From Wikipedia, the free encyclopedia
یہودیت وچ شادی نوں مرد و عورت دے درمیان دا اک ایسا بندھن تصور کيتا جاندا اے جس وچ خدا بذات خود شامل اے۔[1] گوکہ انہاں دے ایتھے شادی دا واحد مقصد افزائش نسل نئيں اے لیکن اس عمل نوں افزائش نسل دے ربانی حکم دے پورا کرنے دا ذریعہ دسیا گیا اے۔[2] ايسے مقصد دے پیش نظر جدوں مرد و عورت شادی دے رشتے وچ منسلک ہُندے نيں تاں انہاں نوں یک جان دو قالب سمجھیا جاندا اے۔ جے کوئی یہودی مرد شادی نہ کرے تاں تلمود دی نگاہ وچ اوہ اک ”نامکمل“ مرد اے۔[3][4] عصر حاضر وچ بعض یہودی فرقے اسيں جنسی دی شادی نوں درست سمجھدے تے افزائش نسل دے مقصد نوں کمتر خیال کردے نيں۔[5][6]
یہودیت دے ازدواجی نظام اُتے نظر پائی جائے تاں معلوم ہُندا اے کہ انہاں دے ایتھے عورت دا مقام نہایت پست اے تے اس دی وجہ ایہ نظریہ اے کہ حوا نے آدم نوں ممنوعہ پھل کھانے اُتے اکسایا تے ايسے وجہ توں اوہ جنت توں کڈے گئے۔ تے ايسے بنا اُتے عورت نوں مرد دی غلامی، حیض ورگی ناپاکی تے حمل دے درد دی سزا ملی۔ بائبل وچ اے:
| ” | مَیں تیرے دردِ حمل نوں بہت بڑھاواں گا۔ تُو درد دے نال بچّے جنے گی تے تیری رغبت اپنے شَوہر دی طرف ہوئے گی تے اوہ تُجھ اُتے حُکومت کريں گا۔[7] | “ |
”تمدن عرب“ وچ یہودی معاشرہ وچ عورت دی حیثیت انہاں سخت لفظاں وچ بیان کيتی گئی اے:
| ” | ”گھوڑا چنگا ہوئے یا برا اسنوں مہمیز دی ضرورت اے تے عورت اچھی ہوئے یا بری اسنوں مار دی ضرورت اے ۔“[8] | “ |
یہودیت وچ عورت دی شادی خاوند دی خدمت تے اولاد پیدا کرنے دے لئی اے۔ جے کسی دے ایتھے کئی سال تک اولاد نہ ہوئے تاں اوہ بلا جھجک دوسری شادی کر سکدا اے تے اس کم دے لئی اسنوں اپنی بیوی توں کچھ کہنے سننے دی ضرورت نئيں اے۔ بائبل وچ اے:
| ” | ”بِیوِیاں کرو تاکہ تُم توں بیٹے بیٹِیاں پَیدا ہاں تے اپنے بیٹےآں دے لِیے بِیوِیاں لو تے اپنی بیٹِیاں شَوہراں نوں دو تاکہ اُنہاں توں بیٹے بیٹِیاں پَیدا ہاں تے تُم اوتھے پَھلو پُھولو تے کم نہ ہو۔“[9] | “ |
نکاح دے قانون دی طرح طلاق دا قانون وی یہودی روایات وچ عورت دی مظلومیت دی داستاں سناندا اے۔ یہودی مرد جدوں چاہے چھوٹی سی لغزش اُتے طلاق دے دیندے تے انہاں نوں ایہ حق مذہب نے دتا سی۔ بقول مولانا ابو الکلام آزاد:
| ” | ”یہودیاں نوں انہاں دے مذہبی تعلیمات دے ذریعے توں ایہ حقوق حاصل نيں کہ اوہ جدوں چاہن اک ادنٰی سی لغرش اُتے عورت نوں گھر توں کڈ باہر کر سکدے نيں۔“[10] | “ |
جے کسی عورت دا شوہر مر جاندا تاں اسنوں دوسری شادی دا حق تاں سی مگر صرف اپنے شوہر دے بھائی تاں۔ اس دے علاوہ کسی تے نال شادی نئيں کر سکدی سی تے اسنوں اس شادی اُتے مجبور کيتا جاندا سی۔ یہودیت وچ تعدد ازدواج دی اجازت وی سی، لیکن اس دی کوئی حد مقرر نئيں سی۔ اک مرد جِنّی چاہندا شادیاں کر سکدا سی۔ سید امیر علی لکھدے نيں:
| ” | ”نبی موسٰی دے وقت توں پہلے بنی اسرائیل دے ایتھے تعدد ازدواج دا دستور سی۔ نبی موسٰی نے اسنوں قائم رہنے دتا ایتھے تک کہ انہاں نے اس دی کوئی حد مقرر نہ دی کہ اک یہودی مرد بیک وقت کئی عورتاں نوں اپنے نکاح وچ رکھ سکدا سی۔“[11] | “ |
یہودیت وچ منگنی (אירוסין ”ایروسین“) دا تصور وی پایا جاندا اے ايسے لئی یہودیت وچ وی شادی نوں دو حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے اک منگنی تے دوسرا شادی۔ منگنی شادی دا اعلان ہُندی اے تاکہ لوکاں نوں معلوم ہوئے سکے کہ انہاں دی شادی عنقریب ہونے والی اے۔
یہودی انسائیکلوپیڈیا وچ اے:
| ” | یہودی معاشرہ دے مطابق شروع توں ہی شادی دے دو مراحل نيں: betrothal یعنی منگنی تے M. betrothal یعنی شادی۔ ایہ اوہ تقریب اے جدوں اک عورت اپنے منگیتر دی بیوی بندی اے تے فیر اوہ عورت (اپنے شوہر دے مرنے یا طلاق دے بغیر) کسی تے نال شادی نئيں کر سکدی۔[12] | “ |
یہودیاں وچ منگنی تن قسم یا تن طریقےآں نال ہُندی اے [12] ایہ تِناں طریقے مشناہ وچ مذکور نيں:[13]
ان تن طریقےآں وچوں آخری طریقہ نوں تاں قدیم یہودی علما نے ناجائز قرار دتا اے تے دوسرا طریقہ یہودی معاشرہ وچ بوہت گھٹ پایا جاندا اے۔ یہودی معاشرہ وچ پہلا طریقہ ہی زیادہ تر رائج اے یعنی انگوٹھی یا رقم دے ذریعے کسی توں منگنی کرنا:
| ” | قدیم یہودی علما نے منگنی دے آخری طریقہ نوں قبول نئيں کيتا تے ایہ یہودیاں وچ رائج نئيں اے۔ شادی دا دوسرا طریقہ وی اج کل بوہت گھٹ اے۔ پہلا طریقہ ہی اج کل تے ہمیشہ توں رائج اے۔ شادی وچ زیادہ کردار مرد ہی دا اے لیکن عورت دی رضا مندی دے بغیر اس شادی کيتی کوئی وقعت نئيں اے۔[14] | “ |
شادی کيتی گھٹ توں گھٹ عمر کيتا ہونی چاہیے اس بارے وچ کوئی واضح ثبوت یہودیت وچ نئيں ملدا، البتہ تلمود دی روایات توں معلوم ہُندا اے کہ شادی دے لئی گھٹ توں گھٹ عمر 12 سال ہونی چاہیے۔ مولانا ظفیر الدین یہودیت دے قانون ازدواج نوں بیان کردے ہوئے لکھدے نيں:
لڑکی دی عمر دا تاں پتا چل گیا کہ گھٹ توں گھٹ بارہ سال دی لڑکی دا نکاح کيتا جا سکدا اے جدوں کہ مرد دی عمر دے بارے وچ ایہ اے کہ اس دی شادی کيتی نارمل عمر 18 سال اے:
| ” | عدالت ہر مرد نوں جس دی عمر 20 سال توں زیادہ ہوئے جائے شادی کرنے اُتے مجبور کر سکدی اے۔ ”تلمود دے احکامات“ وچ مرد دی شادی کيتی نارمل عمر 18 سال تے عورتاں دی 13 سال مقرر کيتی گئی اے لیکن یہودیاں دے ہاں عملاً شادیاں اس توں کم عمر وچ وی ہُندی رہیاں نيں۔ تیرہويں صدی وچ یہودی لڑکیوں دی شادیاں بلوغت توں پہلے کے دتی جادیاں سن تے ستارہويں صدی دے دوسرے نصف حصے وچ دُلہا دس سال دی عمر نوں وی نئيں پہنچکيا سی کہ اس دی شادی ہوئے جاندی سی تے دُلہن دی عمر اس توں وی کم ہُندی سی۔[16] | “ |
رشید احمد نے اپنی کتاب ”تاریخِ مذاہب“ وچ یہودیاں دی شادی دا اجمالی خاکہ پیش کيتا اے:
| ” | یہودیاں وچ شادی دا طریقہ بہت سادہ تے دلچسپ اے۔ منگنی دا اعلان شادی توں پہلے کے دتا جاندا اے۔ شادی دے دن روزہ رکھنے نوں مستحسن سمجھیا جاندا اے۔ شادی کيتی رسم سہ پہر نوں مجلس وچ ادا کيتی جاندی اے، جس وچ گھٹ توں گھٹ دس بالغاں دی موجودگی ضروری سمجھی جاندی اے۔ مجلس دی عمارت وچ اک ریشمی کپڑے دا شامیانہ تیار کيتا جاندا اے۔ جس وچ دلہا دلہن دے ہمراہ آندا اے۔ ربی اک گلاس وچ شراب لیندا اے تے زوجین دے حق وچ دعا کردا اے۔ فیر اس گلاسنوں دلہا دلہن نوں دے دیندا اے۔ ایہ لوک شراب چکھدے نيں۔ فیر دل دلہا دلہن دی انگلی وچ انگوھی پہناتے ہوئے عبرانی زبان وچ کہندا اے: ”دیکھو تسيں اس انگلی دے ذریعے سیدنا موسٰی تے اسرائیل دی رسوم دے مطابق میرے نال منسوب ہوئے چکی ہو۔“ فیر شادی دے عہد نامے نوں آرامی بولی وچ ربی با آواز بلند پڑھدا اے۔ اس دے بعد شراب دا اک گلاس لیندا اے تے دعا کر کے فیر زوجین نوں دیندا اے جسنوں اوہ دونے چکھ لیندے نيں۔ خالی گلاس فرش اُتے رکھ دتا جاندا اے جسنوں نوشہ (دلہا) توڑ دیندا اے تے حاضرین مزل توب (מזל טוב) یعنی خوش قسمت چِلاندے نيں۔[17] | “ |
یہودیت دے ازدواجی نظام دے متعلق بوہت گھٹ معلومات ملدی نيں اس لئی انہاں دے ازدواجی نظام نوں تفصیلاً ذکر کرنا ممکن نئيں اے۔ ذیل وچ شادی دے دن دی ترتیب نوں بیان کيتا گیا تے انہاں رسومات دا جائزہ لیا گیا اے جنہاں نوں یہودی اپنی شادیاں وچ ادا کردے نيں۔ انہاں رسومات وچوں بعض مذہبی رسومات نيں تے بعض معاشرتی۔
یہودی شریعت وچ شادی دے دن روزہ رکھنا بہت چنگا تے مستحسن خیال کيتا جاندا اے۔ اس دا مقصد ایہ بیان کيتا گیا اے کہ لوکاں نوں ایہ معلوم اے کہ شادی صرف خوشی منانے دا ذریعہ نئيں اے، بلکہ ایہ اک مذہبی فریضہ وی اے۔ اس مذہبی فریضہ نوں یاد دلانے دے لئی شادی دے دن روزہ رکھنے نوں مستحسن قرار دتا گیا اے
دلہا تے دلہن دونے شادی کيتی تقریب دے اختتام تک روزہ دی حالت وچ ہُندے نيں (یعنی کچھ نئيں کھاندے)۔ (اس دا مقصد ایہ دسنیا اے کہ) شادی خوشی دے نال اک سنجیدہ تے مذہبی کم وی اے تے ایہ روزہ اس مذہب نوعیت نوں یاد دلاندا اے۔
یہودی انسائیکلوپیڈیا وچ ایہ بیان کيتا گیا اے کہ شادی دے دن روزہ رکھیا جاندا سی تے جدوں شادی کيتی رسم مکمل ہوئے جاندی تاں اوہ دونے اک وکھ کمرہ وچ جا کے اکھٹے روزہ افطار کردے نيں یعنی مل کے وی کھاندے نيں۔
| ” | دلہا تے دلہن شادی کيتی تقریب دے اختتام تک روزہ دی حالت وچ ہُندے نيں تے تقریب دے فوراً بعد اک وکھ کمرہ وچ جا کے اکٹھے کچھ کھاندے نيں۔[18] | “ |
رشید احمد نے وی اپنی کتاب[17] وچ اس گل دا ذکر کيتا اے کہ یہودیت وچ شادی دے دن روزہ رکھنا مستحسن سمجھیا جاندا اے۔
ان اقتباست دی روشنی وچ کہیا جا سکدا اے کہ شادی دے دن روزہ رکھنا یہودی شریعت وچ کافی اہمیت رکھدا اے تے اس دی وجہ ایہ بیان کيتی گئی اے کہ روزہ توں لوکاں نوں ایہ احساس دلیانا مقصود اے کہ شادی صرف خوشی منانے دی رسم نئيں اے بلکہ ایہ اک مذہبی رسم وی اے تے روزہ شادی دے مذہبی رسم ہونے دی اک علامت اے۔
یہودی شادی دا اک لازمی جز ”شامیانہ“ اے جس وچ شادی کيتی تمام تقریب وقوع پزیر ہُندی اے۔ یہودی اصطلاح وچ اسنوں خوپا (חופה ”خوپہ“) دے ناں توں موسوم کيتا جاندا اے۔ ایہ چار ستوناں توں بنا اک خیمہ ہُندا اے جس دے تھلے شادی کيتی تقریب نوں پایہ تکمیل تک پہنچایا جاندا اے۔ ایہ شامیانہ اس گھر دی علامت ہُندا اے جس وچ انہاں دونے نے شادی دے بعد مل کے رہنا اے تے جتھے انہاں دی اپنی مرضی چلے گی۔
اس شامیانہ دی اہمیت دا اندازہ اس گل توں لگایا جا سکدا اے کہ بعض دفعہ شادی کيتی تقریب نوں اس شامیانہ توں موسوم کيتا جا تا اے۔
| ” | دلہا تے دلہن اک خوپا یعنی اک خیمہ دے تھلے کھڑے ہُندے اے جس دے چار ستون ہُندے نيں۔ ایہ خیمہ انہاں دی اکھٹے رہنے والی زندگی تے شوہر دے دلہن نوں اپنے گھر لیانے دی علامت اے۔ اس خیمہ دی اِنّی اہمیت اے کہ بعض اوقات شادی کيتی تقریب نوں اس خیمہ توں ہی منسوب کر دتا جاندا اے۔[19] | “ |
_Venise,_vers_1780.jpg)
شامیانہ (خوپا) وچ جانے توں پہلے دُلہا باراتیاں دے نال مل کے خوشی دے گیت گاندا اے تے دلہن جدوں اس شامیانہ وچ داخل ہُندی اے تاں اس دا چہرہ نقاب (گونگھٹ) توں ڈھانپا ہويا ہُندا اے۔ اس شامیانہ دا مقصد بعض لوکاں نے ایہ بیان کيتا اے کہ اس توں دلہا تے دلہن اُتے ساایہ کیہ جاندا اے تے بعض لوکاں دے مطابق اس دا مقصد ایہ اے کہ گواہ اچھی طرح زوجین نوں دیکھ لاں۔ اس تقریب (رسم) نوں ”بدکن یا بادعقن (באַדעקן)“ کہیا جاندا اے تے ایہ رسم چھ سو سال پرانی اے۔ اس رسم دی بنیاد یا حقیقت اس تنازع اُتے اے کہ خوپا اصل وچ کیہ چیز اے۔ اس بارے وچ کئی رائے نيں: خوپا دا مطلب اے اوہ انہاں دے منہ نوں چھپانا یا فیر اس غلاف دا مطلب انہاں دی شادی اے۔ ایہ رائے اک آیت دی بنیاد اُتے اے ”تب اس نے نقاب توں اپنے آپ نوں چھپا لیا“ (پیدائش 24، 65) جدوں ربقہ اسحاق نال ملن گئی۔ بعض لوک اس معاملے وچ شدت دے قائل نيں، اوہ کہندے نيں کہ گواہاں نوں اس پردہ نوں ضرور دیکھنا چاہیے تب جا کے اوہ شادی دے گواہ تسلیم ہون گے۔[20] ایہ رسم صرف اشکنازی یہود کردے نيں سفاردی یہود نئيں کردے۔
یہودی شادی دے لئی اک ہور لازمی امر ایہ اے کہ اس تقریب وچ گھٹ توں گھٹ دس لوک ضرور موجود ہاں جنہاں دے موجودگی وچ نکاح دی ایہ تقریب مکمل دی جا سکے۔ ایہ دس لوک اس شادی دے گواہ ہون گے کہ جے کوئی عدالدی مسئلہ پیش آ جائے تاں انہاں گواہاں توں شہادت لی جائے گی۔ انہاں وچ اک ربی وی ہونا چاہیے جو تورات دی کچھ آیات تے دعاواں نوں تلاوت کريں گا تے اس نويں جوڑے نوں خدا دی رحمت دی دعا دے گا۔ یہودی انسائیکلوپیڈیا وچ اے:
| ” |
(شادی دے موقع پر) دس افراد دی موجودگی لازمی اے جنہاں وچوں اک ربی ہوئے جو تورات وچوں دعاواں پڑھے۔[18] |
“ |
یہودی شادی کيتی اک اہم رسم ”انگوٹھی پہنانے“ دی اے۔ ایہ انگوٹھی دلہا دلہن دی رضا مندی دی علامت سمجھی جاندی اے تے اس انگوٹھی دے بارے وچ قاعدہ اے کہ ایہ سونے دی ہوئے تے اس وچ نوں ئی نگینہ یا پتھر جڑا ہويا نہ ہوئے۔ دلہا دلہن نوں انگوٹھی پہنا کر ایہ کہندا اے: ”موسٰی تے اسرائیل دے قانون دے مطابق اس انگوٹھی دے ذریعے تسيں میرے لئی پاک کر دتی گئی ہو“[21]
دلہا ایہ انگوٹھی دلہن دی انگلی وچ ڈالدا اے تے کہندا اے کہ ميں نے موسٰی تے اسرائیل دے قانون دے مطابق اس انگوٹھی دے ذریعے توانوں اپنایا۔ تاں دلہن اس انگوٹھی نوں قبول کر لیندی اے تے اس طرح اس دی رضا مندی معلوم ہوئے جاندی اے۔[22]
”دلہا دلہن نوں انگوٹھی پہناندا ہوئے اقرار کردا اے کہ موسٰی تے اسرائیل دے مذہب دے مطابق اس انگوٹھی دے ذریعے تسيں میرے لئی پاک کر دتی گئی ہو۔“ معاشرتی روایات دے طور اُتے انہاں دے اس اُتے کئی رد عمل ہوئے سکدے نيں۔ جے اوہ اس انگوٹھی نوں اپنی انگلی وچ پہنے تے اپنے ہتھوں نوں بند کر لے تاں ایہ اس دی رضامندی دی علامت اے۔[23]
یہودی انسائیکلوپیڈیا وچ وی اس رسم دا تذکرہ کيتا گیا اے:
| ” | دلہا سونے دی انگوٹھی بغیر کسی نگینہ یا پتھر کے، دلہن دی انگلی وچ ایہ کہندے ہوئے پہناندا اے: ”ميں نے موسٰی تے اسرائیل دے مذہب دے مطابق اس انگوٹھی دے ذریعے توانوں اپنی بیوی بنایا اے (یعنی تسيں میرے اندر سما گئی ہو)۔“[18] | “ |
یہودیت وچ شادی کيتی رضا مندی اس انگوٹھی دی رسم توں ہی معلوم کيتی جاندی اے۔ جے دلہن انگوٹھی پہن لے تے پہننے دے بعد اپنے ہتھوں نوں جوڑ لے تاں اس دا مطلب ایہ لیا جاندا اے کہ لڑکی اس شادی اُتے راضی اے۔[24]
یہودی شادی وچ نکاح نامہ وی بہت اہمیت دا حامل اے اس دے بغیر شادی دا تصور وی نئيں کيتا جاسکدا۔ اس نکاح نامہ نوں یہودی اصطلاح وچ ”کتوبا“ (כתובה ”کتوبہ“) کہیا جاندا اے۔ ایہ تن لفظاں (کف-تاو-بیت) توں مل کے بنا اے جس دا معنی اے ”لکھیا ہويا۔“
| ” | شادی دا اک جزو ایہ وی اے کہ شوہر اپنی ہونے والی بیوی نوں کتوبا (نکاح نامہ) دیندا اے ۔کتوبا اصل وچ کف-تاو-بیت توں بنا اے جس دے معنی ”لکھے ہوئے“ دے نيں۔ اس کتوبا نوں شادی دا معاہدہ وی کہیا جاندا اے۔[18][25] | “ |
اس نکاح نامہ وچ دُلہا ایہ عہد کردا اے کہ اوہ اپنی بیوی نوں مہر دے گا جو طلاق یا اس دے مرنے دی صورت وچ اس دے کم آئے گا تے اوہ ایہ وی عہد کردا اے کہ اوہ اپنی بیوی نوں نان نفقہ دے گا تے اس دی جسمانی خواہشات نوں وی پورا کريں گا۔
| ” | یہ نکاح نامہ بیوی دے حقوق دا آئینہ دار اے (یعنی شوہر دی طرف توں طلاق یا شوہر دی وفات دی صورت وچ بیوی نوں ضروری پیسے ملیاں گے) تے شوہر دی ذمہ داری نوں بیان کردا اے (کہ اوہ بیوی نوں روٹی،مکان، کپڑا تے جسمانی اطمینان دے گا)۔ اس دی اس غیر ضروری اہمیت دی بنا اُتے اسنوں ہبر و بولی دے بجائے آرامی بولی وچ تحریر کيتا گیا سی جس وقت پہلا نکاح نامہ بطور معیار بنایا گیا۔ اس لئی کہ اس وقت یہودیاں دی مادری بولی آرامی ہی ہويا کردی سی۔[26] | “ |
یہ نکاح نامہ حاضرین دے سامنے اُچی آواز توں پڑھیا جاندا اے۔ تاکہ تمام لوک اس نکاح نامہ دی عبارت نوں سن سکن تے اس اُتے گواہ بن سکن:
| ” | ربی فیر اس کتوبا (نکاح نامہ) نوں مختصر طور اُتے (لوکاں دے سامنے) پڑھے۔[18] | “ |
یہودی اسنوں بہت قیمتی تے مبارک خیال کردے نيں اس لئی اسنوں بہت خوبصورت انداز وچ فریم کرا کے گھر وچ لگایا جا تا اے۔
| ” | نکاح نامہ اُتے خوبصورت سی خطاطی کرانے دے بعد اسنوں فریم وچ بند کر کے گھر وچ لٹکا دتا جاندا اے۔[25][27] | “ |
یہودی شادی کيتی اک رسم ایہ وی اے کہ شادی دے موقع اُتے ربی شراب دا اک گلاس لیندا اے تے اس اُتے چند دعاواں پڑھدا اے (بعض جگہ دو دعاواں دا ذکر اے ) تے اس دے بعد ربی شراب دا گلاس زوجین نوں دیندا اے تے اوہ باری باری اس وچوں شراب پیندے نيں:
| ” | ربی شراب دے گلاس اُتے دو دعاواں پڑھے ۔ فیر دلہا تے دلہن اس کپ وچوں شراب پئاں۔[28] | “ |
یہودی انسائیکلوپیڈیا وچ وی زوجین دے شراب پینے دا ذکر کيتا گیا اے تے ایہ وی دسیا گیا اے کہ ربی پہلے اس اُتے رحمت دی دعاواں پڑھے گا تے فیر اوہ شراب و لہا دلہن نوں پینے دے لئی دے گا:
یہودی شادی کيتی اک انوکھی رسم گلاس توڑنے (חופה וקידושין) دی اے جس وچ دلہا دلہن شراب پینے دے بعد گلاسنوں زمین اُتے رکھدے نيں تے دلہا گلاسنوں اپنے سجے پیر توں توڑدا اے تے سب لوک ”مزل توب“ یعنی خوش قسمت پکاردے نيں۔
اس گلاس توڑنے دی وجہ ایہ بیان کيتی جاندی اے کہ یہودی تریخ وچ انہاں اُتے جو ظلم و زیادتیاں ہوئیاں نيں اس دی یاد وچ ہی گلاس توڑیا جاندا اے تاکہ شادی دے اس مسرت موقع اُتے وی اس ظلم و زیادتی نوں یاد رکھیا جائے۔
| ” | ربی نويں جوڑے نوں دعاواں دے تے فیر دلہا اپنے پیر توں گلاسنوں توڑے۔ ایہ دراصل انہاں مظالم دی یاد دے طور اُتے اے جو یہودیاں اُتے ماضی وچ ہوئے سن ۔ شادی کيتی تقریب اگرچہ خوشی دا دن اے لیکن ماضی وچ یہودیاں اُتے کیتے گئے مظالم دی وجہ توں اس دن دکھ (کے احساست) وی موجود نيں۔[28] | “ |
یہودی انسائیکلوپیڈیا وچ وی گلاس توڑنے دی اس رسم نوں بیان کيتا گیا اے تے ایہ دسیا گیا اے کہ ایہ گلاس توڑنا یہودیاں اُتے کیتے گئے مظالم دے بعد ہن اک نويں صبح دی علامت اے:
| ” | شراب دے گلاس اُتے چند دعاواں پڑھنے تے فیر دلہا تے دلہن دے اس شراب نوں پینے دے نال ایہ وی معاشرتی روایت اے کہ دلہا اک گلاسنوں (اپنے پیر دی ٹھوکر سے) توڑے۔ ایہ یہودیاں اُتے مظالم دے دور دے بعد اک نويں صبح دی علامت اے۔[18] | “ |
بعض یہودیاں دے نزدیک اس گلاس توڑنے دا مقصد ایہ اے کہ گلاس دے ٹکڑے ایہ دسدے نيں کہ ایہ دلہا دلہن کدوں تک شادی دے بندھن وچ رہن گے یعنی انہاں دی شادی کدوں تک قائم رہے گی:
| ” | ان تصورات دے نال نال کچھ یہودیاں دا ایہ عقیدہ اے کہ اس ٹوٹنے والے
گلاس دے ٹکڑے ایہ دسدے نيں کہ ایہ دلہا تے دلہن کدوں تک شادی دے بندھن وچ بندھے رہن گے۔[29] |
“ |
یہودیاں نے اس دی تے وی وجوہات بیان کيتیاں نيں مگر زیادہ اے ایہی وجہ معلوم ہُندی اے کہ ایہ ٹوٹا گلاس اس دور دی علامت اے جدوں یہودیاں اُتے طرح طرح دے مظالم ڈھائے گئے سن :
| ” | فیر دلہا گلاس (یا گلاس دے کسی چھوٹے ٹکڑے) نوں اپنے سجے پیر توں توڑدا اے۔ ایہ اس دور دی علامت اے جدوں یہودیاں دے ہیکل نوں تباہ و برباد کيتا گیا۔[27] | “ |
رشید احمد نے وی اپنی کتاب می ”گلاس توڑنے دی رسم“ نوں بیان کيتا اے
یہودیاں دی اک رسم ایہ وی اے کہ شادی کيتی تقریب وچ زوجین ست دعاواں پڑھدے اے تے بعض یہودیاں وچ ایہ وی رواج اے کہ دلہن انہاں دعاواں دے نال نال دلہا دے گرد چکر وی لگائی اے۔ یہودی انسائیکلوپیڈیا وچ اے:
| ” | آخر وچ ”ست خیر دی دعائیں“ پڑھی جاندیاں نيں ۔ بعض لوکاں وچ ایہ رواج اے کہ شادی کيتی تقریب شروع ہونے توں پہلے دلہن، دلہا دے گرد ست چکر لگاندی اے۔[18] | “ |
ان دعاواں نوں پڑھدے وقت دس گواہاں دی موجودگی لازمی اے۔ دلہا تے دلہن منیان (جو دس یہودی بالغ مرداں دا گروہ ہُندا اے ) دے سامنے ست دعاواں پڑھدے نيں۔ اس ست دعاواں دا نچوڑ اے اس رب دی تعریف کرنا:[30]
باقی الہامی مذاہب دی طرح یہودیت وچ وی عورت دے مہر دا تصور ملدا اے لیکن یہودی قانون وچ مہر نوں عورت دا معاشی حق نئيں سمجھیا جاندا اس لئی اسنوں اِنّی اہمیت وی نئيں دتی جاندی۔ ايسے وجہ توں یہودی قانون وچ اس دا تذکرہ اشارتاً تاں ملدا اے مگر صراحتاً اس دا ذکر نئيں ملدا۔ محمد عبد الرحمٰن یہودی مذہب وچ مہر دے تصور دے بارے وچ لکھدے نيں:
| ” | ”یہودی مذہب وچ عورت دا مہر ہُندا اے تے اوہ اس دی مالک بندی اے، لیکن ایہ اس دا قانونی یا معاشی حق نئيں اے کہ اسنوں بہت زیادہ اہمیت دتی جائے۔‘‘[31] | “ |
بائبل وچ وی اس مہر دا ذکر اشارتاً موجود اے:
| ” | جے کوئی مرد کسی کنواری نوں جس دی نسبت نہ ہوئی ہوئے پھسلیا کے اس توں مباشرت کرے تاں اوہ ضرور ہی اسنوں مہر دے کے اس توں بیاہ کرے، لیکن جے اس دا باپ ہرگز راضی نہ ہوئے کہ اس لڑکی نوں اسنوں دے تاں اوہ کنواریاں دے مہر دے موافق اسنوں نقدی دے۔“[32] | “ |
بائبل وچ دوسری جگہ اس مہر دی مقدار دا وی اشارہ ملدا اے کہ اوہ ”چاندی دے پنجاہ مثقال“ اے:
| ” | ”جے کسی آدمی نوں کوئی کنواری لڑکی مل جائے جس دی نسبت نہ ہوئی ہوئے تے اوہ اسنوں پھڑ کر اس توں صحبت کرے تے دونے پکڑے جاواں تاں اوہ مرد جس نے اس توں صحبت دی ہو، لڑکی دے باپ نوں چاندی دے پنجاہ مثقال دے تے اوہ لڑکی اس دی بیوی نے کیونجے اس نے اسنوں بے حرمت کيتا تے اوہ اسنوں اپنی زندگی جبر طلاق نہ دینے پائے۔“[33] | “ |
محرمات دا تصور تاں ہر مذہب وچ موجود اے۔ یہودیت چونکہ اک آسائی مذہب اے اس لئی اس وچ انہاں عورتاں دا تفصیلاً ذکر اے جنہاں نال نکاح کرنا اک یہودی دے لئی ممنوع اے۔ بائبل وچ اے:
ذیل وچ انہاں رشتاں نوں ترتیب توں بیان کيتا گیا اے جنہاں نال نکاح کرنا یہودی شریعت وچ ممنوع اے
ماں نال نکاح کرنا کسی مذہب وچ جائز نئيں اے چاہے اوہ سگی ماں ہوئے جس نے اسنوں جنا اے یا اوہ اس دے باپ دی بیوی یعنی سوتیلی ماں ہو:
یہ تاں سگی ماں دی گل سی۔ سگی ماں دی طرح سوتیلی ماں نال نکاح کرنا وی تقریباً ہر مذہب وچ حرام اے۔ بائبل وچ اے:
دوسری جگہ اس موضوع نوں انہاں لفظاں وچ بیان کيتا گیا اے:
ماں دی طرح بہن نال نکاح کرنا وی یہودی شریعت وچ حرام اے:
بائبل وچ اس موضوع نوں تے جگہ وی بیان کيتا گیا اے:
یہودی شریعت وچ پوتی تے نواسی توں وی بیاہ نئيں کيتا جا سکدا:
یعنی بیوی دی ماں توں وی شادی کرنا حرام اے: ”لعنت اس اُتے جو اپنی ساس توں مباشرت کرے تے سب لوک کدرے آمین۔“[41]
پھُپھی لیکن باپ دی بہن توں بیاہ کرنا وی یہودی شریعت وچ حرام اے:
پھُپھی دی طرح خالہ یعنی ماں دی بہن توں بیاہ کرنا وی یہودی شریعت وچ حرام اے:
پھُپھی تے خالہ دی طرح چچی/تائی یعنی باپ دے بھائی دی بیوی توں بیاہ کرنا وی یہودی شریعت وچ حرام اے:
یہودی قانون ازدواج دے مطابق بیٹے دی بیوی توں وی بیاہ کرنا حرام اے:
اک بھائی دوسرے بھائی دی بیوی توں بیاہ نئيں کر سکدا:
اک شخص دا دو بہناں توں اک ہی وقت وچ نکاح کرنا اسلام دی طرح یہودیت وچ وی حرام قرار دتا گیا اے:
اسی طرح ماں بیٹی یا ماں تے نواسی نوں نکاح وچ جمع کرنا وی ممنوع اے۔ یہودی شریعت نے اسنوں خباثت قرار دتا اے:
یہ تاں انہاں محرمات دا ذکر اے کہ جنہاں دی حرمت واضح لفظاں وچ یہودی شریعت وچ بیان کر دتی گئی اے جدوں کہ غیر یہودی عورت نال نکاح کرنے دی حرمت دا وی ذکر اشارتاً موجود اے۔ لڑکے تے لڑکی دا پیدائشی طور اُتے یہودی ہونا لازم اے جے انہاں وچوں اک غیر یہودی اے تاں فیر انہاں دا نکاح نئيں ہوئے سکدا۔
| ” | بعض صورتاں وچ شادی تسلیم شدہ نئيں اے مثلاً ماں، بہن، بیٹی، غیر یہودی یا کسی دوسرے آدمی دی بیوی دے نال۔[12] | “ |
یہودیت وچ زیادہ تر شادیاں یہودیاں (یہودی مرد تے یہودی عورت) دے درمیان ہی ہُندیاں نيں اس دی وجہ ایہ اے کہ غیر یہودی عورت توں پیدا ہونے والا بچہ یہودی نئيں ہُندا اگرچہ اس دا باپ یہودی ہوئے۔[49]
معاشرتی نشو و نما دے سلسلے وچ تعدد ازدواج وچ اک مرد دا بیک وقت اک توں زیادہ عورتاں دا شوہر ہونا اک ناگزیر امر ہُندا اے۔ قدیم زمانےآں وچ آئے دن جنگاں دے باعث مرداں دی آبادی وچ دی ہوئے جایا کردی سی جس توں عورتاں دی تعداد وچ اضافہ ہوئے جاندا سی اس لئی تعدد ازدواج دا قانون رائج کرنے دی ضرورت پیش آئی۔ اس دی اک وجہ وی بیان کيتی جاسکدی اے کہ سرداراں تے بادشاہاں نوں مکمل اختیار حاصل سن جس دی وجہ توں اوہ جِنّی چاہندے شادیاں کر لیندے سن ۔
یہودیت وچ وی تعدد ازدواج دی اجازت اگرچہ صراحتاً تاں نئيں ملدی مگر مختلف واقعات دی روشنی وچ ایہ کہیا جا سکدا اے کہ اس معاشرہ وچ وی تعدد ازدواج دی اجازت سی۔ یہودیت دے تعدد ازدواج دے قانون دی اک وڈی خرابی ایہ سی کہ اس دی کوئی حد بندی نئيں تھی:
| ” | ”موسٰی دے وقت توں پہلے بنی اسرائیل دے ہاں تعدد ازدواج دا دستور سی۔ موسٰی نے اسنوں قائم رہنے دتا ایتھے تک کہ انہاں نے اس دی کوئی حد مقرر نہ دی کہ اک یہودی مرد بیک وقت کِنّی عورتاں نوں اپنے نکاح وچ رکھ سکدا سی۔“[50] | “ |
اک یہودی اپنی خوشی تے خواہشات دی تکمیل دے لئی لا تعداد عورتاں نال شادی کر سکدا اے۔ اس سلسلے وچ داؤد تے سلیمان دیاں مثالاں دتی جا سکدیاں نيں جنہاں دی بے شمار بیویاں سن۔ بائبل وچ سلیمان دی بیویاں دی تعداد دا تذکرہ موجود اے:
| ” | ”سلیمان انہاں ہی دے عشق دا دم بھرنے لگے تے انہاں دے پاس ست سو شاہزادیاں انہاں دی بیویاں تے تن سو حرماں سن۔“[51] | “ |
مندرجہ بالا بیانات توں ایہ گل کہی جا سکدی اے کہ یہودیت وچ تعدد ازدواج دی اجازت اے تے اس دی کوئی حد بندی وی نئيں اے مگر بعض روایات توں معلوم ہُندا اے کہ اک یہودی شخص اِنّی بیویاں رکھ سکدا اے جنہاں نوں نان و نفقہ دینے دی اس وچ استطاعت ہوئے۔
یہودی شریعت وچ جدوں اک عورت دی شادی ہوئے گئی تاں فیر اوہ دوبارہ شادی نئيں کر سکدی۔ جے کسی یہودی عورت نوں اس دے شوہر نے طلاق دے دتی تاں ہن اوہ دوبارہ شادی نئيں کر سکدی تے نہ ہی کسی مرد نوں اس نال شادی کرنے دی اجازت اے۔ بائبل وچ اے:
| ” | ”اوہ کسی فاحشہ یا ناپاک عورت توں بیاہ نہ کرن تے نہ اس عورت توں بیاہ کرن جسنوں اس دے شوہر نے طلاق دتی ہو۔“[52] | “ |
اسی طرح کئی تے تھاںواں اُتے یہودی مرد نوں حکم دتا گیا اے کہ اوہ کسی مطلقہ عورت توں بیاہ نہ کرے بلکہ کسی کنواری لڑکی توں بیاہ کرے:
| ” | ”اور اوہ کنواری لڑکی توں بیاہ کرن۔ جو بیوہ یا مطلقہ یا نا پاک عورت یا فاحشہ ہوئے انہاں توں اوہ بیاہ نہ کرے بلکہ اپنی ہی قوم دی کنواری نوں بیاہ لے۔‘‘[53] | “ |
سید جلال الدین وی اپنی کتاب وچ ایہی لکھدے نيں کہ یہودی قوانین وچ عورت نوں دوسری شادی کرنے دی کوئی اجازت نئيں تھی:
| ” | ”یہودی قانون دی رو توں مرد وارث دی موجودگی وچ عورت وارث توں محروم ہوئے جاندی اے۔ اس طرح عورت نوں دوسری شادی دا وی حق نئيں سی۔“[54] | “ |
حافظ ضیاء الدین نے یہودی قانون وچ عورت دی دوسری شادی کيتی پابندی نوں عورتاں اُتے بہت وڈا ظلم قرار دتا اے:
| ” | ”اسی طرح جے اک مرتبہ عورت دی شادی مرد توں ہوئے گئی تاں یہودی شریعت وچ اس عورت نوں دوسری شادی کيتی کسی صورت اجازت سی۔ اس توں واضح ہويا کہ عورت اُتے ظلم و ستم دی یہودیاں نے انتہا کر دتی تھی۔“[55] | “ |
یہ تاں اس عورت دے نکاح دا بیان سی جس نوں اس دا شوہر طلاق دے دے تے جے کسی عورت دا شوہر مر جائے تاں اس دے لئی یہودی قانون وچ ہی حکم و رواج سی کہ اوہ اپنے شوہر دے بھائی نال شادی کرے تے اس شادی توں ہونے والا پہلا بچہ وی اس دا نئيں بلکہ اس دے مرحوم بھائی دا شمار ہُندا سی۔ جے اس دے شوہر دا بھائی شادی کرنے توں انکار کر دیندا تاں فیر اسنوں اس گل اُتے مجبور کيتا جاندا تے جے اوہ فیر وی نہ مندا تاں اسنوں عمر بھر ذلت دا سامنا کرنا پڑدا۔ بائبل وچ اے:
| ” | ”جے کئی بھائی مل کے نال رہندے ہاں تے اک انہاں وچوں بے اولاد مر جائے تاں اس مرحوم دی بیوی کسی اجنبی توں بیاہ نہ کرے، بلکہ اس دے شوہر دا بھائی اس دے پاس جا کے اسنوں اپنی بیوی بنانے تے شوہر دے بھائی دا جو حق اے اوہ اس دے نال ادا کرے۔ تے اس عورت دے جو پہلا بچہ ہوئے اوہ اس آدمی دے مرحوم بھائی دے ناں دا اکھوائے تا کہ اس دا ناں اسرائیل وچوں مٹ نہ جائے۔ تے جے اوہ آدمی اپنی بھاوج توں بیاہ نہ کرنا چاہے تاں اس دی بھاوج پھاٹک اُتے بزرگاں دے پاس جائے تے کہے میرا دیور اسرائیل وچ اپنے بھائی دا ناں بحال رکھنے توں انکار کردا اے تے میرے نال دیور دا حق ادا کرنا نئيں چاہندا۔ تب اس دے شہر دے بزرگ اس آدمی نوں بلوا دے سمجھاواں تے جے اوہ اپنی گل اُتے قائم رہے تے کہے کہ مینوں اس توں بیاہ کر نا منظور نئيں اے تاں اس دی بھاوج بزرگاں دے سامنے اس دے پاس جا کے اس دے پیر توں جوندی اتارے تے اس دے منہ پرتھوک دے تے ایہ کہے کہ جو آدمی اپنے بھائی دا گھر آباد نہ کرے اس توں ایسا ہی کيتا جائے گا۔ تب اسرائیلیاں وچ اس دا ناں پڑ جائے گا کہ ایہ اس شخص دا گھر اے جس دی جوندی اتاری گئی تھی۔“[56] | “ |
جب یہودی عورت دا شوہر مر جاندا تاں ہن اسنوں اپنے شوہر دے بھائی توں لازمی شادی کرنی پڑدی سی تے اس شادی وچ اک طرف تاں لڑکے نوں مجبور کيتا جاندا سی تاں دوسری طرف عورت توں وی اس دی رضا نئيں پوچھی جاندی سی۔ تے اس شادی توں ہونے والی پہلی اولاد وی اس پہلے خاوند ہی دی شکار ہُندی سی بقول شبلی نعمانی:
| ” | ”یہودی مذہب وچ بیوہ عورت اک بھائی دے مرنے دے بعد اس دے دوسرے بھائی دی ملک ہوئے جاندی سی تے اوہ جس طرح چاہندا اس توں معاملہ کر سکدا سی۔ اس زن و شوئی تعلق وچ عورت دی مرضی دا کوئی اختیار نہ سی، بلکہ اس دی حیثیت مجبور دی سی ہُندی تھی۔“[57] | “ |
تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: عگونہ
عگونہ اک عبرانی اصطلاح جو اس عورت دے لئی بولی جاندی اے جو شادی نئيں کر سکدی کیونجے اوہ یہودی شریعت دی رو توں ہن تک اک ایداں دے شخص دے نال شادی دے بندھن وچ بنھی ہُندی اے جس دے نال اوہ نئيں رہندی۔[58]
زیادہ تر ”گت“ (یہودی طلاق) دا طریقہ اپنایا جاندا اے، جس دے ذریعے مرداں تے عورتاں نوں نا پسند شادی دے رشتے توں نجات ملدی اے۔ کوئی وی ربی کسی شوہر یا بیوی دی دوبارہ شادی اس وقت تک نئيں کر سکدا جدوں تک کہ پچھلی شادی گت دے ذریعے ختم نہ ہوئے چکی ہوئے۔[58]
ازدواجی مطابقت یا اتحاد نوں عبرانی بولی وچ ”شلوم بیت“ (שְׁלוֹם בַּיִת ”گھر دا امن“) کہندے نيں، ایہ یہودیت وچ کافی معنی رکھدا اے۔ تلمود دا بیان اے کہ اک مرد نوں اپنی توں اِنّی ہی محبت کرنی چاہیے جِنّی اوہ خود توں کردا اے ؛[59] قدیم دور دے ربیاں دا کہنا سی کہ جو شخص اپنی بیوی نوں عزت دے گا اوہ یقیناً مالا مال کيتا جائے گا۔[60] ايسے طرح اک شوہر جو ہر قسم دے دنیاوی معاملات وچ اپنی بیوی توں گل کردا اے، اوہ اپنی زندگی وچ سرفراز ہوئے گا۔[60] تلمود وچ خاوند نوں گھر وچ اپنے زور و غلبہ دکھانے[61] توں منع کيتا گیا اے تے شوہر دی طرف سے گھریلو تشدد دی وی شدید لفظاں وچ مذمت کيتی گئی اے۔[62] بیوی دے متعلق کہیا گیا اے ”خدا اس [بیوی] دے آنسو گندا اے “۔[62]
تلمودی ربیاں نے کسی وی خاتون جو مسپہلے بیوی بننے والی ہو، دے لئی سب توں اچھی تجویز ایہ پیش کيتی اے کہ اوہ اپنے شوہر دی تمام خواہشات نوں پورا کرے؛[63] ابتدائی مدراش دا بیان اے کہ کسی بیوی نوں گھر ”بار بار“ نئيں چھڈنا چاہیے۔[64] بیوی نوں چاہیے کہ شرم و حیا کرے، چاہے اس دے نال موجود اکیلا مرد اس دا شوہر ہی کیوں نہ ہوئے۔[65] تلمود وچ ایہ وی مذکور اے کہ پاک صاف تے پیار والے گھر وچ خدا وی موجود ہُندا اے۔[66]
یہودیت وچ ازدواجی حقوق و فرائض بائبل وچ مذکور احکامات اُتے مبنی نيں۔
روايتی طور پر، شوہر دے فرائض وچ بیوی نوں سہارے دے وسائل فراہم کرنا شامل نيں۔ اس دا فرض اے کہ اوہ اپنی بیوی نوں نان و نفقہ فراہم کرے؛ بدلے وچ اوہ اپنی بیوی دی آمدنی دا وی مستحق اے۔ ایہ بیوی دا حق اے تے جے اوہ چاہے تاں اپنے شوہر نوں نان و نفقہ توں آزاد کر سکدی اے تے جے اوہ چاہے تاں اس دی آمدنی اپنے لئی منگ سکدی اے۔ اس دا اسنوں استثنا حاصل اے۔ اس دے لئی جو دستاویز فراہم کيتی جاندی اے اسنوں کتوبا (نکاح نامہ) کہندے نيں۔
غیر روايتی نقطہ نظر دے مطابق، (بقول بائبل) بیوی شوہر دی ملکیت سی تے اوہ جداں چاہے اس دے نال سلوک کر سکدا سی،[67] مگر بعد وچ یہودیت نے شوہر اُتے کچھ فرائض عائد کیتے، جس وچ بیوی دے حقوق تے آزادیاں شامل سن؛[67] کسی وی دوسرے کلچر دی بیوی ہونے توں اک یہودی بیوی ہونا مفید ہُندا سی۔[67] مثلاً تلمود نے اک اصول قائم کيتا اے کہ بیوی مستحق ہُندی اے مگر اسنوں اپنی اطاعت دے لئی مجبور نئيں کيتا جا سکدا، بیوی دا اوہی رتبہ تے سماجی درجہ اے جو اس دے شوہر دا اے،[68][69] تے شادی توں پہلے ہی اوہ اپنی سماجی حیثیت دی وجہ توں ہر قسم دے اضافی فائداں دی اوہ مستحق اے۔[68][69]
یہودی روایت وچ ، شوہر دا فرض اے کہ اوہ اپنی بیوی نوں اک گھر عطا کرے، مقامی رسوم دے حساب تے اپنی حیثیت دے لحاظ توں اس گھر نوں لوازمات ضروریہ توں آراستہ کرے؛[62] ازدواجی جوڑے دا فرض اے کہ اوہ اس گھر وچ اک نال رہیاں، جے شوہر کسی مجبوری دی وجہ توں ایسا نئيں کر پاندا تاں تلمود اسنوں اس فرض توں مستثنیٰ کردی اے۔[70] روايتی طور پر، جے شوہر اپنا مسکن تبدیل کر دے، تاں بیوی دا فرض اے کہ اوہ اپنے شوہر دے نال منتقل ہوئے جائے۔[62] قرون وسطی وچ ایہ تصور سی کہ جے کوئی اپنی شریک حیات دے نال رہنے توں مسلسل انکار کردا رہے تاں جواباً شریک حیات دے پاس طلاق دی کافی وجوہات موجود ہُندی نيں۔[71][72]
یہودی علما دا خیال اے جس میز اُتے شوہر کھانا کھاندا اے ايسے اُتے اس دی بیوی نوں وی کھانے دی اجازت دینی چاہیے، چاہے اس نے بیوی نوں اس دے لئی پیسے ہی کیوں نہ دتے ہون۔[62] اس دے برعکس جے شوہر اپنی بیوی دے نال بد سلوکی کرے یا فیر کسی بدنام علاقے وچ رہے، تاں اس صورت وچ یہودی علما بیوی نوں کسی دوسرے گھر وچ منتقل ہونے دی اجازت دیندے نيں تے نال ہی شوہر دا فرض اے کہ اوہ بیوی دی نويں گھر وچ مالی امداد کرے۔[62]
بائبل دے مطابق خاندان دی افزائش دا کم بیوی نوں کرنا چاہیے۔[67] ربیائی لٹریچر وچ اس گل دا ذکر ملدا اے کہ جدوں تک عورت شادی دے بعد شوہر نوں بھاری جہیز نہ دیدے تاں اس وقت تک اوہ گھر دے تمام کم (کھانا، پکانا، دھونا، بچےآں دی دیکھ بھال وغیرہ) کرے؛[62] بعد دی صورت حال وچ بیوی توں فقط اِنّی امید کيتی جاندی اے کہ اوہ شوہر دے مرضی دے مطابق کم کرے مثلاً بستر بنانا تے شوہر نوں کھانا پیش کرنا۔[62] یہودی روایت وچ شوہر دا فرض اے کہ اوہ لینن دا بستر تے باورچی خانہ دا سامان فراہم کرے۔[62] جے کسی بیوی دے دو جڑواں بچے نيں تاں تلمود دے مطابق شوہر دا فرض اے کہ اوہ انہاں وچوں کسی اک دی دیکھ بھال کرے۔[73]
,_Tétouan,_Morocco,_late_19th_century.jpg)
تلمود وچ شوہر دی اس دی بیوی نوں کپڑے فراہم کرنے دی بائبل دی ہدایات دی وضاحت کيتی گئی اے۔ تلمود وچ اس گل اُتے زور دتا گیا اے کہ شوہر ہر سال لازمی ہر بیوی نوں 50 زوزیم دی قیمت دے کپڑے دے،[74] اس وچ سال دے ہر سیزن دے حساب توں پوشاکاں وی شامل نيں۔[62] تلمودی ربیاں نے اس گل اُتے زور دتا اے کہ سال دے کپڑےآں دے تحفہ وچ اک ٹوپی، کمر بند تے تن جوتاں دے جوڑے لازمی ہونے چاہئاں[75] (یعنی سال دے تن تہواراں، فسح، شبوعوت تے سوکوت دے لئی اک اک جوڑا[74])۔ قدیم دور دے ربیاں وچ شوہر توں ایہ توقع ہُندی سی کہ اوہ اپنی بیوی نوں جواہرات تے خوشبوئاں دے، اس صورت وچ جدوں اوہ کسی ایداں دے علاقے وچ رہندا ہاں جتھے دا ایہ رواج ہوئے۔[62]
کھانے تے کپڑےآں دے علاوہ ازدواجی تعلقات نوں عورت دا بنیادی حق کہیا جاندا اے۔[76] اس فرض نوں عبرانی بولی وچ ”عوناہ“ کہیا جاندا اے۔[77] شادی وچ جنسی رشتہ عورت دا حق اے تے مرد دی ذمہ داری۔ جے دونے وچوں کوئی وی ساتھی اس عمل وچ حصہ لینے توں انکار کرے، تاں اس شخص نوں سرکش سمجھیا جاندا اے تے دوسرا شریک حیات طلاق دے لئی عدالت توں رجوع کر سکدا اے۔
|url-status= نظر انداز کردا (کمک)|url-status= نظر انداز کردا (کمک)Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
