حدیث یوم الدار

حدیث یوم الدار اوہ حدیث اے جو تاریخ، حدیث تے تفسیر دی کتب وچ آیت انذار دے سلسلے وچ وارد ہوئی ا‏‏ے۔ اس روایت دے مطابق، رسول اللہ (ص) نو‏‏ں حکم ملیا کہ اپنے قرابت داراں نو‏‏ں اسلام دی دعوت دو تے انہيں ڈراؤ تے متنبہ کرو۔ آپ (ص) نے حکم پروردگار دی تعمیل کرنے دے بعد امیرالمؤمنین علی (ع) دی جانشینی، وزارت تے وصایت دا اعلان کیتا۔

واقعے دی تفصیل

وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ(ترجمہ: تے اپنے قریبی خاندان والےآں نو‏‏ں [اندیشہ عذاب سے] خبردار کیجئے)
^[1]

قرآن کریم دی مذکورہ بالا آیت دے نزول دے بعد رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے امام علی نو‏‏ں حکم دتا کہ کھانا تیار کراں جو بکرے دے اک ران تے (اج دے زمانے دے حساب سے) تن کلوگرام دودھ اُتے مشتمل ہو تے فرزندان عبدالمطلب نو‏‏ں بلائاں تا کہ آپ (ع) اللہ دا حکم انہاں تک پہنچیا دتیاں امیرالمؤمنین (ع) نے حکم دی تعمیل کيتی۔ تقریبا 40 افراد اکٹھے ہوئے جنہاں وچ ابوطالب، حمزہ بن عبدالمطلب تے ابو لہب وی شامل سن ۔ کھانے دی مقدار کم سی تے اِنّا کھانا معمول دے مطابق انہاں افراد دے لئے کافی نہ سی ؛ لیکن سب نے پیٹ بھر کر کھایا تے کھانے وچ کوئی کمی نہ آئی۔ ابو لہب نے ؛؛؛حضرت محمد (ص) دی طرف اشارہ کردے ہوئے کہیا: اس نے جادو کیتا ا‏‏ے۔ ابو لہب دی گل نے مجلس دے ماحول نو‏‏ں رسول اللہ دی دعوت دے منصوبے تو‏ں خارج کر دتا چنانچہ آپ (ص) نے اپنی دعوت مؤخر کردی تے ایہ نشست کسی نتیجے اُتے پہنچے بغیر اختتام پذیر ہوئی۔ امیرالمؤمنین(ع) نو‏‏ں اک بار پھر ذمہ داری سونپ دتی گئی کہ سابقہ انداز تو‏ں کھانا تیار کراں تے رسول خدا(ص) دے قریبی رشتہ داراں نو‏‏ں دعوت داں؛ چنانچہ آپ (ع) نے ایسا ہی کیتا تے رسول خدا(ص) نے کھانے دے بعد فرمایا:

:یا بَنِی عَبْدِالْمُطَّلِبِ إِنِّی وَاللَّهِ مَا أَعْلَمُ شَابّاً فِی الْعَرَبِ جَاءَ قَوْمَهُ بِأَفْضَلَ مِمَّا جِئْتُکُمْ بِهِ إِنِّی قَدْ جِئْتُکُمْ بِخَیرِ الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ وَقَدْ أَمَرَنِی اللَّهُ تَعَالَى أَنْ أَدْعُوَکُمْ اِلَیهِ فَأَیکُمْ یؤَازِرُنِی عَلَى هَذا الْأَمْرِ عَلَى أَنْ یکُونَ أَخِی وَخَلِیفَتِی فِیکُم۔
اے فرزندان عبدالمطلب! خدا دی قسم! وچ پورے عرب وچ ایسا کوئی جوان نئيں جاندا جو میرے تو‏ں بہتر کوئی چیز اپنی قوم دے لئے لیایا ہو؛ وچ تواڈے لئے دنیا تے اخرت دی بھلائی لیایا ہاں؛ خدا نے مینو‏ں حکم دتا اے کہ تمنيں اوہدی طرف بلاؤں؛ پس کون اے جو اس کم وچ میری پشت پناہی کرے، جو میرا بھائی، تے تواڈے درمیان میرا خلیفہ تے جانشین ہو؟

کسی نے جواب نئيں دتا؛ امیرالمؤمنین (ع) جو سب تو‏ں چھوٹے سن، اٹھے تے عرض کیتا: یا رسول اللہ! وچ آپ دی پشت پناہی کراں گا۔ چنانچہ رسول اللہ نے علی دے شانے اُتے ہتھ رکھ کر فرمایا:

"إِنَّ هَذَا أَخِی وَ وَصِیی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ فَاسْمَعُوا لَهُ وَأَطِیعُوا۔

ایہ (علی ) میرے بھائی، میرے وصی تے تواڈے درمیان میرے جانشین تے خلیفہ نيں، پس انہاں دی گل سنو تے انہاں دی اطاعت کرو۔^[2]

سب لوگ اوتھ‏ے تو‏ں ہنستے ہوئے اٹھے تے کہنے لگے: ابو طالب تساں نو‏‏ں تواڈے بيٹے کي اطاعت و پيروي دا حکم ديا گيا ا‏‏ے۔

سب اٹھے جدو‏ں کہ ہنس رہے سن تے ابو طالب(ع) تو‏ں کہہ رہے سن : محمد آپ نو‏‏ں ہدایت دے رہے نيں کہ اپنے بیٹے دی اطاعت کراں تے انہاں دی گل سنیاں!"۔^[3]

اس واقعے نو‏‏ں مؤرخین تے محدثین نے اس واقعے نو‏‏ں "یوم الدار" (وہ دن جدو‏ں لوگ گھر وچ جمع ہوئے)، "بدء الدعوة" (آغاز دعوت) تے "یوْمُ الْاِنذار" (لوگاں نو‏‏ں عذاب الہی تو‏ں ڈرا دینے دا دن) تے "دعوت ذو العشیرہ" جداں عناوین دے نال نقل کیتا ا‏‏ے۔ ^[4]۔^[5]۔^[6]۔^[7]۔^[8]۔^[9]۔^[10]۔^[11]۔^[12] آغاز دعوت دا ایہ واقعہ حضرت ابو طالب (ع) دے گھر وچ پیش آیا۔

متعلقہ ماخذ

آیت انذار

حوالے

1. سورہ شعراء آیت 214۔
2. طبری، تاریخ الامم والملوک، ج2، ص279.
3. طبری، تاریخ الامم والملوک، ج2، ص279.
4. ر.ک: ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج2، ص 63-60۔
5. ابن کثیر، البدایہ و النهایہ، ج3، ص54-50۔
6. ابن کثیر، تفسیرالقرآن العظیم، ج6، ص153-151۔
7. طبرسی، مجمع البیان، ج7، ص206۔
8. بحرانی، البرهان فی تفسیرالقرآن، ج4، ص189-186۔
9. فرات کوفی، تفسیر فرات کوفی، ص300۔
10. سیوطی، الدر المنثور، ج5، ص97۔
11. حسکانی، شواهد التنزیل، ج1، ص543-542۔
12. ابن هشام، السیره النبویہ، ج 1، ص 262۔

مآخذ

• تاریخ الامم والملوک، محمد بن جریر الطبری، بیروت، دار قاموس الحدیث، بی تا.
• الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، بیروت: دار صادر، 1399ہجری۔
• البدایه والنهایه، اسماعیل بن کثیر شامی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1413ہجری۔
• ابن ‏هشام، السیرةالنبویه، به کوشش مصطفى السقاء و دیگران، بیروت: المکتبة العلمیة، [بى‏ تا].
• طبرسى، فضل بن‏ حسن، مجمع ‏البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة و افست، تهران، ناصر خسرو، 1406 ہجری۔
• ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیرالقرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه منشورات محمد علی بیضون، 1419ہجری۔
• بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، 1416ہجری۔
• فرات کوفی، ابوالقاسم فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1410ہجری۔
• سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404ہجری۔
• حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی،1411ہجری۔