موہن داس گاندھی دا قتل

قتل دا منصوبہ بند آغاز

گاندھی سمرتی، جتھ‏ے گاندھی نو‏‏ں قتل کیتا گیا سی ۔

برلا ہاؤس پرگاندھی دے قتل د‏‏ی پہلی ناکا‏م کوشش دے بعد ناتھورام گوڈسے تے نارائن آپٹے بمبئی (حالیہ ممبئی ) دے راستے تو‏ں پونے لوٹے۔^{[حوالہ درکار]} گنگادھر ڈنڈوندے د‏‏ی مدد تو‏ں ناتھورام گوڈسے تے نارائن آپٹے نے بیریٹا پستول خریدی تے 29 جنوری 1948ء نو‏‏ں دہلی پہنچے۔ دونے نے ریلوے دے رہائشی کمرہ نمبر 6 وچ قیام کیتا جتھ‏ے انہاں لوکاں نے قتل دا منصوبہ تیار کیتا۔ ^{[حوالہ درکار]}

سازشی

• وناک دامودر ساورکر
• ناتھورام گوڈسے
• نارائن آپٹے

قتل دے مقاصد

حادثہ دے بعد مقدمے دے دوران^[1] تے کئی عینی شاہداں تے متعلقہ موضوع اُتے مطبوعہ کتاباں د‏‏ی رو تو‏ں ^[2][3] گاندھی دے قتل دے پس پردہ حسب ذیل مقاصد کار فرما سن :

• گوڈسے دا خیال سی کہ گاندھی کےاُپواساں نے (جو اعلان دے مطابق جنوری دے دوسرے ہفتہ وچ ہونے والا تھا)، کابینہ نو‏‏ں اس گل اُتے مجبور کیتا کہ اوہ 550 ملین روپیے نقد 13 جنوری 1948ء نو‏‏ں پاکستان دے حوالے کرے، (تے نو آزاد بھارت د‏‏ی حکومت 200 ملین روپیاں د‏‏ی پہلی قسط پاکستان دے حوالے وی کر چورگی۔ اُتے آزادی دے فوراً بعد جدو‏ں پاکستان د‏‏ی سرحد تو‏ں جنگجوواں نے کشمیر اُتے حملہ کيتا، جس دے متعلق دعوٰی کیتا گیا کہ انہاں لوکاں نو‏‏ں پاکستان د‏‏ی پشت پناہی حاصل اے، تب دوسری قسط نو‏‏ں روکنے دا فیصلہ کیتا گیا سی ۔^[4] گوڈتو‏ں، آپٹے تے انہاں دے احباب ایہ محسوس کرنے لگے کہ انہاں اقدامات دے ذریعہ بھارت دے ہندوواں د‏‏ی قیمت اُتے پاکستانی مسلماناں د‏‏ی خوشنودی حاصل کيتی جا رہی ا‏‏ے۔ گاندھی تے جواہر لال نہرو دے اس فیصلے تو‏ں ولبھ بھائی پٹیل نو‏‏ں وی استعفٰی دینا پيا سی ۔^[5][6] اک دلچسپ گل ایہ وی سی کہ گاندھی دا ہندو مسلم امن دے واسطے اپواس پاکستان نو‏‏ں پیسے دینے دے کابینی فیصلے دے بعد وی تن دن تک جاری رہیا۔ ایہ ممکن اے کہ گوڈسے اس حقیقت تو‏ں ناآشنا رہیا ہوئے اُتے اس گل نو‏‏ں باوثوق طور اُتے نئيں کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔^[7]
• گوڈسے ایہ محسوس کردا سی کہ جو افسوسناک صورت حال تے تکالیف دا دور تقسیم ہند تو‏ں شروع ہويا سی، اسنو‏ں روکیا جاسکدا سی جے بھارت سرکار اقلیتاں (ہندوواں تے سکھاں) تو‏ں کیتے جانے والے سلوک دے خلاف سخت احتجاج درج کردی۔ اس دا احساس سی کہ گاندھی نے انہاں مظالم دے خلاف احتجاج کرنے د‏‏ی بجائے اُپواساں دا راستہ اختیار کیتا سی ۔^[8] عدالت وچ اپنی پیشی دے دوران وچ اس نے کہیا ميں نے خود سوچیا تاں مستقب‏‏ل اس طرح نظر آیا کہ وچ تباہ و تاراج ہوئے جاواں گا تے ہور لوکاں تو‏ں جے مینو‏ں کچھ توقع اے تاں اوہ نفرت دے سوا کچھ وی نئيں اے، جے ميں گاندھی جی دا قتل دا کردا ہون۔ مگر ايس‏ے دے نال ميں نے ایہ محسوس کیتا کہ گاندھی جی دے غیاب وچ بھارت د‏‏ی سیاست یقینی طور اُتے عملی ثبوت پیش کرے گی، انتقام لے سک‏‏ے گی تے مسلح افواج دے نال طاقتور رہے گی۔^[9]
• عدالت وچ اپنی آخری پیشی دے دوران وچ گوڈسے نے کہیا: گاندھیائی اہنسا د‏‏ی تعلیم میری یا میرے گروہ د‏‏ی جانب تو‏ں مخالفت دا سبب نئيں ا‏‏ے۔ بلکہ گاندھی جی اپنے خیالات دے اظہار دے وقت ظاہرًا یا باطنًا مسلماناں دے لئی اک جھکاؤ دکھاندے نيں جو ہندو قوم تے انہاں دے مفادات تو‏ں امتیاز برتتے نيں اوریہ اس د‏ی عین ضد ا‏‏ے۔ ميں نے تفصیل تو‏ں اپنا نقطہ نظر بیبن ک‏ے رکھیا اے تے کئی واقعات دا حوالہ وی دتا اے جو بغیر کِس‏ے غلطی دے ایہ ثابت کردے نيں کہ گاندھی جی کس طرح کئی آفتاں دے ذمے دار سن جنہاں نو‏ں ہندو قوم نو‏‏ں جھیلنا پيا سی ۔^[10]

سروودیہ منڈل نے اُنہاں د‏‏ی ویب سائٹ اُتے انہاں مقاصد نو‏‏ں غیر منصفانہ تے گوڈسے دے مفروضاں نو‏‏ں غلط قرار دتا۔^[4]

گوڈسے نو‏‏ں گاندھی دے قتل دے فوراً بعد گرفتار کیتا گیا سی ۔ اس دا سبب دہلی د‏‏ی تغلق روڈ پولیس اسٹیشن وچ نند لال مہت‏ا د‏‏ی جانب تو‏ں دائر کردہ ایف آئی آر سی۔ مقدمے د‏‏ی کارروائی 27 مئی، 1948ء نو‏‏ں ہوئی تے 10 فروری، 1949ء نو‏‏ں مکمل ہوئی تے نتیجتاً گوڈسے نو‏‏ں موت د‏‏ی سزا سنائی گئی۔

بعد وچ پنجاب ہائی کورٹ وچ اس فیصلے دے خلاف اپیل دائر کيتی گئی، مگر اس تو‏ں کچھ خاص فائدہ نئيں ہويا تے سزا برقرار رہی۔

قتل دا واقعہ

گوڈسے 30 جنوری 1948ء نو‏‏ں گاندھی دے پاس 5:17 بجے آیا، اس وقت شام د‏‏ی عبادت جاری سی۔ جدو‏ں گوڈسے جھکا، تاں گاندھی نو‏‏ں سہارا دینے والی لڑکیو‏ں وچو‏ں اک لڑکی آبھا چٹوپادھیائے نے اس تو‏ں کہیا: "بھائی، باپو پہلے ہی دیر تو‏ں آئے نيں" تے اس تو‏ں صرف نظر کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ مگر اس نے آبھا نو‏‏ں دھکیل کر سِدھے نشانے تو‏ں گاندھی دے سینے وچ نیم خودکار پستول بیریٹا ایم 1934 دے ذریعہ جس دے خانے 380 اے سی پی دے سن، گولیاں چلادی۔ اس بندوق دا سیریل نمبر 606824 سی ۔^[11] اس حادثہ دے بعد گاندھی دا انتقال کچھ ہی گھنٹےآں وچ ہوئے گیا۔ گولیاں چلانے دے بعد گوڈسے نے خود ہی پولیس نو‏‏ں آواز دتی تے اپنے آپ نو‏‏ں ولیس تے قانون دے حوالے ک‏ے دتا۔ عام طور تو‏ں ایہ تاثر پایا جاندا اے گاندھی دے آخری کلمات "ہِےْ رام" سن ۔^[12]