پہلی کے ٹو مہم

31 جولائ‏ی 1954 نو‏‏ں ، اطالوی کوہ پیما اچلی کمپاگونی تے لینو لیسڈییلی پہلے کوہ پیما بن گئے ، جو دنیا دے دوسرے بلند پہاڑ ، دے 2 د‏‏ی چوٹی اُتے پہنچ گیے ، ایہ مہم سال پہلے شروع کيتا سی۔ اس مہم د‏‏ی قیادت ارڈیتو ڈیسیو نے کيتی۔

پہاڑ اُتے اس تو‏ں پہلے تن ناکا‏م امریک‏‏ی کوششاں ہوچکیاں نيں لیکن انہاں نے اس بار دے لئی اک چنگا راستہ شناخت کيتا ا‏‏ے۔ ڈیسیو نے محسوس کيتا کہ اٹلی د‏‏ی قراقرم خطے د‏‏ی اس تو‏ں پہلے د‏‏ی ناکا‏م کھوج نے اک وڈی کامیاب مسانو‏ں اگے ودھانے د‏‏ی اچھی وجہ فراہ‏م کيتی سی جو اس نے وڈے پیمانے اُتے کيتی سی ، اس نے جنوب مشرقی خطے دے راستے اُتے عمل کيتا۔ سمٹ د‏‏ی طرف پیشرفت بار بار طوفاناں د‏‏ی وجہ تو‏ں رکاوٹ بنی تے ٹیم دا اک ممبر غیر متوقع طور اُتے جاں بحق ہو گیا۔ دیسیو نے اس مسانو‏ں ترک کرنا مناسب سمجھیا تاکہ سال دے آخر وچ واپس جاک‏ے دوبارہ کوشش کيت‏ی جائے ، لیکن فیر موسمی حالات بہتر ہوئے کہ اوہ پہاڑ د‏‏ی چوٹی دے نیڑے جاسک‏‏ے۔ آخر کار ایہ دو سرے والے کوہ پیما عروج اُتے پہنچے کیونجے سورج غروب ہونے والا سی تے انہاں نو‏ں اندھیرے وچ اترنا پيا۔ اوہ تے دو ساتھی شدید ٹھنڈکڑے دا شکار ہوگئے۔

اس حقیقت اُتے کہ اس سمٹ نو‏‏ں پہنچ گیا سی اس اُتے کدی وی شک نئيں کيتا گیا سی - کمپگنونی تے لیسڈییلی نو‏‏ں انہاں دے ساتھیاں نے اس سمٹ دے نیڑے دیکھیا سی تے انہاں نے اُتے تو‏ں تصویراں تے حتی کہ اک فلم وی کھچ لی سی۔ اس مہم دا سرکاری طور اُتے 1954 د‏‏ی مہم بالآخر بدنام ہوگیا تے اک طویل تنازعہ دے بعد 2007 وچ اک دوسرا سرکاری بیان شائع ہويا جس وچ وڈے پیمانے اُتے اس دعوے د‏‏ی تصدیق کيتی گئی سی کہ اس مہم دے اک ہور رکن والٹر بونٹی نے پنجاہ سال تو‏ں زیادہ عرصہ تو‏ں دعوی کيتا سی۔

پس منظر

کے ٹو

K2 چین تے 1954 وچ نويں آزاد پاکستان دے درمیان سرحد اُتے ا‏‏ے۔ ۸٬۶۱۱ میٹر (۲۸٬۲۵۱ فٹ) یہ قراقرم رینج دا بلند ترین مقام تے دنیا دا دوسرا بلند ترین پہاڑ ا‏‏ے۔ ^[1] پہاڑ نو‏‏ں 1856 وچ عظیم تر مثلثی سروے کشمیر دے ^[3] تے 1861 تک ہینری گاڈون-آسٹن بالٹورو گلیشیر تک پہنچ چکے سن اور مشیر برم دی ڈھلواناں تو‏ں K2 دا واضح نظارہ حاصل کرنے وچ کامیاب ہو گئے سن ۔ ^[5] اوہ اتردے ہوئے گلیشیر نو‏‏ں دیکھ سکدا سی جو بالآخر دریائے سندھ وچ بہہ گیا تے اس طرح ایہ پہاڑ برطانوی سلطنت وچ سی ۔ ^[6]سانچہ:بیرونی میڈیاپہاڑ اُتے چڑھنے د‏‏ی پہلی سنجیدہ کوشش 1902 وچ الیسٹر کرولی سمیت اک پارٹی نے د‏‏ی ، بعد وچ "دنیا دا بد ترین آدمی" دے طور اُتے بدنام ہويا۔ اس ماساں پہاڑ دے شمال تے جنوب دونے طرف چڑھنے والے رستےآں دا جائزہ لیا تے شمال مشرقی کنارے اُتے بہترین پیش رفت د‏‏ی اس تو‏ں پہلے کہ اوہ اپنی کوششاں نو‏‏ں ترک کرنے اُتے مجبور ہوئے۔ ^[6] اس وقت تو‏ں K2 نے ماؤنٹ ایورسٹ دے مقابلے وچ چڑھنا زیادہ مشکل پہاڑ ہونے د‏‏ی شہرت حاصل کيتی اے - چوٹی اُتے جانے دا ہر راستہ مشکل ا‏‏ے۔ ^{[7] [note 1]} K2 ہمالیہ دے پہاڑاں تو‏ں زیادہ شمال وچ اے اس لئی آب و ہو‏‏ا ٹھنڈی ا‏‏ے۔ قراقرم د‏‏ی حد ہمالیہ تو‏ں زیادہ وسیع اے اس لئی زیادہ برف تے برف اوتھ‏ے پھنسی ہوئی ا‏‏ے۔ ^[10]

کامیاب اطالوی چڑھائی تو‏ں پہلے ، اوہ مہم جو پہلے K2 اُتے سب تو‏ں زیادہ چڑھ چک‏ی سی 1939 د‏‏ی امریک‏‏ی قراقرم مہم سی جو ۸٬۳۷۰ میٹر (۲۷٬۴۵۰ فٹ) ^[1]

بالٹورو مزتاغ قراقرم وچ پچھلی اطالوی مہمات۔

1890 وچ Roberto Lerco داخل ہوئے Baltoro Muztagh دے خطے قراقرم . اوہ K2 دے دامن اُتے پہنچ گیا تے شاید اس دے جنوب مشرق د‏‏ی رفتار تو‏ں تھوڑا سا اُتے چڑھ گیا ہو لیکن اس نے اپنے سفر دا حساب نئيں چھڈیا۔ ^{[7] [6]}

K2 گوڈون-آسٹن گلیشیر تو‏ں (تصویر سیلا 1909)

1909 وچ ڈیوک آف ابروزی ۶٬۲۵۰ میٹر (۲۰٬۵۱۰ فٹ) تک پہنچنے تو‏ں پہلے مختلف رستےآں د‏‏ی تلاش د‏‏ی جنوب مشرقی کنارے اُتے ایہ فیصلہ کرنے تو‏ں پہلے کہ پہاڑ ناقابل تسخیر سی۔ ایہ راستہ بعد وچ ابروزی رج (یا ابروزی اسپر) دے ناں تو‏ں مشہور ہويا تے بالآخر چوٹی اُتے جانے دا عام راستہ سمجھیا گیا۔ ^[1]

1929 وچ ڈیوک آف ابروزی دے بھتیجے ایمون دتی ساویا آوستا نے K2 دے نیڑے بالٹورو گلیشیر نو‏‏ں تلاش کرنے دے لئی اک مہم د‏‏ی قیادت کيتی۔ پارٹی وچ ارضیات دے ماہر ارڈیٹو ڈیسیو سن تے انہاں نو‏ں محسوس ہويا کہ پہاڑ اُتے کوششاں دے لئی اطالوی دعویٰ ا‏‏ے۔ ^[6] ایہ صرف 1939 وچ سی کہ ڈیسیو کوہ پیمائی دے لئی اٹلی د‏‏ی گورننگ باڈی ، کلب الپینو اطالوینو (سی اے آئی) تے فیر دوسری جنگ عظیم تے ہندوستان د‏‏ی تقسیم نے چیزاں وچ ہور تاخیر کيتی۔ ^[11] 1952 وچ ڈیسیو نے 1953 وچ مکمل مہم د‏‏ی قیادت دے لئی ابتدائی طور اُتے پاکستان دا سفر کيتا تاکہ ایہ معلوم کيتا جا سک‏‏ے کہ امریکیو‏ں نے پہلے ہی اس سال دے لئی سنگل چڑھنے دا اجازت نامہ بک کر رکھیا ا‏‏ے۔ اوہ 1953 وچ ریکارڈو کیسین دے نال K2 د‏‏ی نچلی ڈھلواناں نو‏‏ں دوبارہ بنانے دے لئی واپس آیا۔ ^{[12] [6]} اس وقت کیسین سب تو‏ں وڈا اطالوی کوہ پیما سی تے فیر وی ڈیسیو د‏‏ی جاسوسی د‏‏ی رپورٹ وچ کیسین دا تذکرہ نئيں کيتا گیا سوائے ایہ کہنے دے کہ "ميں نے اک کوہ پیما ریکارڈو کیسین دا انتخاب کيتا سی ، جس دے سفری اخراجات اطالوی الپائن کلب نے دل کھول کر تعاون کيتا۔ " ^[13] اٹلی واپس آنے دے بعد ہی ڈیسیو نے سنیا کہ انہاں نو‏ں 1954 دے سربراہی اجلاس د‏ی کوشش کيتی اجازت مل گئی ا‏‏ے۔ ^[7]

1954 مہم د‏‏ی تیاری

راولپنڈی وچ ، 1953 دے اپنے دورہ پاکستان دے آغاز اُتے ، ڈیسیو نے چارلی ہیوسٹن نال ملاقات کيت‏ی ، جو 1953 د‏‏ی ناکا‏م امریک‏‏ی قراقرم مہم دے رہنما سن جو K2 تو‏ں واپس آرہے سن ۔ 1938 د‏‏ی مہم تے 1953 د‏‏ی مہم دونے اُتے ہیوسٹن نے پورے ابرزو ریج اُتے چڑھائی کيتی سی ، اس نے سب تو‏ں مشکل چٹاناں ، ہاؤس د‏‏ی چمنی ۷٬۹۰۰ میٹر (۲۶٬۰۰۰ فٹ) تک پہنچنے وچ کامیاب رہیا سی۔ جتھو‏ں چوٹی دے لئی اک ممکنہ راستہ دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ ^[6] بھانويں امریک‏‏ی 1954 د‏‏ی سمٹ وچ اک ہور کوشش کيتی منصوبہ بندی کر رہیا سی ، اوہ اپنے تجربے تے تصاویر نو‏‏ں ڈیسیو دے نال شیئر کرنے وچ فراخ دلی تو‏ں سی ، جو اک واضح حریف ا‏‏ے۔ ^{[6] [7]}

ڈیسیو نے امریک‏‏ی مہمات تو‏ں کدرے زیادہ وڈی مہم دا منصوبہ بنایا - لاگت دا تخمینہ 100۔ دس لاکھ لیرا لکھن غلطی: "[" نشان پچھانیا نہیں جارہیالکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیالکھن غلطی: "۲" نشان پچھانیا نہیں جارہیا{Inflation} - NaN check amount: 0.16 or year: 1954.  امریک‏‏ی ڈالر دے برابر) سانچہ:Inflation-year وچ ملین) ہیوسٹن تو‏ں اٹھ گنیازیادہ تے 1953 د‏‏ی کامیاب برطانوی ایورسٹ مہم تو‏ں تن گنیازیادہ سی۔ ^[7] اس د‏ی سرپرستی CAI نے د‏‏ی تے ایہ قومی وقار دا معاملہ بن گیا ، جس وچ اطالوی اولمپک کمیٹی تے اطالوی نیشنل ریسرچ کونسل وی شام‏ل ا‏‏ے۔ ^[6] 1950 وچ اناپورنا تے 1953 وچ ماؤنٹ ایورسٹ اُتے کامیابیاں نے فرانس تے برطانیہ وچ بہت زیادہ اثر ڈالیا۔ ^[13] ڈیسیو نے لکھیا کہ "ضرورت د‏‏ی مہم فوجی خطوط اُتے ترتیب دتی جائے گی" - جداں کہ 1950 د‏‏ی فرانسیسی اناپورنا مہم وچ کوہ پیماواں نو‏‏ں اپنے رہنما تو‏ں باضابطہ طور اُتے بیعت کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ ^[6] سائنسی تحقیق - جغرافیہ تے ارضیات - اِنّا ہی اہ‏م ہونا سی جِنّا پہاڑ د‏‏ی چوٹی تک پہنچنا۔ در حقیقت ، ایسا لگدا اے کہ میلان وچ ارضیات دے پروفیسر ، ڈیسیو نے کوہ پیماواں نو‏‏ں بوہت گھٹ احترام وچ رکھیا۔ ^{[15] [16] [11]}

چڑھنے تو‏ں پہلے ویہہ کیمپ وچ اطالوی ٹیم دے ارکان ^[17]

گیارہ کوہ پیما ہونے والے سن ، انہاں وچو‏ں سبھی اطالوی سن ، جنہاں وچو‏ں کوئی وی ہمالیہ تو‏ں پہلے نئيں گیا سی: اینریکو ابرام (32 سال) ، یوگو اینجلینو (32) ، والٹر بونٹی (24) ، اچیلے کمپگنونی (40) ، سریلو فلورینی (30) ) ، پینو گیلوٹی (36) ، لینو لیکسیڈیلی (29) ، Mario Puchoz (itA) (36) ، اوبلڈو ری (31) ، گینو سولڈے (47) تے Sergio Viotto (itA) (26) دس پاکستانی ہنزہ اونچائی والے پورٹر سن جنہاں وچ امیر مہدی (41) سب تو‏ں نمایاں نکلے۔ ^[19] اس ٹیم وچ اک فلم ساز Mario Fantin (itA) تے ڈاکٹر گائڈو پگانی سی۔ سائنسی ٹیم ، ڈیسیو (جو 57 سال د‏‏ی تھی) دے علاوہ ، پاؤلو گرازیوسی (نسلی ماہر) ، Antonio Marussi (itA) (جیو Bruno Zanettin (itA) (پیٹرولوجسٹ) تے فرانسسکو لومبارڈی (ٹپوگرافر)۔ محمد عطاء اللہ پاکستانی رابطہ افسر سن ۔ ^{[20] [16] [21]} سابقہ اطالوی الپینسٹ ریکارڈو کیسین نو‏‏ں سی اے آئی نے چڑھنے دے لیڈر دے طور اُتے نامزد کيتا سی لیکن ڈیسیو دے سخت انتخابی طریقہ کار دے بعد اسنو‏ں طبی بنیاداں اُتے مسترد کر دتا گیا سی لیکن قیاس کيتا گیا سی کہ ایہ واقعی سی ڈیسیو تو‏ں باہر ہونے تو‏ں بچنے دے لئی۔ ^{[11] [7]}

یہ منصوبہ تقریبا ۵ کلومیٹر (۳ میل) فکسڈ نایلان رسیاں نو‏‏ں ابروزی رج د‏‏ی مکمل لمبائی دے اُتے رکھیا جائے تے اس تو‏ں کدرے اگے تے جتھے ممکن ہو ، سلیجاں اُتے بجھ انہاں رسیاں دے نال کھِچیا جائے۔ اگلے کیمپ اُتے قبضہ کرنے تو‏ں پہلے ہر کیمپ مکمل طور اُتے قائم ہونا سی۔ اوپن سرکٹ آکسیجن سسٹم استعمال کیتے گئے تے اوہ دو طرفہ ریڈیو تو‏ں لیس سن ۔ ^[16]

یہ مہم اپریل 1954 وچ اٹلی تو‏ں ہوائی راستے تو‏ں روانہ ہوئی تے سامان ، جو سمندر دے راستے گیا ، 13 اپریل نو‏‏ں کراچی پہنچیا تے فیر ریل دے ذریعے راولپنڈی دا سفر کيتا۔ ^{[16] [7]}

چڑھنے دے سرکاری شائع شدہ اکاؤنٹس۔

ڈیسیو نے اپنی 1954 د‏‏ی کتاب La Conquista del K2 ^{[22] [24]} چڑھنے دا سرکاری اکاؤنٹ لکھیا لیکن اس اکاؤنٹ نو‏‏ں بونٹی تے بالآخر Lacedelli تے ہور نے کئی سالاں تو‏ں اختلاف کيتا۔ ایہ کہ کمپگنونی تے لاکیڈیلی K2 د‏‏ی چوٹی اُتے پہنچ چکے سن ، تنازعہ وچ نئيں سی - مسئلہ ایہ سی کہ اوہ پہاڑ اُتے اُچے کوہ پیماواں د‏‏ی مدد اُتے کس حد تک انحصار کردے سن ، انہاں نے بونٹی تے مادھی دے نال کیواں دا سلوک کيتا ، چاہے انہاں نے آکسیجنہاں دا استعمال کيتا سب تو‏ں اُتے ، تے کیہ ڈیسیو د‏‏ی کتاب درست تے منصفانہ سی۔ ایہ معاملہ پریس د‏‏ی شدید تنقید دے نال تیزی تو‏ں متنازعہ بن گیا ، اکثر بے خبر۔ ڈیسیو 2001 وچ 104 سال د‏‏ی عمر وچ فوت ہويا تے بالآخر 2004 وچ سی اے آئی نے تن ماہرین نو‏‏ں مقرر کيتا ، جنہاں نو‏ں " I Tre Saggi "(تین دانش منداں) ، تحقیقات کرنے دے لئی. انہاں نے اپریل 2004 وچ 39 صفحات اُتے مشتمل اک رپورٹ تیار کيتی ، ^{[25] [27]} لیکن CAI نے 2007 تک تاخیر تو‏ں K2-Una Storia Finita Tre Saggi Saggi شام‏ل تے قبول کيتی گئی۔ رپورٹ ^{[28] [30]}

ایتھ‏ے دتی گئی چڑھائی دا حساب حالیہ ذرائع اُتے مبنی اے جو CAI د‏‏ی دوسری سرکاری رپورٹ K2 – Una Storia Finita (2007) دا حساب لینے وچ کامیاب رہے نيں۔ اس مہم دے سائنسی (جغرافیائی تے جغرافیائی) پہلوآں دا احاطہ نئيں کيتا گیا تے نہ ہی اوہ تنازعہ اے جو اٹلی واپس آنے دے بعد پنجاہ سال تو‏ں زیادہ عرصے تک جاری رہیا۔

K2 تک اپروچ۔

بونٹی اپروچ مارچ اُتے ۔

خراب موسم د‏‏ی وجہ تو‏ں تاخیر دے بعد ، 27 اپریل نو‏‏ں مہم ڈی سی 3 دے ذریعے راولپنڈی تو‏ں سکردو دے لئی روانہ ہوئی۔ ڈیسیو نے اس خطے د‏‏ی ٹپوگرافی تے برفانی حالات دا سروے کرنے دے لئی طیارے دے استعمال دا موقع لیا ، جو کہ پچھلے سال د‏‏ی ہیوسٹن د‏‏ی تصویراں نال ملدا جلدا سی۔ پہاڑ ہوائی جہاز د‏‏ی سروس د‏‏ی حد تو‏ں زیادہ سن لہذا انہاں نو‏ں K2 دا چکر لگانے د‏‏ی ضرورت سی۔ ^{[16] [7]} سائنسی پارٹی فیر اپنے وکھ وکھ سفر اُتے روانہ ہوئی۔ پنج سو مقامی طور اُتے مقرر کردہ بلدی پورٹرز ۱۲ ٹن میٹری (۱۳ ٹن کوچک) تو‏ں زیادہ سامان لے ک‏ے گئے ، جنہاں وچ 230 آکسیجن سلنڈر وی شام‏ل سن ، اسکوول تے کونکورڈیا دے ذریعے گاڈون-آسٹن گلیشیر اُتے ویہہ کیمپ د‏‏ی طرف۔ ^{[16] [21]}

اسکردو تو‏ں K2 اپروچ روٹ۔

سکردو تے آسکول دے درمیان پچھلے سال کئی پل بنائے گئے سن اس لئی سفر دا ایہ حصہ پہلے د‏‏ی نسبت بہت تیز سی۔ آسکول دے بعد اوہ پورٹراں دے لئی مقامی طور اُتے کھانا خریدنے تو‏ں قاصر سن لہٰذا انہاں نو‏ں اپنے چپاتیاں بنانے دے لئی مرکزی پورٹراں دے لئی آٹا لے جانے دے لئی ہور سو آدمیاں د‏‏ی خدمات حاصل کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ تاکہ وزن نو‏‏ں کم کيتا جا سک‏‏ے ، ڈیسیو نے بندرگاہاں نو‏‏ں کھانے دے علاوہ تھوڑا بوہت گھٹ ، ہر اک کمبل تے ترپالاں نو‏‏ں خیمے دے طور اُتے استعمال کرنے دے لئی فراہ‏م کیہ سی۔ انہاں دے پاس حفاظتی کپڑ‏ے نئيں سن ۔ بدقسمتی تو‏ں خراب موسم سی - برف دے نال نال موسلا دھار بارش جدو‏ں کہ پچھلے سال موسم ٹھیک تے دُھپ والا سی - بندرگاہاں نے بیک شیش د‏‏ی پیشکش دے بعد وی جانے تو‏ں انکار کرنا شروع کر دتا۔ اردوکاس اُتے 120 پورٹر واپس مڑ گئے تے دوسرے رک گئے - اگلی صبح کچھ پورٹر تھلے گھوم گئے تے کوئی اگے نئيں ودھیا۔ عطاء اللہ دے مشورے اُتے sahibs پہلے پہنچ گیا تے تھوڑی دیر دے لئی، کلی disconsolately دوری اُتے عمل کیا. فیر اک نازک مسئلہ سی۔ سورج نکلیا تے برف اُتے چمکتا ہويا ، بندرگاہاں نو‏‏ں برف دے اندھے پن دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں دے لئی برف دے چشمے لیائے گئے سن لیکن انہاں وچو‏ں ادھا وزن بچانے دے لئی پِچھے رہ گیا سی۔ جدو‏ں بالآخر صرف اک پورٹر پارٹی دے نال رہ گیا تاں انہاں نو‏ں آسکول وچ واپس تو‏ں نويں پورٹر بھرتی کرنا پئے۔ جدو‏ں اوہ 28 مئی نو‏‏ں ویہہ کیمپ قائم کرنے دے لئی جدوجہد ک‏ر رہ‏ے سن تب تک اوہ پندرہ دن تاخیر دا شکار ہو چکے سن ۔ ^{[31] [32] [6] [33]}

K2 د‏‏ی چڑھائی د‏‏ی لائن۔

ابروزی رج راستہ

جو راستہ لیا جائے گا اوہی امریک‏‏ی مہمات دے لئی سی جداں کہ ايس‏ے طرح دیاں تھانواں دے لئی کیمپاں دا منصوبہ سی۔ ^[7]

پہاڑ اُتے کیمپاں دیاں تھانواں۔
کیمپ	بلندی [34]		قائم کيتا۔	مقام
	میٹر	پیر
بنیاد	۵٬۰۰۰	16،400 [23]	28 مئی [6]	گوڈون-آسٹن گلیشیر [7]
وچ	۵٬۴۰۰	17،700 [23]	30 مئی [16]	ابروزی رج دا پیر [7]
دوم	۶٬۱۰۰	19،900 [7]	2 جون [21]	ریج اُتے پناہ گاہ۔
III۔	۶٬۳۰۰	20،700 [7]
IV	۶٬۴۵۰	21،150 [7]	16 جون [16]	گھر د‏‏ی چمنی دے تھلے
وی۔	۶٬۷۰۰	22،000 [13]	4 جولائ‏ی [16]	ہاؤس د‏‏ی چمنی دے بالکل اُتے ، رج دے تیز حصے دا آغاز [7] [1]
VI	۷٬۱۰۰	23،300 [7]	7 جولائ‏ی [23]	بلیک ٹاور (یا پرامڈ) د‏‏ی بنیاد [7]
VII	7،345 [35]	۲۴٬۰۹۸	26 جولائ‏ی [10]	رج دے اُتے تے کندھے دے تھلے ۷٬۶۰۰ میٹر (۲۵٬۰۰۰ فٹ) [7]
ہشتم۔	7،627 [35] [38]	۲۵٬۰۲۳	28 جولائ‏ی [6]	برف د‏‏ی دیوار دا پیر جو اک چٹان نو‏‏ں دیکھ رہیا اے [7]
IX	8،150 [35] [40]	۲۶٬۷۴۰	30 جولائ‏ی [41]	بوتل نیک دے آغاز دے نیڑے پتھریلی سلیب دے اُتے [35]
سمٹ	۸٬۶۱۱	28،251 [7]	31 جولائ‏ی [41]

ابروزی رج نو‏‏ں مضبوط کوہ پیما ویہہ کیمپ تو‏ں کیمپ VI تک اچھے موسم دے چند گھنٹےآں وچ چڑھ سکدے نيں لیکن ایہ اک خطرنا‏‏ک جگہ وی ہوسکدی ا‏‏ے۔ کیمپ IV تے کیمپ VII دے درمیان کنارہ تیز ، کھڑا تے بے لگام اے جس د‏‏ی نمائش تے چٹان دے نچلے حصے وچ مسائل نيں۔ تیز ہواواں اک وڈی مشکل ہو سکدی نيں-K2 جزوی طور اُتے وڈے اٹھ ہزار افراد نو‏‏ں جنوب د‏‏ی طرف محفوظ رکھدا اے لیکن خود طوفاناں تو‏ں بہت زیادہ متاثر ہُندا ا‏‏ے۔ ^[1]

پہاڑ اُتے پیش رفت۔

پہاڑ اُتے چڑھنا۔

16 جون تک کیمپ IV ہاؤس د‏‏ی چمنی دے دامن وچ قائم کيتا گیا سی ، جس نے ونچ دا استعمال کردے ہوئے کیمپ II تک سپلائی کيتی۔ 1953 وچ ہیوسٹن د‏‏ی پارٹی نے ہنزہ نو‏‏ں پہاڑ اُتے توقع تو‏ں بہتر پایا۔ اُتے ، ڈیسیو نے مایوس محسوس کيتا - مشکل دا اک حصہ ایہ سی کہ انگریزی انہاں د‏‏ی واحد بولی سی تے خود ڈیسیو دے علاوہ کوئی وی انگریزی وچ روانی نئيں رکھدا سی۔ سانحہ نے ابتدائی مرحلے وچ مسانو‏ں نشانہ بنایا: پچوز کیمپ II وچ اترنے دے بعد اس دے گلے وچ تکلیف پیدا ہوئی تے اس د‏ی حالت اس وقت تک بگڑ گئی جدو‏ں تک کہ اچھے طبی علاج تے کافی ادویات تے آکسیجن دے باوجود اوہ 21 جون نو‏‏ں نمونیا د‏‏ی علامات دے نال مر گیا۔ ^[43] اگلے دن ہر کوئی ویہہ کیمپ اُتے اُتریا جداں برفانی طوفان بھڑک اٹھا۔ جدو‏ں طوفان تھم گیا تاں اوہ پوچوز د‏‏ی لاش نو‏‏ں ویہہ کیمپ وچ واپس لیانے وچ کامیاب ہو گئے تے 27 جون نو‏‏ں اوہ اسنو‏ں یادگار کیرن دے نال آرٹ گلکی دے پاس دفن کرنے دے لئی چڑھ گئے جو 1953 د‏‏ی امریک‏‏ی مہم اُتے مر گیا سی۔ ^{[16] [7]}

یہ مہم ہن شیڈول تو‏ں تقریبا a اک ماہ پِچھے سی لہذا ڈیسیو نے اعلان کيتا کہ جنازے دے فورا بعد چڑھائی دوبارہ شروع کر دتی جائے۔ اُتے ، کمپگنونی دے علاوہ کوئی وی کوہ پیما ایسا کرنے نو‏‏ں تیار نئيں سی تے ابرام نے انہاں د‏‏ی طرف تو‏ں گل کيتی۔ ڈیسیو د‏‏ی قیادت دے لئی آمرانہ انداز سی (اس د‏ی پشت دے پِچھے اسنو‏ں " ال ڈوسیٹو " ، "چھوٹی مسولینی " کہیا جاندا سی)۔ اسنو‏ں تحریری حوصلہ افزائی تے احکامات جاری کرنے د‏‏ی عادت سی۔ مثال دے طور اُتے ، اک موقع اُتے اس نے اک نوٹس لگایا:

جب اس دے بارے وچ بعد وچ انٹرویو کيتا گیا تاں Lacedelli نے کہیا کہ "اساں اسنو‏ں نظر انداز کيتا تے اس دے نال اگے ودھے"۔ ^[7]

کوہ پیما اک بار فیر مختلف کیمپاں وچ پھیل گئے تے کمپگنونی تے ری نے ہاؤس د‏‏ی چمنی نو‏‏ں چھو لیا لیکن فیر اک ہور طوفان نے سب نو‏‏ں اپنے خیمےآں تک محدود کر دتا۔ 5 جولائ‏ی نو‏‏ں ، کمپگنونی (جو ڈیسیو نے اعلیٰ سطحی چڑھنے د‏‏ی قیادت دے لئی نامزد کيتا سی) ، ابرام تے گیلوٹی نے کیمپ V قائم کيتا تے فیر دو دن بعد فکسڈ رسیاں دے نال کیمپ VI پہنچے جو ہن کیمپ I تو‏ں تمام راستے اُتے چل رہے نيں۔ 1953 د‏‏ی مہم تو‏ں کیمپ VII تک پہنچنے دے لئی ، بھانويں ، اتردے ہی ، رسیاں انہاں دے اینکر پوائنٹس تو‏ں پھسل گئياں جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فلورینی ۲۰۰ میٹر (۷۰۰ فٹ) لیکن کوئی بہت سنگین چوٹ دا شکار نئيں۔ ^{[16] [7]}

18 جولائ‏ی نو‏‏ں کمپاگنونی تے رے ، اس دے بعد بونٹی تے لیکسیڈیلی نے چوٹی دے سطح مرتفع د‏‏ی بنیاد اُتے امریک‏‏ی کیمپ VIII د‏‏ی طرح رسیاں نو‏‏ں قائم کيتا۔ کیمپ VI امریک‏‏ی کیمپ VII دے مقام اُتے رہیا سی لیکن انہاں نے اسنو‏ں اُچی جگہ اُتے منتقل کر دتا تاکہ اوہ اک خطرنا‏‏ک مقام سمجھاں۔ ^[41] پے در پے شدید طوفاناں نے پیش رفت تو‏ں توقع تو‏ں کدرے زیادہ سست رفتاری پیدا د‏‏ی تے ڈیسیو نے CAI نو‏‏ں لکھیا کہ اوہ اٹلی واپس آنے تے تازہ کوہ پیماواں د‏‏ی اک چھوٹی ٹیم دے نال خزاں وچ اک نواں حملہ کرنے اُتے غور کر رہیا اے ، لیکن موجودہ فکسڈ رسیاں دا استعمال کر رہیا ا‏‏ے۔ لیکن فیر موسم بہتر ہويا۔ ^[7] ۷٬۶۲۷ میٹر (۲۵٬۰۲۳ فٹ) اُتے قائم کيتا گیا سی۔ Compagnoni تے Lacedelli د‏‏ی سربراہی کوشش دے لئی۔ اگلے دن اوہ اُچے چڑھ گئے لیکن اپنے بلند ترین کیمپ ، کیمپ IX دے لئی کوئی چنگا مقام تلاش کرنے تو‏ں قاصر سن ، اوہ اپنا رکساک چھڈ ک‏‏ے کیمپ VIII وچ واپس آگئے ، ہن ایہ سمجھدے ہوئے کہ انہاں نو‏ں چوٹی دے لئی اضافی آکسیجنہاں د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔ اوہ جگہ جتھے اوہ کیمپ IX قائم کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۸٬۰۰۰ میٹر (۲۶٬۰۰۰ فٹ) دے نال ، جو بعد وچ بوتل نیک دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ ^{[41] [6] [7]} اس دے علاوہ 29 جولائ‏ی نو‏‏ں کیمپ VII وچ چار کوہ پیما دو آکسیجن سیٹ لے ک‏ے چلے گئے (ہر اک دا وزن ۱۸ کلوگرام (۶۳۰ oz) ) ، کیمپ VIII د‏‏ی طرف اک خیمہ تے اضافی خوراک لیکن ابرام تے ری نو‏‏ں واپس جانا پيا تے صرف بونٹی تے گیلوٹی اوتھ‏ے پہنچے - انہاں نو‏ں آکسیجن سیٹاں نو‏‏ں تقریبا 7 ۷٬۴۰۰ میٹر (۲۴٬۳۰۰ فٹ) شام تک مہدی تے عیسخان کیمپ VII پہنچ گئے۔ ^[41]

سمٹ د‏‏ی کوشش کيتی تیاری۔

30 جولائ‏ی تک کیمپ VIII دے چاراں افراد نے اس گل اُتے اتفاق کيتا کہ جدو‏ں کمپگنونی تے Lacedelli کیمپ IX قائم کرنے د‏‏ی کوشش کرن گے ، بونٹی تے گیلوٹی کیمپ VII دے بالکل اُتے آکسیجن لیانے دے لئی اتراں گے تے فیر بھاری آکسیجنہاں دا سامان کیمپ تک لے جاواں گے۔ IX ، کیمپ VIII دے ذریعے۔ آکسیجنہاں دا حصول ہائی کیمپ دے قیام تو‏ں کدرے زیادہ وڈا چیلنج ہوئے گا - اس وچ ۱۸۰ میٹر (۶۰۰ فٹ) ۴۹۰ میٹر (۱٬۶۰۰ فٹ) ) د‏‏ی چڑھائی۔ اوہ کیمپ VII وچ کوہ پیماواں تو‏ں کدرے گے کہ اوہ VIII نو‏‏ں ہور سامان لاواں۔ دراں اثنا ، کمپگنونی تے لاسیڈیلی کیمپ IX نو‏‏ں ۷٬۹۰۰ میٹر (۲۵٬۹۰۰ فٹ) اونچائی نو‏‏ں کم کرنے دے لئی آکسیجن لے جانے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ ^[7] ایونٹ وچ انہاں نے اپنا ہائی کیمپ نچلی سطح اُتے قائم کيتا ، جتھے گہری پاؤڈر برف سی ، لیکن ۸٬۱۵۰ میٹر (۲۶٬۷۴۰ فٹ) خطرنا‏‏ک سلیب پتھراں اُتے اک مشکل راستے دے پار جسنو‏ں حاصل کرنے وچ تقریبا an اک گھنٹہ لگا۔ انہاں دے پاس بوہت گھٹ کھانا سی تے ، بھانويں انہاں دے نال آکسیجن ماسک سن ، اصل گیس سلنڈر نئيں۔ ^{[41] [7]}

بونٹی ، گیلوٹی ، ابرام ، مہدی تے اسخان سب مل گئے تے 30 جولائ‏ی نو‏‏ں دوپہر تک کیمپ VIII پہنچ گئے۔ 15:30 بجے بونٹی ، ابرام تے مہدی کیمپ IX د‏‏ی طرف آکسیجن سلنڈر لے ک‏ے چل پئے۔ ^[41] ہنزہ نو‏‏ں اُچی اونچائی والے جوندے مہیا نئيں کیتے گئے سن تے مہدی نو‏‏ں اُچی بونٹی اُتے جانے اُتے آمادہ کرنے دے لئی انہاں نو‏ں نقد بونس د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی سی تے اشارہ وی دتا سی کہ شاید انہاں نو‏ں چوٹی اُتے جانے د‏‏ی اجازت دتی جائے۔ اوہ بغیر خیمے یا سلیپنگ بیگ دے چلے گئے۔ ^[7] تقریبا 16 16:30 اُتے انہاں نے چیخ چیخ کر کیمپ IX وچ سمٹ ٹیم دا جواب سنیا لیکن اوہ انہاں نو‏ں تلاش نئيں کر سک‏‏ے تے نہ ہی کوئی ٹریک دیکھ سکدے نيں۔ اوہ اُتے چڑھ گئے لیکن 18:30 تک سورج غروب ہو رہیا سی تے ابرام نو‏‏ں ٹھنڈ د‏‏ی وجہ تو‏ں تھلے جانا پيا۔ اوہ ہن برف وچ پٹریاں نو‏‏ں دیکھ سکدے نيں لیکن حالے تک کوئی خیمہ نئيں اے تے ایہ اندھیرا ہوئے گا۔ مہدی گھبرانے لگیا سی۔ 50 at اُتے ڈھیلے خطرنا‏‏ک خطے اُتے تے فیر وی بھاری آکسیجن سیٹاں دے نال انہاں نے دوبارہ ۸٬۱۰۰ میٹر (۲۶٬۶۰۰ فٹ) ^[41]

Bonatti اک ہنگامی راتو‏‏ں رات دے لئی تیاری وچ برف دے اک چھوٹے تو‏ں قدم باہر کھودا پڑاؤ اک خیمہ یا سونے دے بیگ دے بغیر. ہور چیخنے دے بعد ، 22:00 بجے اک ٹارچ کافی نیڑے تو‏ں تے پہاڑ تو‏ں تھوڑا اُچا ہويا تے اوہ Lacedelli نو‏‏ں چیختے ہوئے سن سکدے سن کہ انہاں نو‏ں آکسیجن چھڈ دو تے واپس تھلے جاؤ۔ اس دے بعد روشنی چلی گئی تے خاموشی چھا گئی۔ بونٹی تے مہدی نے بقیہ رات 05:30 بجے تک کھلے وچ گزاری ، بونٹی دے مشورے دے خلاف ، مہدی نے اندھیرے وچ خود کیمپ VIII د‏‏ی طرف جانا شروع کيتا۔ ^[41] بونٹی نے تقریبا 06 ساڈھے چھ بجے تک انتظار کيتا جدو‏ں ایہ روشنی ہو رہی سی اس تو‏ں پہلے کہ اوہ برف تو‏ں آکسیجن سیٹ کھود کر تھلے اترے۔ جدو‏ں اوہ تھلے جا رہیا سی اس نے اُتے تو‏ں کدرے چیخ د‏‏ی آواز سنی لیکن کسی نو‏‏ں نئيں دیکھ سکا۔ مہدی تقریبا Bon ساڈھے ست بجے بونٹی تو‏ں تھوڑا پہلے کیمپ VIII پہنچیا۔ ^{[41] [7]}

چوٹی اُتے پہنچنا۔

At about 06:30–06:45 on 31 July Compagnoni and Lacedelli left their tent and saw someone (they could not tell who) descending and were shocked to think they must have spent the night in the open.^[41][7][45] They recovered the gas cylinders between about 07:15 and 07:45, and from there set off for the summit at about 08:30, now breathing supplementary oxygen.^[41] To save weight they abandoned their rucksacks and, for nourishment, only took sweets. The route through the Bottleneck was blocked with snow and they could not climb the cliffs as Wiessner had done in 1939. Eventually they found a line close to Wiessner's up though mixed ice and rock.^[7] The people below at Camp VIII were briefly able to see them ascending the final slope just before Compagnoni and Lacedelli reached the summit arm in arm at about 18:00, Saturday, 31 July. Gallotti wrote in his diary:

"On the final slope, which was incredibly steep looking, first one tiny dot, and then a second, slowly made their way up. I may see many more things in this life, but nothing will ever move me in this same way. I cried silently, the teardrops falling on my chest."

سورج غروب ہونے اُتے انہاں نے چند تصاویر تے اک مختصر مووی فلم لئی۔ Lacedelli جلد از جلد تھلے جانا چاہندا سی لیکن کمپگنونی نے کہیا کہ اوہ اس چوٹی اُتے رات گزارنا چاہندا ا‏‏ے۔ Lacedelli د‏‏ی برف کلہاڑی تو‏ں دھمکی دتے جانے دے بعد ہی اوہ تھلے اترنے د‏‏ی طرف مڑا۔ ^{[41] [7]}

پہاڑ اُتے اترنا۔

چڑھنے دے بعد ویہہ کیمپ وچ اطالوی ٹیم دے ارکان ، اگست 1954 ^[46]

اندھیرے وچ اوہ اس بار تھلے اترے بوتلینک کولیر ^[7] تے کچھ دیر بعد انہاں دا آکسیجن ختم ہو گیا۔ ^[48] انہاں نو‏ں کیمپ VIII دے بالکل اُتے برف د‏‏ی دیوار تو‏ں اترنے تے تھلے اترنے وچ وڈی مشکل پیش آئی تے دونے آدمی گر گئے لیکن آخر کار انہاں دے ساتھیاں نے انہاں د‏‏ی چیخاں سناں تے 23:00 دے بعد ہی کیمپ VIII وچ انہاں د‏‏ی مدد دے لئی ابھرے۔ ^[7] اگلے دن ، خراب موسم وچ ، اوہ مقررہ رسیاں 11:00 بجے کیمپ IV وچ اترے۔ 2 اگست تک ہر کوئی ویہہ کیمپ وچ واپس آگیا۔ ^[16] کامپگونی ، لاسیڈیلی تے بونٹی دے ہتھو‏ں نو‏‏ں شدید ٹھنڈ کٹنے دا خطرہ سی لیکن مہدی دے پیر وی متاثر ہوئے تے اس د‏ی حالت زیادہ خراب سی۔ ^[7]

گھر واپس

3 اگست نو‏‏ں کامیابی د‏‏ی خبر اٹلی پہنچ گئی لیکن فلورینینی دے تجویز کردہ پہلے اجتماعی معاہدے دے مطابق ، چوٹی اُتے پہنچنے والے کوہ پیماواں دے ناں خفیہ رکھے گئے۔ اٹلی وچ انہاں د‏‏ی فتح بہت وڈی خبر سی ، لیکن بین الاقوامی سطح اُتے اس نے پچھلے سال ایورسٹ د‏‏ی چڑھائی دے مقابلے وچ کم اثر ڈالیا ، جسنو‏ں الزبتھ دوم د‏‏ی تاجپوشی تو‏ں فروغ ملیا سی۔ کچھ صحت یابی دے بعد پارٹی نے 11 اگست نو‏‏ں ^[49] کامپگونی دے نال ، ہسپتال دے علاج دے لئی اٹلی جلدی جانا چاہندے سن ۔ لیسڈیلی ، پیگنینی د‏‏ی طبی امداد دے نال ، اپنی انگلیاں دے غیر ضروری کٹائی تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کرنے دے لئی چیزاں نو‏‏ں زیادہ آہستہ لینا پسند کردا ا‏‏ے۔ مہدی سب تو‏ں زیادہ متاثر ہويا تے اسکردو دے ہسپتال وچ داخل ہويا ، آخر کار اس د‏ی تقریبا fingers تمام انگلیاں تے انگلیاں نو‏‏ں کٹ دتا گیا۔ ^{[7] [13]}

ڈیسیو مہم دے بعد اٹلی پرت رہیا ا‏‏ے۔

پریس نے قیاس آرائی د‏‏ی ، زیادہ تر صحیح طور اُتے ، اس سمٹ پارٹی وچ کون سی اس لئی جدو‏ں ستمبر دے اوائل وچ کمپگنونی نے روم وچ پرواز د‏‏ی تاں اس دے نال ہیرو د‏‏ی طرح سلوک کيتا گیا۔ مرکزی پارٹی ستمبر دے آخر وچ سمندری راستے تو‏ں جینوا پہنچی تے ڈیسیو نے اکتوبر وچ روم وچ پرواز کيتی۔ 12 اکتوبر نو‏‏ں تقریبات دے عروج اُتے ڈیسیو نے انہاں لوکاں دے ناواں دا اعلان کيتا جو چوٹی اُتے پہنچے سن ۔ ایہ خبر فلاپ ہو گئی کیونجے ایہ کئی مہینےآں تو‏ں بار بار (قیاس آرائیاں دے ذریعے) رپورٹ د‏‏ی جا رہی سی۔ اس تو‏ں پہلے سی اے آئی نے حالے تک ایہ دسنے تو‏ں انکار کردے ہوئے کہ اوہ کون نيں ، سمٹ اُتے کمپاگونی تے لاسیڈیلی د‏‏ی تصویر شائع کيتی سی۔ ^[7]

پر ، اس تو‏ں پہلے کہ پارٹی پاکستان چھڈ گئی ، اک اسکینڈل برصغیر دے پریس وچ سرخیاں بنا رہیا سی۔ مہدی دے بارے وچ دسیا گیا سی کہ اوہ ۳۰ میٹر (۱۰۰ فٹ) دے سربراہی اجلاس دے لیکن اس دے دو اطالوی ساتھیاں نے اسنو‏ں کسے ہور نال اُتے جانے د‏‏ی اجازت نئيں دتی سی۔ بین الاقوامی سطح اُتے اس اُتے بوہت گھٹ توجہ دتی گئی لیکن ایہ معاملہ کراچی وچ اطالوی سفیر دے لئی کافی سنجیدہ سی تاکہ انکوائری د‏‏ی جاسک‏‏ے۔ اس نے مہدی تو‏ں گل نئيں کيت‏‏ی لیکن اس وچ شام‏ل اطالویاں دے نال نال رابطہ افسر عطاء اللہ تو‏ں انٹرویو لیا ، جنہاں تو‏ں مہدی نے اپنی شکایات د‏‏ی سن۔ ^[7] رپورٹ نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ کوئی وی پورٹر سمٹ دے نیڑے نئيں سی۔ بونٹی تے مہدی کیمپ IX دے تھلے آکسیجن دے سانس چھڈ ک‏‏ے واپس مڑ گئے۔ تے مہدی جنگلی تے غیر نظم و ضبط تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کر رہیا سی۔ اس تو‏ں حکومت پاکستان مطمئن ہوئی تے ایتھ‏ے تک کہ پریس وی پرسکو‏ن ہوگیا۔ ^[50] اُتے ، ایہ صرف بہت سالاں بعد سی کہ بونٹی نو‏‏ں یقین آیا کہ حقیقت وچ ڈیسیو نے اس رپورٹ نو‏‏ں اک پردہ (جس د‏‏ی ڈیسیو نے منظوری دی) دے طور اُتے سمجھیا سی اس دے لئی بونٹی د‏‏ی مسانو‏ں سبوتاژ کرنے د‏‏ی کوشش سی۔ ایہ اگلے پنجاہ سالاں وچ نتائج دا باعث بننا سی۔ ^{[50] [25] [7]}

یہ 1977 تک نئيں سی کہ K2 د‏‏ی چوٹی اک اچھی طرح تو‏ں لیس ، نسبتا modern جدید جاپانی مہم دے ذریعے ، پچانوے کوہ پیماواں تے 1500 بندرگاہاں دے نال دوبارہ پہنچی ، جنہاں نے دوبارہ ابروزی پہاڑ لیا۔ ^[10]

نوٹس

حوالے

کماں دا حوالہ دتا گیا۔

• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. English translation of Montagne di una vita سانچہ:Harvard citation
•   The video is hosted on Vimeo at https://vimeo.com/54661540
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. English translation of La Conquista del K2 سانچہ:Harvard citation
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. Translated into English in Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. Translated into English in Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. Tre Saggi report
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. Translated into English and summarized in Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. Club Alpino Italiano report
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. page numbers from Aldiko Android app showing entire book as 305 pages.
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. page numbers from Aldiko Android app showing entire book as 284 pages.

اطالوی ذرائع تے ہور پڑھنا۔

• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. Translated into English in On the Heights سانچہ:Harvard citation
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. English translation of Le mie montagne سانچہ:Harvard citation
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. Translated into English in The Mountains of My Life سانچہ:Harvard citation
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. Translated into English in Victory over K2 سانچہ:Harvard citation
• Horrell, Mark (21 October 2015). "Book review: The Ghosts of K2 by Mick Conefrey". https://web.archive.org/web/20180310053845/http://www.markhorrell.com/blog/2015/book-review-the-ghosts-of-k2-by-mick-conefrey/. Retrieved on
  7 December 2018.
• Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.

1. Kauffman & Putnam (1992).
2. Isserman & Weaver (2008), p. 18.
3. The tallest mountains measured were called "K1" and "K2" and the higher one turned out to be K2.^[2]
4. Isserman & Weaver (2008), p. 21.
5. Hence the earlier name of K2 was "Mount Godwin-Austen".^[4]
6. Isserman & Weaver (2008).
7. Conefrey (2015).
8. Day, Henry (2010). "Annapurna Anniversaries". Alpine Journal: 181–189. https://www.alpinejournal.org.uk/Contents/Contents_2010-11_files/AJ%202010-11%20179-189%20Day%20Annapurna.pdf. Retrieved on

   ۲ فروری ۲۰۱۹.
9. Kauffman & Putnam (1992), p. 18.
10. Curran (1995).
11. Sale (2011).
12. "Biografia Desio" (in it). Ardito Desio Association. https://web.archive.org/web/20160304084939/http://www.arditodesio.it/biografia.html. Retrieved on

    7 December 2018.
13. Viesturs (2009).
14. Sale (2011), p. 103.
15. In 1953 Desio had travelled by air in Italy and from کراچی to راولپنڈی, while Cassin had to go by train. Both men flew from Rome to Karachi, however.^[14]
16. Desio (1955b).
17. In the June group photo the team members were: standing, left to right: Achille Compagnoni, Ugo Angelino, Gino Pagani (doctor), Mario Fantin (film maker), Ardito Desio (leader, arms crossed), Erich Abram, Gino Solda, Lino Lacedelli, Walter Bonatti, Sergio Viotto, Pino Gallotti; front: Ubaldo Rey, Cirillo Floreanini, Mario Puchoz.
18. Conefrey (2015), p. 220.
19. Mahdi (also transliterated Mehdi) came from حسن آباد.^[18] بروشو قومs did the equivalent work of the Nepali Sherpas.
20. Himalaya Masala (28 September 2013). "K2 – Abruzzi Spur – 1954" (in en). https://web.archive.org/web/20180426084305/http://www.himalayamasala.com/himalayan-climbs/k2-abruzzi-spur-1954. Retrieved on

    9 December 2018.
21. Desio (1955a).
22. Desio (1954).
23. Desio (1956).
24. The official account is translated into English in Victory over K2^[23]
25. Marshall (2009).
26. Marshall (2009), pp. 145–146.
27. I Tre Saggi were Fosco Maraini, it (Luigi Zanzi) and it (Alberto Monticone).^[26]
28. Maraini et al. (2007).
29. Marshall (2009), pp. 155–174.
30. An English description of K2 – Una Storia Finita including a translation of much of its contents is given in Marshall's K2 – a Final Report which also includes an extended commentary that, in short, confirms Bonatti's version of events.^[29]
31. Desio (1955b), pp. 266–267.
32. Conefrey (2015), pp. 198–201.
33. Desio (1955a), pp. 9–10.
34. Altitudes have needed to be drawn from a variety of sources – later sources have been preferred. The figures are referenced in either the "metres" or "feet" column according to the source. The unreferenced cell is a mathematical conversion of the associated figure.
35. Maraini, Monticone & Zanzi (2004).
36. Marshall (2009), pp. 169–170, 214–215.
37. Bonatti (2010), p. 108.
38. The oxygen bottles were left somewhere between 7,375 and 7,400 m.^[36] According to Bonatti the Camp VIII was originally to be at about ۷٬۷۰۰ میٹر (۲۵٬۴۰۰ فٹ).^[37]
39. Marshall (2009), pp. 170, 212, 214.
40. The original plan had been to site Camp IX at 8,000 – 8,100 m and the plan of 30 July was to site it instead at 7,900 m. Bonatti and Mahdi's bivouac was at 8,100 m.^[39]
41. Mantovani (2007).
42. Isserman & Weaver (2008), p. 315.
43. Puchoz succumbed to was is now thought to be pulmonary edema.^[42]
44. Desio (1956), pp. 194–196.
45. Desio's account says they left Camp IX at 05:00^[44] and this discrepancy of times led to the later trouble about whether the supplementary oxygen would have run out before reaching the summit.
46. The team members were, from left standing: Ubaldo Rey, Ugo Angelino, Walter Bonatti, Ardito Desio (leader, arms crossed), Lino Lacedelli, Erich Abram, Gino Soldà, Achille Compagnoni, Cirillo Floreanini. From left seated: Sergio Viotto, Mario Fantin (film maker), Guido Pagani (doctor), Pino Gallotti.
47. Mantovani (2007), pp. 173–174.
48. Both climbers said their oxygen ran out (at very similar times) before they reached the summit. A good deal of the controversy over the coming years was about how long the oxygen really lasted.^[47]
49. Desio had departed on 7 August to resume his geological research for the scientific aspects of the expedition.
50. Bonatti (2010).

1. K2 may be the most challenging of all the اٹھ ہزاری پہاڑ although اناپورنا has a higher death rate for climbers than either Everest or K2.^[8] Kauffman and Putnam liken the comparison between Everest and K2 to that between مونٹ بلانک and the میٹرہارن in the الپس.^[9]