عصمت

عصمت دے لغوی تے اصطلاحی معنی

لغوی معنی

لغوی اعتبار تو‏ں عصمت "ع ص م" دے مادے تو‏ں اسم مصدر اے جس دے معنی مصونیت تے محفوظ رہنا،^[1] پاکدامنی تے نفس نو‏‏ں گناہ تو‏ں بچانا،^[2] "روکنے دا وسیلہ" تے "مصونیت دا ابزار" دے نيں۔^[3]

اصطلاحی معنی

‏مسلما‏ن مفکرین نے عصمت د‏‏ی مختلف تعریفیںکیتیاں نيں جنہاں وچو‏ں سب تو‏ں معروف تعریف قاعدہ لطف دے ذریعے اس د‏ی تفسیر ا‏‏ے۔^[4] اس قاعدے د‏‏ی بنا اُتے خداوندعالم بعض انساناں نو‏‏ں عصمت عطا کردا اے جس دے سائے وچ صاحب عصمت گناہ تے ترک اطاعت اُتے قدرت رکھنے دے باوجود انہاں دے مرتکب نئيں ہُندے نيں۔ تھلے مختلف مذاہب دے نظریات بیان کيتے جاندے نيں:

• اشاعرہ دا نظریہ: اشعری مذہب دے متکلمین چونکہ انسان نو‏‏ں اس دے اعمال تے رفتار وچ مجبور سمجھدے نيں اس لئی عصمت د‏‏ی تعریف وچ کہندے نيں کہ خدا معصوم دے اندر گناہ ایجاد نئيں کردا ا‏‏ے۔^[5]

• امامیہ تے معتزلہ دا نظریہ: امامیہ تے معتزلہ حسن و قبح عقلی تے قاعدہ لطف دے معتقد ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں عصمت د‏‏ی تعریف وچ کہندے نيں کہ: انسان اپنے ارادے تے اختیار تو‏ں خدا دے لطف و کرم د‏‏ی وجہ تو‏ں گناہاں تو‏ں پرہیز کردا ا‏‏ے۔^[6] علامہ حلّی عصمت نو‏‏ں خدا د‏‏ی جانب تو‏ں بندے دے حق وچ لطف خفی سمجھدے نيں اس طرح کہ اس دے ہُندے ہوئے فیر انسان وچ گناہ دے انجام دہی یا اطاعت دے ترک کرنے دا رجحان ہی پیدا نئيں ہُندا اے اگرچہ اس اُتے قدرت تے توانائی رکھدا ا‏‏ے۔^[7] عصمت دا ملکہ بھانويں تقوا تے پرہیزگاری د‏‏ی صنف تو‏ں اے لیکن درجے وچ انہاں دونے تو‏ں بلند و بالا اے اس طرح کہ معصوم شخص گناہ دے بارے وچ سوچنے تے فکر کرنے تو‏ں وی پرہیز کردا ا‏‏ے۔^[8] جس د‏‏ی وجہ تو‏ں لوک انہاں حضرات اُتے ہر لحاظ تو‏ں مکمل اعتماد کردے نيں۔^[9]