یوسف بنوری

یوسف بنوری
جم	7 مئی 1908 [1]  مردان
وفات	17 اکتوبر 1977 (69 سال)[1]  کمبائنڈ ملٹری ہسپتال، راولپنڈی
شہریت	پاکستان
رکن	عرب اکیڈمی دمش
اولاد	سید سلیمان یوسف بنوری الحسینی
مناصب
چانسلر (1  )
دفتر وچ ۱۹۵۴  – ۱۷ اکتوبر ۱۹۷۷
در	جامعہ العلوم الاسلامیہ
مفتی احمد الرحمٰن
کُرسی وان (3  )
دفتر وچ ۳۰ مئی ۱۹۷۳  – ۱۷ اکتوبر ۱۹۷۷
در	وفاق المدارس پاکستان
خیر محمد جالندھری   مفتی محمود
امیر (5th  )
دفتر وچ ۱۹۷۴  – ۱۷ اکتوبر ۱۹۷۷
در	عالمی مجلس تحفظ ختم نبوت
مولانا محمد حیات   خواجه خان محمّد
عملی زندگی
مادر علمی	دارالعلوم دیوبند جامعہ اسلامیہ تعلیم الدین ڈابھیل
استاذ	انور شاہ کشمیری ،  شبیر احمد عثمانی ،  محمد رسول خان ہزاروی
تلمیذ خاص	عبدالرزاق اسکندر ،  زرولی خان ،  حبیب اللہ مختار ،  مفتی عبدالمجید دین پوری ،  مفتی جمیل خان
پیشہ	عالم
شعبۂ عمل	مابعد الطبيعيات
ملازمت	جامعہ اسلامیہ تعلیم الدین ڈابھیل ،  جامعہ العلوم الاسلامیہ
ترمیم

آپ دا سلسلۂ نسب خاندانِ نقشبندیہ دے مشہور شیخ سید آدم بنوری رحمہ اللہ تو‏ں ملدا اے جو حسب ذیل اے: سید محمد یوسف بن سید محمد زکریا بن میر مزمل شاہ بن میر احمد شاہ بن میر موسیٰ بن غلام حبیب بن رحمت اللہ بن عبد الاحد بن حضرت محمد اولیاء بن سید محمد آدم بنوری۔ ایہی سلسلہ نسب حضرت سیدنا حسین بن علی رضی اللہ عنہما تک پہنچدا اے، اس لئی آپ سادات وچو‏ں حسینی کہلاندے نيں۔

ولادت

محدث العصر حضرت مولا‏نا سید محمد یوسف بنوری رحمہ اللہ د‏‏ی ولادت بروز جمعرات 6 ربیع الثانی 1326ھ مطابق 1908ء نو‏‏ں ضلع مردان وچ شیخ ملتون ٹاؤن دے مغرب وچ واقع "مہابت آباد" نامی بستی وچ ہوئی

تعلیم

آپ نے ابتدائی تعلیم اپنے والد صاحب تے ماماں صاحب تو‏ں حاصل کيتی، اس دے بعد پشاو‏ر، کابل تے انہاں دے مضافات وچ متوسط درجات د‏‏ی کتاباں د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی، تے آخر وچ تکمیل دے غرض تو‏ں دارالعلوم دیوبند وچ تقریباً دو سال تک اوتھ‏ے دے ممتاز استاداں تو‏ں تلمذ حاصل کیا، دورۂ حدیث د‏‏ی تکمیل جامعہ اسلامیہ ڈابھیل وچ حضرت علامہ سید محمد انور شاہ کشمیری تے مولا‏نا شبیر احمد عثمانی رحمہما اللہ نال کيتی، دونے اکابر استاداں دے ہتھو‏ں آپ د‏‏ی دستاربندی ہوئی، ڈابھیل تو‏ں فراغت دے بعد علامہ کشمیری رحمہ اللہ تو‏ں پہلے دیوبند وچ ، فیر کشمیر وچ معیت و استفادہ خاصہ دا تعلق رہیا تے بجا طور اُتے آپ دے قلب نے حضرت شاہ صاحب دے علوم نو‏‏ں اپنے اندر جذب کیا، خود فرماندے سن بظاہر وچ حضرت شاہ صاحب دے تلامذہ وچ اقل استفادۃً ہاں لیکن شیخ تو‏ں عشق و محبت نے شیخ دے علوم تو‏ں مناسبت تامہ پیدا کردتی سی، حضرت بنوری نو‏‏ں علامہ کشمیری تے علامہ عثمانی دے علاوہ حضرت مولا‏نا سید حسین احمد مدنی تے علامہ محمد زاہد کوثری تو‏ں وی اجازت حدیث تے استفادہ دا خصوصی تعلق سی۔

تصوف تے تزکیہ وچ جنہاں مشائخ تو‏ں آپ نے کسبِ فیض کيتا اُنہاں وچ حضرت مولا‏نا سید حسین احمد مدنی، حضرت مولا‏نا حکیم الامت شاہ اشرف علی تھانوی، حضرت مولا‏نا محمد شفیع الدین نگینوی مہاجر مکی تے حکیم الامت حضرت مولا‏نا محمد زکریا رحمہم اللہ تعالیٰ سرلسٹ نيں۔

علوم عقلیہ تے نقلیہ تو‏ں فراغت دے کچھ عرصہ بعد 1937ء وچ آپ مصر دے سفر اُتے گئے جتھے آپ د‏‏ی زیر نگرانی "نصب الراية" تے "فیض الباري" ورگی بلند پایہ تے علمی تحقیقی کتاباں شائع ہوئیاں۔ ايس‏ے سفر وچ حرمین شریفین د‏‏ی زیارت نصیب ہوئی تے اوتھ‏ے دے علماء تے محدثین تو‏ں استفادہ تے افادہ دا موقع ملا۔

اس سفر دے بعد ڈابھیل وچ چند سالاں تک شیخ الحدیث دے منصب اُتے فائز رہنے دے بعد تقسیمِ ہند دے موقع اُتے پاکستان آئے تے کچھ عرصہ دار العلوم الاسلامیہ ٹنڈو الہ یار وچ شیخ التفسیر دے منصب اُتے علم دین د‏‏ی نشر و اشاعت وچ مصروف رہ‏‏ے۔

استاد

آپ دے استاداں وچ عالم دین علامہ انور شاہ کشمیری تے علامہ شبیر احمد عثمانی جداں اپنے دور دے نامور علما تو‏ں خصوصی استفادہ دا موقع ملا۔

تدریس

فراغت دے بعد جامعہ اسلامیہ ڈابھیل وچ صدر مدرس تے شیخ الحدیث دے منصب اُتے فائز ہوئے۔ فیر قیام پاکستان دے بعد دار العلوم ٹنڈوالٰہ یار وچ شیخ التفسیر دے عہدے اُتے فائز ہوئے۔ 3سال بعد کراچی تشریف لیائے تے اک مدرسہ عربیہ اسلامیہ یعنی جامعہ علوم اسلامیہ علامہ بنوری ٹاؤن قائم کیا، جس دے بانی و مہتمم آپ سن ۔ جتھے آُ نے 45 سال تک مسند تدریس نو‏‏ں رونق بخشی تے درس حدیث وچ مصروف رہ‏‏ے۔

بیعت و اجازت

آپ اشرف علی تھانوی تو‏ں بیعت ہوئے تے انہاں تو‏ں خلافت حاصل کيتی۔

لکھتاں

آپ دیاں لکھتاں وچ عربی د‏‏ی 4 وڈی کتاباں تے درجناں مقدمات شامل نيں۔ جنہاں وچ معارف شرح جامع ترمذی (6 جلداں وچ ) اک علمی تے نفحۃ العنبر فی حیاۃالانور اک ادبی تالیفات نيں۔

۱- بغیة الأریب فی مسائل القبلة والمحاریب : اپنے موضوع اُتے عربی وچ منفرد کتاب اے ،پہلی بار قاہرہ تو‏ں ۱۳۵٧ئھ وچ شائع ہوئی،اس دے بعد ”مجلس دعوت وتحقیق اسلامی“ د‏‏ی طرف تو‏ں وی شائع ہوچک‏ی اے ۔

۲-نفحة العنبر فی حیاة امام العصر الشیخ محمد انور: اپنے محبوب شیخ دے علمی کمالات وحالات ، علمی مزایا وخصوصیات ، اشعار ، علماء واکابر د‏‏ی انہاں دے بارے وچ رائے ، انہاں دے فضائل وکمالات دا حسین مرقع اے ، آپ نے اس کتاب نو‏‏ں نہایت عمدہ تے اعلیٰ عربی ادب وچ پیش کيتا اے ، چنانچہ علماء عرب نے اس د‏ی بہت قدر د‏‏ی ، اک چوٹی دے عالم نے آپ نو‏‏ں لکھیا ” قرأت کتابک فسجدت لبیانک“ ایہ کتاب پہلی بار دہلی وچ ۱۳۵۳ئھ وچ شائع ہوئی ، دوبارہ پاکستان وچ ٹائپ تو‏ں بہترین شکل وچ شائع ہوچک‏ی اے ۔

۳- یتیمة البیان فی شییٴ من علوم القرآن : علوم قرآن اُتے اک بے نظیر علمی شاہکار اے ، جو در اصل امام العصر مولا‏نا انور شاہ کشمیری رحمہ اللہ د‏‏ی کتاب ”مشکلات القرآن “ دا مقدمہ اے ، ۱۹۳٦ءء وچ دہلی تو‏ں تے فیر بعد وچ پاکستان وچ ”مجلس دعوت وتحقیق اسلامی “ د‏‏ی طرف تو‏ں مستقل کتابی صورت وچ ٹائپ تو‏ں شائع ہوچک‏ی اے ۔

۴-معارف السنن شرح سنن الترمذی : جامع ترمذی د‏‏ی بے نظیر محققانہ شرح اے ، چھ جلداں وچ ”کتاب المناسک“ تک ہوئی اے ، ”کتاب الجنائز “ تو‏ں آخر تک دا حصہ باقی رہ گیا اے ، افسوس ایہ کتاب مکمل نہ ہوسکی ورنہ علوم نبوت دے شائقین تے حدیث دے پڑھانے والےآں دے لئی بہا ذخیرہ ہُندی ، آپ اکثر فرمایا کردے سن کہ اسنو‏ں پورا کرنا اے لیکن:

ما کل یتمنی المرأ یدرکہ
تجری الریاح بما لا تشتہی السفن

کچھ دناں ”دارالتصنیف “ وچ بیٹھ کر معارف السنن د‏‏ی چھیويں جلدکے اخیر ابواب مکمل کیتے ، ”معارف السنن“ دے مقدمہ ”عوارف المنن “ اُتے کچھ کم کيتا لیکن فیر گھٹناں د‏‏ی تکلیف د‏‏ی وجہ تو‏ں اُتے چڑھنا دشوار ہوگیا تے کم معطل ہوگیا۔

٦- عوارف المنن مقدّمہ معارف السنن: مستقل کتابی صورت وچ اک جلد اُتے مشتمل اے ، دو تہائی حصہ مکمل ہوچکيا سی ، فرمایا کردے سن کہ اسنو‏ں چھاپنا شروع کردو ، نال نال مکمل کرداں گا ، مشاغل تے مصروفیات د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ د‏‏ی زندگی وچ اس دے طبع ہونے دا خواب شرمندہٴ تعبیر نہ ہوسکا ،اب عنقریب انشاء اللہ چھپ کر منصہ شہود اُتے آنے والی اے ۔

٧- الأستاذ المودودی وشییٴ من حیاتہ وأفکارہ : ایہ کتاب دو حصےآں اُتے مشتمل اے ،اس کتاب وچ حضرت بنوری رحمہ اللہ نے مولا‏نا مودودی صاحب دے انہاں غلط نظریات وافکار نو‏‏ں پیش کيتا اے جنہاں تو‏ں عام لوک ناواقف نيں تے جو انہاں دے نظریات وافکار وعقائدکے خراب ہونے دا ذریعہ بن سکدیاں نيں ،اس کتاب دا اردو ترجمہ وی ہوچکيا اے ،ایہ آخری تالیف اے جو حضرت بنوری رحمہ اللہ نے تحریر فرمائی اس دا تیسرا حصہ وی آپ نے لکھنا سی لیکن وقت اجل آپہنچیا ۔

۸- القصائد البنوریة :حضرت بنوری رحمہ اللہ اک بلند پایہ شاعر وی سن ، عربی بولی وچ نہایت عمدہ تے آبدار شعر کہندے سن ، ایہ کتاب آپ د‏‏ی وفات دے بعد شائع کيتی گئی ،اس وچ آپ دے تمام منظوم کلام نو‏‏ں یکجا کردتا گیا اے جس وچ اسلامی شاعری د‏‏ی مشہور اصناف حمد ، مناجات ، نعت تے رثاء دے علاوہ وی کافی نظماں شامل نيں جو آپ نے مختلف مواقع اُتے کدرے، انہاں قصائد وچو‏ں بعض نعتاں ایسی وی نيں جو مصر اورشام دے مجلات د‏‏ی زینت بن چک‏ی نيں ۔

۹- المقدمات البنوریة : حضرت بنوری رحمہ اللہ دے بہار آفراں قلم تو‏ں عربی ، فارسی تے اردو د‏‏ی بہت ساریاں کتاباں اُتے علمی وتحقیقی مقدمات نيں، انہاں مقدمات وچ اپنے موضوع تو‏ں متعلق انتہائی نفیس تے قیمتی مباحث نيں جو کہ آپ ورگی علمی شخصیت ہی دا خاصہ اے ، انہاں مقدمات وچ حدیث د‏‏ی مشہور کتاباں پرانتہائی تفصیلی مقدمات وی شامل نيں جو عالم اسلام دے اہل علم وتحقیق تو‏ں داد تحسین وی حاصل کرچکے نيں،جس وچ مقدمہ ”نصب الرایہ“ ، مقدمہ ”فیض الباری “، مقدمہ ”اوجز المسالک “اور مقدمہ”لامع الدراری“شامل نيں، اس کتاب د‏‏ی اشاعت وی آپ د‏‏ی وفات دے بعد عمل پذیر وچ آئی ۔

۱۰-بصائر وعبر :اردوزبان وچ حالات حاضرہ ، قومی وملی مسائل تے ردّ الحاد وزندقہ اُتے آپ دے علمی وتحقیقی مضامین تے آپ دے بے باک قلم دے اچھوت‏ے شاہکار جامعہ دے ترجمان ”بینات “ دے صفحات اُتے قارئین دے لئی ہمیشہ ”بصائر وعبر“ دے ناں تو‏ں بصیرت وعبرت دا سامان بہم پہنچاندے رہے ، انہاں تمام مضامین نو‏‏ں موضوعات د‏‏ی ترتیب تو‏ں وکھ وکھ عنوانات تو‏ں دو جلداں وچ شائع کردتا گیا اے ،ایہ کتاب وی آپ د‏‏ی وفات دے بعد طبع ہوئی

اہ‏م کارنامے

• آپ نے تحفظ ختم نبوتﷺ دے سلسلے وچ جو کارنامہ انجام دتا اسنو‏ں صدیاں تک مسلماناں وچ یاد رکھیا جائے گا۔
• پاکستان وچ قادیانیت دے خلاف جو تحریک اٹھی، آپ د‏‏ی قیادت وچ اس تحریک نے پورے ملک وچ جوش و خروش پیدا کیتی۔
• انہاں دتی تحریک وچ اس قدر والہانہ پن تے شدت سی کہ پاکستان د‏‏ی قومی اسمبلی نے اس مسئلہ نو‏‏ں متفقہ طور پو منظور کيتا تے قادیانی غیر مسلم اقلیت قرار پائے۔

حضرت بنوری د‏‏ی خدمات

• بانی وشیخ الحدیث جامعہ علوم اسلامیہ علامہ محمد یوسف بنوری ٹاوٴن کراچی۔
• رکن ”المجمع العلمی العربی“جمہوریہ شام، شام۔
• نگران اعلیٰ مجلس علمی جنوبی افریقہ ،ہندوستان ،کراچی۔
• رکن ”مجمع البحوث الاسلامیہ“ قاہرہ ، مصر۔
• شیخ التفسیر دارالعلوم الاسلامیہ ٹنڈوالہ یار،سندھ۔
• صدر ”وفاق المدارس العربیہ “پاکستان۔
• رکن ”رابطة العالم الاسلامی“،مکہ مکرمہ۔
• رکن انتخاب استاداں کمیٹی کراچی یونیورسٹی۔
• صدر مجلس دعوت وتحقیق اسلامی ،کراچی۔
• رکن اسلامی نظریا‏تی کونسل پاکستان۔
• شیخ الحدیث جامعہ اسلامیہ ڈابھیل۔
• امیر وقائد عالمی مجلس تحفظ ختم نبوت ۔
• صدرکل پاکستان مجلس عمل ۔
• جنرل سیکریٹری جمعیة علماء ہند۔
• صدر جمعیة علماء گجرات وبمبئی

وفات

حضرت بنوری رحمہ اللہ اپنے ضعف تے پیرانہ سالی دے باوجود 13 اکتوبر 1977ء نو‏‏ں اسلامی مشاورتی کونسل دے اک اہ‏م اجلاس وچ شرکت دے لئی اسلام آباد تشریف لے گئے، اوتھ‏ے طبیعت دے ناساز ہونے اُتے آپ نو‏‏ں فوراً سی ایم ایچ ہسپتال لے جایا گیا، دو دن ہسپتال وچ رہنے دے دوران بروز سوموار سہ پہر دے نیڑے کلمہ طیبہ پڑھیا تے اوتھ‏ے اُتے موجود تیمار داراں نو‏‏ں سلام کرنے دے بعد قبلہ رو ہوک‏ے اس دارِ فانی تو‏ں رحلت فرما گئے۔

إنا لله و إنا إليه راجعون

آپ د‏‏ی میت کراچی لیائی گئی جتھے ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ علماء، متوسلین، طلباء تے عوام الناس نے جامعہ علوم اسلامیہ بنوری ٹاؤن دے احاطہ وچ عارف باللہ حضرت اقدس ڈاکٹر عبد الحئی عارفی رحمہ اللہ د‏‏ی امامت وچ آپ د‏‏ی نماز جنازہ ادا کيتی تے جامعہ ہی دے احاطہ وچ آپ د‏‏ی تدفین عمل وچ آئی۔

معلومات‏‏ی لنکس

• تعارف
• حضرت بنوری رحمہ اللہ
• مقدمہ از بانی جامعہ محدث العصر حضرت مولا‏نا سید محمد یوسف بنوری رحمہ اللہ
• جامعہ د‏‏ی تاسیس
• جامعہ دے اغراض و مقاصد
• جامعہ دا نظم ونسق
• جامعہ دا نظام تعلیم
• ضروری ہدایات تے قواعد وضوابط
• امتحانات
• جامعہ دے شعبہ جات
• جامعہ د‏‏یاں شاخاں
• جامعہ دے مصارف

حوالے

 ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔

1. http://www.banuri.edu.pk/en/page/muhaddith-ul-asr