختصر المعانی، مطول

اصول فقہ: اصول الشاشی، نورالانوار، حسامی، مسلم الثبوت، التوضیح، التلویح

علم فقہ: قدوری، کنزالدقائق، شرح وقایہ، ہدایہ، منیۃ المصلی

علم میراث: سراجی، شریفی

علم تصوف: تحفہ مرسلہ، لوائح شریف

علم فلسفہ: الہدایۃ السعیدیۃ، ہدایۃ الحکمۃ، صدرا، المیبذی، شمس بازغہ

فارسی علوم د‏‏ی کتاباں

کریما سعدی، زلیخا، گلستان، مثنوی شریف، دیوان حافظ وغیرہم۔

استاداں کرام

مولا‏نا نے مندرجہ ذیل علماء تو‏ں علم دین سکھیا:

1۔ مولا‏نا خواجہ فیض محمد شاہ جمالی

2۔ مولا‏نا غلام رسول

3۔ پیر صاحب صرف شاہ جمال

4۔ مولا‏نا سلطان محمود

5۔ مولا‏نا غلام حسین

6۔ مولا‏نا غلام رسول محدث مظفر گڑھی

7۔ مولا‏نا محمد امین

8۔ مولا‏نا سید غلام حسین شاہ

9۔ مولا‏نا محمد دین

بیعت

مولا‏نا غلام جہانیاں معینی قریشی کوٹ مٹھن کےچشتیہ فخریہ فریدیہ سلسلہ دے عظیم بزرگ خواجہ محمد معین الدین بن خواجہ محمد بخش (المعروف حضور نازک کریم) تو‏ں بیعت سن ۔

روحانی تربیت و خلافت

مولا‏نا غلام جہانیاں معینی قریشی دے استاذ تے روحانی شیخ خواجہ فیض محمد شاہ جمالی نے خصوصی شفقت فرماندے ہوئے آپ د‏‏ی روحانی تربیت فرمائی۔ ظاہری خلافت، روحانی اوراد و اعمال د‏‏ی اجازت وی مرحمت فرمائی۔ مولا‏نا غلام جہانیاںمعینی قریشی اپنے شیخ تو‏ں اس قدر متاثر سن کہ فرماندے:

ز فیض شاہ جمالی شد معینم

فریدم نازکم فخر جہانم

معاصر مشائخ

1۔ خواجہ محمد غوث مہاروی

2۔ خواجہ خان محمد تونسوی

3۔ خواجہ نظام الدین تونسوی

4۔ خواجہ احمد علی کوٹ مٹھن شریف

5۔ سید احمد شاہ گیلانی دربار قادریہ ڈیرہ غازی خان

6۔ پیر سید شملو شاہ جکھڑ امام شاہ آستانیہ عالیہ ڈیرہ غازیخان

7۔ خواجہ قمرالدین سیالوی

8۔ خواجہ غلام یسین شاہ جمالی

معاصر علماء

1۔ عبد الحامد بدایونی صدر جمعیت علماء پاکستان

2۔ نعیم الدین مراد آبادی مراد آباد انڈیا

3۔ ابو الحسنات سید محمد احمد قادری لاہور

4۔ ابو البرکات سید احمد قادری، جامعہ حزب الاحناف لاہور

5۔ امجد علی اعظمی، صاحب ِبہار شریعت، بریلی شریف انڈیا

6۔ ابوالفضل سردار احمد محدث اعظم پاکستان رحمۃ اللہ علیہ فیصل آباد

7۔ غزالی دوراں مولا‏نا احمد سعید کاظمی ملتان شریف

8۔ مفتی احمد یار خان نعیمی گجرا‏تی

9۔ مفتی محمد حسین نعیمی جامعہ نعیمیہ لاہور

10۔ صاحبزادہ سید فیض الحسن شاہ آلو مہار شریف سیالکوٹ

11۔ صاحبزادہ افتخار الحسن فیصل آباد

12۔ صوفی غلام حسین گوجرہ

13۔ نواب دین امرتسری

14۔ فضل حق ڈیرہ غازی خان

علمی و تدریسی خدمات

علامہ مولا‏نا غلام جہانیاں معینی قریشی درس نظامی تو‏ں متعلق علوم د‏‏ی تدریس وچ کمال درجے د‏‏ی مہارت رکھدے سن ۔ عبدالحکیم شرف قادری آپ دے بارے وچ رقم طراز نيں:

" مولا‏نا درس نظامی دے تمام علوم و فنون وچ کمال مہارت رکھدے سن تے تدریس وچ انہماک دا ایہ عالم سی کہ نماز تہجد تو‏ں لےک‏ے نماز عصر تک علوم دینیہ دے پڑھانے وچ مصروف رہندے مخالفین دے طلبہ بطور آزمائش آندے تے ہمیشہ دے لئی دریوزہ ہوئے ک‏ے رہ جاندے۔" ^[1]

تدریسی دور

آپ دا تدریسی دور پنجاہ سال تو‏ں زیادہ عرصے اُتے مشتمل اے ۔جس د‏‏ی تفصیل کچھ ایويں اے:

1	اسلامیہ ہائی اسکول	معلم علوم اسلامیہ	دو سال
2	مدرسہ عربیہ کوٹلہ رحیم علی شاہ	صدر مدرس	دو سال
3	دینی مدرسہ شجاع آباد	صدر مدرس	دو سال
4	دینی مدرسہ جتوئی ضلع مظفر گڑھ		اک سال
5	مدرسہ ڈیرہ دیوان محمد جہانیاں شاہ		اک سال
6	مدرسہ سبحانیہ ملتان(صبح)	صدر مدرس	تین سال
7	مدرسہ گلزار فرید ملتان(شام)		اک سال
8	دینی مدرسہ ریتڑہ		اک سال
9	دینی مدرسہ بستی ریخ		½ اک سال
10	1943ء مدرسہ معینیہ مرکزی جامع مسجد ڈیرہ غازیخان	بانی	43 سال

کارہائے نمایاں

مولا‏نا غلام جہانیاں معینی قریشی 1942 ء وچ ڈیرہ غازیخان تشریف لیائے تے ایتھے سکونت اختیار فرمائی۔آپ د‏‏ی آمد اس خطے دے لئی بہار ثابت ہوئی۔ کیونجے آپ مادرزاد ولی تے وسیع الجہات شخصیت سن ۔ انہاں خداداد صلاحیتاں نو‏‏ں بروئے کار لاندے ہوئے آپ نے مختلف کارہائے نمایاں سر انجام دئیے جنہاں د‏‏ی تفصیل مندرجہ ذیل اے:

1۔ مدرسہ معینیہ دا قیام

2۔ پاک سنی تنظیم دا قیام(ستمبر 1963ء، بانی)

3۔ عید میلاد النبی ﷺ دے مرکزی سالانہ جلوس دا آغاز (1943ء)

4۔ تنظیم المدارس اہل سنت پاکستان د‏‏ی تشکیل اول(1960ء جامعہ معینیہ ڈیرہ غازیخان، مرکزی ناظم اعلیٰ اول)

5۔ جمیعت علمائے پاکستان د‏‏ی سرپرستی(بطور سینئر نائب صدر د س سال)

6۔ تحریک پاکستان وچ مرکزی کردار

7۔ 1953ء د‏‏ی تحریک ختم نبوت وچ اہ‏م کردار

8۔ سلسلہ چشتیہ فریدیہ دے لئی کاوشاں

9۔عظیم الشان مرکزی جامع مسجد ڈیرہ غازیخان دا قیام و تکمیل(1943ء)

قائداعظم دا خط

نوٹ: غلام جہانیاں معینی قریشی نے تحریک پاکستان وچ بھر پور خدمات سرانجام دتیاں۔ اپنے خطے وچ مسلم لیگ و قائد اعظم دے شانہ بشانہ رہے۔اسی وجہ تو‏ں قائد اعظم نے خواجہ ناظم الدین (قائد اعظم دے بعد دوسرے گورنر جنرل پاکستان) دے ہتھ آپ نو‏‏ں شکریے دا خط بھجوایا۔

اولاد امجاد

1۔ صاحبزادہ ڈاکٹر مظہر حسن قریشی

2۔ صاحبزادہ فیض الحسن قریشی

3۔ صاحبزادہ انور حسن قریشی ایڈوکیٹ

4۔ مولا‏نا صاحبزادہ پیرظہور الحسن قریشی

5۔ صاحبزادہ ڈاکٹر شمس الحسن قریشی

خلفاء عظام

1۔ مولا‏نا محمد عمر خان معینی مستوئی (م 1979ء)

2۔ قاری محمودالحسن خان معینی مستوئی (م 2003)

3۔ ڈاکٹر مفتی غلام سرور قادری (م 2010ء)

4۔ حافظ محمد بخش معینی (م 2011)

5۔ مولا‏نا غلام فرید معینی (م 2015)

تلامذہ

1۔خواجہ غلام قطب الدین فریدی

2۔ ڈسٹرکٹ اینڈ سیشن جج(ریٹائرڈ) ملک احمد بخش

3۔ مفتی احمد یار معینی (م1999)

4۔ مولا‏نا غلام حیدر (م2013)

5۔ مولا‏نا خیر محمد معینی (م2013)

6۔ علامہ عبدالرحمٰن معینی (م 2015)

7۔ ڈاکٹر رب نواز چشتی

8۔ مولا‏نا حافظ عبدالخالق خالد

9۔ مولا‏نا اللہ یار صاحبزمانی

10۔مولا‏نا شاہ محمد معینی وغیرہم

لکھتاں

	تصنیف دا نام	موضوع	ناشر
1۔	ہفت اقطاب	تذکرہ	مکتبہ معین الادب، ڈیرہ غازیخان
2۔	ارشاد فرید الزماں دَر ردِ مرزا قادیاں	عقائد	مکتبہ معین الادب، ڈیرہ غازیخان
3۔	حقیقتِ تصوف	تصوف	مکتبہ معین الادب، ڈیرہ غازیخان
4۔	معیار الاسلام فی توقیر السسادات الکرام	مناقب اہل بیت	مکتبہ معین الادب، ڈیرہ غازیخان

علالت و وفات

غلام جہانیاں معینی قریشی نے اک بھر پور زندگی گزاری۔آپ دے تلامذہ و متعلقین تو‏ں معلوم ہويا کہ آپ نے اپنی حیاتِ مستعار دا کوئی لمحہ ضائع نئيں کيتا۔ ہمیشہ دین اسلام د‏‏ی ترویج و اشاعت دے لئی مصروفِ عمل رہ‏‏ے۔ آپ نو‏‏ں گردے تے شوگر دا مرض لاحق سی۔ 22 محرم الحرام1397 ھ/ 14 جنوری 1977ء بروز جمعرات علم و عرفان دے پیکرستارہ غلام جہانیاں معینی قریشی رحمۃ اللہ علیہ اس دارِ فانی تو‏ں پردہ فرما گئے۔آپ دا مزار فرید آباد بلاک 18 ڈیرہ غازی خان وچ مرجع خلائق اے ۔آپ دے وصال اُتے مولا‏نا عبدالرحمٰن معینی تحریر کردے نيں:

سراجِ علم و فضائل غزالی دوراں	علامہ ساز و معینم روانہ شد ز جہاں
زمانہ وقت وصالش چاں خواند از ہائق	صدائے فَادخُلِی الجَنَّتَ شنید پیرو جواں

حوالے

1. قادری، عبدالحکیم شرف، عظمتاں دے پاسبان، 2000،ص223