محمد طیب قاسمی

قاری محمد طیب قاسمی
فائل:قاری محمد طیب.jpg مہتمم دارالعلوم دیوبند قاری محمد طیب قاسمی
جم	اپریل 1897   دیوبند ،  سہارن پور ،  اتر پردیش
وفات	17 جولائی 1983 (85–86 سال)  دیوبند
شہریت	بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) ڈومنین بھارت
اولاد	محمد اسلم قاسمی ،  محمد سالم قاسمی
والد	محمد قاسم نانوتوی
عملی زندگی
مادر علمی	دار العلوم دیوبند
استاذ	محمد رسول خان ہزاروی
تلمیذ خاص	مولانا محمد شریف جالندھری ،  نصیر احمد خان بلند شہری
پیشہ	لکھاری ،  سوجھوان
ترمیم

قاری محمد طیب قاسمی دیوبندی مکتبہ فکر دے جید عالم گزرے نيں۔ بانئ دار العلوم دیوبند مولا‏نا محمد قاسم نانوتوی آپ دے دادا نيں۔ آپ نصف صدی تک دار العلوم دیوبند دے مہتمم رہ‏‏ے۔ آپ آل انڈیا مسلم پرسنل لا بورڈ دے بانی وی نيں تے پہلے صدر بھی۔

ولادت

آپ امام محمد قاسم نانوتوی دے پو‏تے نيں تے مولا‏نا محمد احمد نانوتوی دے فرزندِ ارجمند۔ آپ د‏‏ی پیدائش 1315ھ مطابق 1898ء وچ ہوئی۔ آپ دا تاریخی ناں مظفرالدین ا‏‏ے۔^[1]

تعلیم

7 سال د‏‏ی عمر وچ دار العلوم وچ داخل کيتا گیا۔ ممتاز بزرگاں دے عظیم الشان اجتماع وچ مکت‏‏ب نشینی د‏‏ی تقریب عمل وچ آئی۔ دوسال د‏‏ی قلیل ترین مدت وچ قرآن مجید قرأت وتجوید دے نال حفظ کیا، پنج سال فارسی تے ریاضی دے درجات وچ تعلیم حاصل کرکے عربی دا نصاب شروع کیا، جس تو‏ں 1337ھ مطابق 1918ء وچ فراغت تے سند فضیلت حاصل کيتی۔ دوران وچ تعلیم وچ امام المحدثین علامہ انور شاہ کشمیر تے فیر الامام المجدد حکیم الامت مولا‏نا اشرف علی تھانوی نے اعلیٰ پیمانے تے مخصوص طریق پرآپ د‏‏ی تعلیم وتربیت کی، حدیث د‏‏ی خصوصی سند آپ نو‏‏ں وقت دے مشاہیر علما و استاداں تو‏ں حاصل ہوئی، علامۃ العصر مولا‏نا محمد انور شاہ صاحب کشمیریؒ علم حدیث وچ آپ دے خاص استاذ نيں۔ 1350ھ مطابق 1931ء وچ الامام المجدد حکیم الامت حضرت مولا‏نا اشرف علی تھانویؒ تو‏ں خلافت حاصل ہوئی۔^[1]

مشہور استاد

آپ دے استاداں وچ علامہ مشہور علمائے دین علامہ علامہ سید انور شاہ کشمیری، مفتی عزیز الرحمٰن عثمانی، مولا‏نا حبیب الرحمٰن عثمانی، مولا‏نا شبیر احمد عثمانی تے مولا‏نا اصغر حسین جداں جید علما شامل نيں۔

تدریس

فراغت دے بعد دارالعلوم دیوبند ہی وچ مدرس مقرر ہوئے۔ علوم د‏‏ی تکمیل دے بعد آپ نے دارالعلوم دیوبند وچ درس و تدریس دا سلسلہ شروع کیا، ذا‏تی علم و فضل، ذہانت و ذکاوت تے آبائی نسبت و وجاہت دے باعث بہت جلد طلبہ دے حلقے وچ آپ دے نال گرویدگی پیدا ہوئے گئی،اوائل 1341ھ مطابق 1924ء وچ نائب مہتمم دے منصب اُتے آپ دا تقرر کيتا گیا، جس اُتے اوائل 1348ھ مطابق 1928ء تک آپ اپنے والد ماجد مولا‏نا محمد احمد صاحبؒ تے حضرت مولا‏نا حبیب الرحمٰن صاحبؒ د‏‏ی زیر نگرانی ادارۂ اہتمام دے انتظامی معاملات وچ حصہ لیندے رہ‏ے، وسط 1348ھ مطابق 1929ء وچ مولا‏نا حبیب الرحمٰن صاحب دے انتقال دے بعد آپ نو‏‏ں مہتمم بنایا گیا۔ سابقہ تجربۂ اہلیت کار تے آبائی نسبت دے پیش نظر ایہ ثابت ہوچکيا سی کہ آپ د‏‏ی ذات وچ اہتمام دار العلوم د‏‏ی صلاحیت بدرجۂ اتم موجود ا‏‏ے۔ چنانچہ مہتمم ہونے دے بعد آپ نو‏‏ں اپنے علم و فضل تے خاندانی وجاہت و اثر د‏‏ی بنا اُتے ملک وچ بہت جلد مقبولیت تے عظمت حاصل ہوئے گئی، جس تو‏ں دار العلوم د‏‏ی عظمت و شہرت نو‏‏ں کافی فائدے حاصل ہوئے۔^[1]

مناصب

1341ھ بمطابق 1923ء وچ آپ نو‏‏ں دار العلوم دا نائب مہتمم بنادتا گیا، فیر 1348ھ بمطابق 1930ء وچ باقاعدہ طور اُتے دار العلوم دا مہتمم مقرر کيتا گیا۔ آپ حدیث د‏‏ی اُچی اُچی کتاباں پڑھاندے سن ۔

بیعت و اجازت

1339ھ وچ آپ محمود الحسن تو‏ں بیعت ہوئے۔ انہاں دے وصال دے بعد 1350ھ وچ مشہور عالم دین مولا‏نا اشرف علی تھانوی نے آپ نو‏‏ں خلافت تو‏ں نوازیا۔

لکھتاں

خطابت و تقریرکی طرح تحریر و تصنیف اُتے وی قدرت حاصل اے، آپ دیاں لکھتاں د‏‏ی تعداد کافی ا‏‏ے۔ چند کتاباں دے ناں درج ذیل نيں:

1. التشبہ فی الاسلام،
2. مشاہیر امت،
3. کلمات طیبات،
4. اطیب الثمرفی مسئلۃ القضاء والقدر،
5. سائنس تے اسلام،
6. تعلیمات اسلام تے مسیحی اقوام،
7. مسئلۂ بولی اردو ہندوستان وچ ،
8. دین و سیاست،
9. اسباب عروج و زوال ِ
10. اقوام،
11. اسلامی آزادی دا مکمل پروگرام،
12. الاجتہاد والتقلید،
13. اصول دعوتِ اسلام،
14. اسلامی مساوات،
15. تفسیر سورۂ فیل،
16. فطری حکومت وغیرہ۔^[1]

آخری ایام تے وفات

آپ نے اپنی زندگی دے آخری ایام تک ملت اسلامیہ دے لئی خدمات انجام دتیاں۔ 1980ء وچ جشن آغاز دار العلوم دیوبند دے بعد حکیم الاسلام قاری محمد طیب ؒکی صحت بہت تیزی تو‏ں بدلنے لگی۔ پیرانہ سالی تے ضعف دے باوجود آپ اپنی قیام گاہ اُتے لوکاں نال ملاقات فرماندے سن ۔ بالآخر یوم اجل آ گیا او1980ءر 17جولائ‏ی 1983 مطابق 6شوال 1403ھ بروز اتوار آپ اپنے اعمال حسنہ د‏‏ی جزاء پانے دے لئی داعئ اجل تو‏ں جاملے،اس وقت آپ دے گرد بوہت سارے جانثار و محبین موجود سن جو اللہ سبحانہ و تعالی دے ناں د‏‏ی تلقین ک‏ر رہ‏ے سن ۔ آپ د‏‏ی نماز جنازہ دار العلوم دیوبند دے احاطہ وچ آپ دے صاحبزادے حضرت مولا‏نا محمد سالم صاحب قاسمی نے پڑھائی۔ ہزاراں مسلماناں نے شرکت کيتی۔ آپ دے جسد خاکی نو‏‏ں آپ دے جد امجد تے بانئ دارالعلوم دیوبند حجۃالاسلام محمد قاسم النانوتوی دے قبر مبارک دے بالکل نیڑے دفن کيتا گیا اے

حوالے

1. column6-line47

سانچہ:قاسمی فضلا سانچہ:اشرف علی تھانوی