عثمان بن سعید عمری

زندگی‌نامہ

عثمان بن سعید دی تاریخ ولادت تو‏ں متعلق کوئی دقیق معلومات نئيں لیکن کہیا گیا اے کہ آپ گیارہ سال دی عمر تو‏ں ہی امام محمد تقی دے خادم دے طور اُتے امام دے گھر وچ کم کردے سن تے بعد وچ امام نے انہاں نو‏ں اپنا نمائندہ بنایا ایويں آپ امام دے با اعتماد اصحاب وچو‏ں سن ۔ ^[1]

آپ امام ہادی(ع)، امام حسن عسکری(ع) تے امام زمانہ(ع) دے وی وکیل رہے نيں اسی بنا اُتے ہمیشہ انہاں حضرات معصومین دے وی مورد اعمتاد ٹھرے نيں۔ عثمان بن سعید شروع وچ سامرا وچ رہندے سن تے امام حسن عسکری(ع) دی شہادت دے بعد اوہ بغداد چلے گئے۔ اس وقت سامرا عباسیاں دا دار الخلافہ تے فوجی چھاونی سی جو اپنی حکومت دے آغاز تو‏ں ہی آئمہ معصومین دے نال کوئی اچھا برتاؤ روا نئيں رکھدے سن ۔ بعض دا خیال اے کہ ایہ احتمال زیادہ قوی اے کہ عثمان بن سعید نے اسی وجہ تو‏ں سامراء تو‏ں بغداد دی طرف ہجرت دی تے اوتھ‏ے اُتے کرخ نامی جگہے نو‏‏ں جو اک شیعہ نشین علاقہ سی، سکونت دے لئی انتخاب کرکے اسنو‏ں شیعاں دی رہبری دے لئی مرکز قرار دے دتا۔^[2]

اسامی تے القاب

آپ دا نام رجالی منابع وچ "عثمان بن سعید" آیا اے لیکن صرف رجال کشی وچ آپ نو‏‏ں "حفص بن عمرو" دے نام تو‏ں وی یاد کیتا اے جو ممکن اے دوسرے وکلا دے نال خفیہ ملاقاتاں دے لئی انہاں دا رمزی نام یا کوڈ ورڈ ہوئے۔^[3] تمام منابع وچ انہاں دی کنیت انہاں دے جد پدری تو‏ں منسوب کردے ہوئے "ابوعمرو" مذکور ا‏‏ے۔ چونکہ انہاں دا محمد نامی اک بیٹا سی اس مناسبت تو‏ں بحارالانوار تے سفینۃ البحار وچ انہاں نو‏ں "ابومحمد" ہور کہیا گیا ا‏‏ے۔^[4][5]

لیکن آپ "عَمْری" دے نام تو‏ں مشہور سن اس حوالے تو‏ں کہیا جاندا اے کہ دو وجوہات دی بنا اُتے انہاں نو‏ں اس لقب تو‏ں یاد کیتا جاندا سی ؛ اک ایہ کہ امام حسن عسکری(ع) نے خلیفہ سوم (عثمان) دا نام تے لقب (ابوعمرو) دونے "عثمان بن سعید" دے نام وچ جمع ہونے پسند نئيں فرماندے سن اس بنا اُتے انہاں نو‏ں "عَمری" دے نام تو‏ں خطاب فرماندے سن ۔ دوسری وجہ ایہ کہ انہاں نو‏ں انہاں دے جد پدری "عمرو" دی طرف نسبت دے کر "عمری" کہیا جاندا سی ۔^[6] محدث قمی نے انہاں نو‏ں "عَمْری" کہلانے دی وجہ بیان کردے ہوئے کہیا اے کہ انہاں نو‏ں انہاں دی ماں دی طرف تو‏ں "عُمَر بْن اَطْرَف اَعْلی" دی طرف نسبت دیندے ہوئے "عمری" کہیا جاندا سی ۔^[7][8]

آپ "سمّان" تے "زَیّات" دے لقب تو‏ں وی ملقب سن کیونکہ آپ روغن تے زیتون دی خرید و فروش کیتا کردے سن تے حقیقت وچ ایہ پیشہ انہاں نے اپنی اصلیت نو‏‏ں مخفی رکھنے دے لئی اپنایا سی کیونکہ آپ امام زمانہ(ع) دی وکالت تے نیابت دی ذمہ داری نو‏‏ں مخفیانہ طور اُتے انجام دیندے سن تاکہ حکومت دے نقصان تو‏ں محفوظ رہ سکے۔ آپ شیعاں دی جانب تو‏ں جمع شدہ اموال تے خطوط نو‏‏ں روغن دے برتناں وچ ڈال کر امام(ع) دی خدمت وچ پہنچاندے سن تاکہ حکومتی کارندے انہاں چیزاں تو‏ں با خبر نہ ہوئے۔^[9]

قبیلہ بنی اسد تو‏ں منسوب ہونے دی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں "اسدی" تے چونکہ سامراء دے رہنے والے سن جو فوجی چھاونی یعنی "عسکر" دے طور اُتے مشہور سی، اس لئی انہاں نو‏ں "عسکری" دے نام تو‏ں وی یاد کیتا کردے سن ۔^[10]

اولاد

عثمان بن سعید دے دو بیٹے سن :

1. محمد بن عثمان جو اپنے والد دی وفات دے بعد امام زمانہ(ع) دا دوسرا نائب خاص مقرر ہوئے۔
2. احمد بن عثمان جنہاں دا نام کسی منابع وچ نئيں آیا اے لیکن امام زمانہ(ع) دے جھوٹے وکلا دی فہرست وچ "ابوبکر محمد بن احمد بن عثمان" نامی اک شخص دا تذکرہ ملدا اے جس دے بارے وچ کہیا گیا اے کہ اوہ "محمد بن عثمان" دا بھتیجا سی ۔^[11]

وفات

آپ دی تاریخ وفات وی ولادت دی طرح نامعلوم اے لیکن اس حوالے تو‏ں دو قول نقل کیتے جاندے اے:

1. سن 267ق تو‏ں پہلے: ایہ قول علم رجال دے اکثر علما دا مورد اتفاق ا‏‏ے۔
2. سن 280ق: اس قول نو‏‏ں اک توقیع (مکتوب) تو‏ں استناد کردے نيں جو سن 280ق وچ نقل ہوئی ا‏‏ے۔ شیخ طوسی دے مطابق چونکہ اس حدیث دے راوی نے اس روایت نو‏‏ں سن 280ق وچ سنیا اے اس بنا اُتے ایہ سال "عثمان بن سعید" دی وفات نہ ہونا واضح ا‏‏ے۔^[12]

عثمان بن سعید دی وفات دے بعد انہاں دے بیٹے "محمّد بن عثمان" نے انہاں نو‏ں غسل دتا تے بغداد دے "السلام" نامی منطقے دے مغرب وچ اک مشہور و معروف مقام "الدرب" وچ سپرد خاک کیتا۔ شیخ طوسی فرماندے نيں کہ سن 408ق تو‏ں 430ق تک آپ اس مقام اُتے "عثمان بن سعید" دی قبر دی زیارت کردے سن ۔^[13] انہاں دی آرامگاہ تو‏ں متعلق جو چیز موجودہ دور وچ معروف اے اوہ ایہ اے کہ انہاں دی قبر بغداد دے مشرق وچ واقع "شورجہ" نامی بازار دے "رصّافہ" نامی مقام اُتے واقع ا‏‏ے۔ ^[14]