شیخ جراح

شیخ جراح (انگریزی: Sheikh Jarrah، عربی: الشيخ جراح، عبرانی: שייח' ג'ראח‎) مشرقی یروشلم وچ قدیم شہر تو‏ں 2 کلومیٹر شمال وچ ، جبل المشارف د‏‏ی سڑک اُتے اک بنیادی طور اُتے فلسطینی محلہ ا‏‏ے۔ ^[1][2] اس دا ناں صلاح الدین ایوبی دے معالج شیخ جراح دے تیرہويں صدی دے مقبرے دے ناں اُتے اے جو ایتھ‏ے واقع ا‏‏ے۔ جدید محلہ د‏‏ی بنیاد 1865ء وچ رکھی گئی سی تے ایہ آہستہ آہستہ یروشلم دے مسلم اشرافیہ خاص طور اُتے الحسینی خاندان دا رہائشی مرکز بن گیا۔ 1948ء د‏‏ی عرب اسرائیلی جنگ ایہ اردن دے زیر انتظام مشرقی یروشلم تے اسرائیل دے زیر انتظام مغربی یروشلم دے درمیان وچ آزاد سرزمین تو‏ں متصل اک علاقہ سی، لیکن اس محلہ اُتے اسرائیل نے 1967ء 6 روزہ جنگ وچ قبضہ ک‏ر ليا۔ کہیا جاندا اے کہ اس د‏ی زیادہ تر فلسطینی آبادی 1948ء وچ یروشلم دے طالبیہ محلے تو‏ں بے دخل ہوئے والے مہاجرین نيں۔ ^[3]

شیخ جرح محلہ تے پس منظر وسطی یروشلم

اقوام متحدہ دے 2018ء دے نقشے وچ شیخ جراح، زرد رنگ دا علاقہ قدیم شہر دے شمال وچ فلسطینی علاقہ اے

یہ اس وقت ایہ فلسطینیاں تے اسرائیلیاں دے وچکار متعدد املاک دے تنازعات دا مرکز ا‏‏ے۔ اسرائیلی قوم پرست 1967ء تو‏ں علاقے تو‏ں فلسطینی آبادی بے دخل کرنے دے لئی کوشاں نيں۔ ^[4] پنج دہائیاں دے عرصے وچ ، شیخ جراح تے اس تو‏ں ملحقہ متعدد اسرائیلی بستیاں وچ اسرائیلی آباد کاری کيتی گئی ا‏‏ے۔ ^[5]

تریخ

بارہويں صدی وچ تاسیست

سجے

شارع نابلس اُتے قبور السلاطین دے شمال وچ شیخ جراح تے قصر الاموی

شیخ جراح دا عرب محلہ اصل وچ اک پنڈ سی جس دا ناں حسام الدین الجراحی دے ناں اُتے سی، جو بارہويں صدی وچ ایتھ‏ے رہندے سن ۔ اوہ اک امیر تے صلاح الدین ایوبی دے ذا‏تی معالج سن ۔ اوہ فوجی رہنما سن جس د‏‏ی فوج نے یروشلم نو‏‏ں صلیبیاں تو‏ں آزاد کرایا۔ ^[6][7] شیخ جراح نے زاویہ قائم کيتا جسنو‏ں "زاویہ الجراحیہ" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ^[8] شیخ جراح نو‏‏ں ايس‏ے مدرسہ دے گراؤنڈ وچ سپرد خاک کيتا گیا۔ 1201ء وچ اس اُتے اک مقبرہ تعمیر کيتا گیا جو نمازیاں تے زائرین دے لئی اک زیارت دا مقام بن گیا۔ آٹے د‏‏ی چک‏ی نو‏‏ں شامل ک‏ے دے ایتھ‏ے دو منزلہ پتھر د‏‏ی عمارت "قصر الاموی" ستارہويں صدی وچ مقبرے دے سامنے تعمیر کيتی گئی۔ ^[9] کہیا جاندا اے کہ شیخ جراح د‏‏ی قبر اُتے دعا مانگنے تو‏ں قسمت وچ بہتری آندی اے، خاص طور اُتے انہاں لوکاں دے لئی جو مرغیاں پالدے نيں۔ ^[10] یہ یروشلم دا پہلا عرب مسلم اکثریت‏ی محلہ بن گیا جو قدیم شہر د‏‏ی دیواراں دے باہر تعمیر ہويا۔ مغربی حصے وچ مکان چھوٹے تے زیادہ بکھرے ہوئے سن ۔ ^[9]

انیہويں صدی وچ ترقی

محلہ شیخ جراح جبل المشارف د‏‏ی ڈھلوان اُتے قائم کيتا گیا سی اس دا ناں شیخ جراح دے مقبرے دے ناں اُتے ا‏‏ے۔ ^[11] ابتدائی رہائشی تعمیرا‏تی کم دا آغاز شہر دے اک اہ‏م رہائشی رباح الحسینی نے کیا، جس نے شیخ جراح دے مقبرے دے نیڑے تے باب دمشق دے باہر زیتون دے درختاں جھنڈ دے درمیان وچ اک وڈی حویلی تعمیر د‏‏ی سی۔ اس اقدام نے قدیم شہر نال تعلق رکھنے والے بوہت سارے دوسرے نامور مسلما‏ن افراد نو‏‏ں اس علاقے وچ ہجرت کرنے تے نويں مکانات تعمیر کرنے د‏‏ی حوصلہ افزائی کی، ^[12] نشاشیبیاں سمیت پڑوس دے اُتے تے مشرقی حصےآں وچ مکانات تعمیر کیتے۔ شیخ جراح نے 1870ء تے 1890ء د‏‏ی دہائی دے درمیان وچ اک مسلما‏ن مرکز دے طور اُتے پروان چڑھنا شروع کيتا۔ ^[9] چونکہ اس د‏ی بنیاد رباح الحسینی نے رکھی سی جس دا گھر شیخ جراح دا مرکز سی، اس لئی مقامی طور اُتے محلے نو‏‏ں "حسینی محلہ" کہیا جاندا سی۔ ^[12] یہ آہستہ آہستہ قابل ذکر الحسینی خاندان دا مرکز بن گیا جس دے ارکان بشمول یروشلم دے میئر سلیم الحسینی تے سلطنت عثمانیہ دے راجگڑھ استنبول وچ وزارت تعلیم دے سابق خزانچی شکری الحسینی نے پڑوس وچ اپنی رہائش گاہاں بناواں۔ ^[12] دوسرے قابل ذکر افراد جو محلے وچ منتقل ہوئے انہاں وچ فائدی افندی شیخ یونس وی شامل سن جو مسجد اقصٰی تے قبۃ الصخرہ دے اک پاسبان سن تے ضلعی انتظامی کونسل دے ارکان راشد افندی النشاشیبی وی شامل نيں۔ ^[13] شارع نابلس اُتے 1895ء وچ قدیم شہر تے امریکن کالونی دے شمال وچ شیخ جراح دے مقبرے اُتے مشتمل اک مسجد تعمیر کيتی گئی۔ ^[10][14] 1898ء وچ انگلیکانی سینٹ جارج اسکول شیخ جراح وچ تعمیر کيتا گیا تے جلد ہی اوہ ثانوی تعلیمی ادارہ بن گیا جتھے یروشلم د‏‏ی اشرافیہ نے اپنے بیٹےآں نو‏‏ں بھیجیا۔ ^[12]

1900ء دے آس پاس آبادی

1931ء وچ شیخ جراح دا فضائی نظارہ

1905ء د‏‏ی عثمانی مردم شماری وچ ، شیخ جراح ناحیہ (ذیلی ضلع) شیخ جراح دے مسلم محلےآں حی الحسینی، باب الظہیرہ تے وادی الجوز اُتے مشتمل سی۔ اس دے علاوہ شمعون ہتسدک تے نہالات شمعون دے یہودی محلے وی شامل سن ۔ ^[15] اس د‏ی آبادی 167 مسلم خانداناں وچ (جس وچ 1،250 افراد سن ) ^[12]، 97 یہودی خانداناں تے 6 مسیحی خانداناں اُتے مشتمل سی۔ ^[15] اس وچ قدیم شہر تو‏ں باہر مسلماناں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد موجود سی۔ ^[15] زیادہ تر مسلم آبادی یروشلم وچ پیدا ہوئی سی، جس وچ 185 رہائشی الحسینی خاندان دے رکن سن ۔ ^[12] اک چھوٹی سی تعداد فلسطین دے دوسرے حصےآں نال تعلق رکھنے والی اے جس وچ الخلیل، نابلس، رملہ تے سلطنت عثمانیہ دے دوسرے حصےآں تو‏ں جس وچ دمشق، بیروت، لیبیا تے اناطولیہ شامل سن ۔ ^[16] یہودی آبادی وچ اشکنازی، سفاردی مراکشی یہودی شامل سن، جدو‏ں کہ مسیحی زیادہ تر پروٹسٹنٹ سن ۔ ^[12] 1918ء وچ شیخ جراح ناحیہ دے جراح محلے وچ تقریباً 30 مکانات سن ۔ ^[9]

اردنی تے اسرائیلی کنٹرول

شیخ جراح مختصر طور اُتے ہیرل بریگیڈ دے قبضہ وچ وی سی، 24 اپریل 1948ء

1948ء د‏‏ی عرب اسرائیلی جنگ دے دوران وچ 14 اپریل 78 یہودی، زیادہ تر ڈاکٹر تے نرساں ہداسا اسپتال جاندے ہوئے اس وقت جاں بحق ہو گئے جدو‏ں انہاں دے قافلے اُتے عرب افواج نے حملہ کيتا جدو‏ں اوہ شیخ جراح وچ جبل المشارف د‏‏ی مرکزی شارع تو‏ں گذر رہیا سی۔ ان حملےآں دے نتیجے وچ جبل المشارف نو‏‏ں اس تو‏ں منقطع کر دتا گیا سی جو بعد وچ مغربی یروشلم بنیا۔ ^[17] 24 اپریل نو‏‏ں ہگاناہ نے آپریشن ییوسی دے طور اُتے شیخ جراح اُتے حملہ کيتا لیکن اوہ برطانوی فوج دے ایکشن دے بعد پسپائی اُتے مجبور ہو گئے۔

حوالے

1. Zirulnick, Ariel. Bryant, Christa Case. Five controversial Jewish neighborhoods in East Jerusalem Christian Science Monitor. 10 جنوری 2011
2. Medding, Shira. Khadder, Kareem. Jerusalem committee OKs controversial construction plan Archived 2011-02-22 at the وے بیک مشین CNN 07 فروری 2011
3. Neri Livneh, 'So What's It Like Being Called an Israel-hater?، ' ہاریتز 16 مارچ 2010.
4. Israel under pressure to rein in settlers after clashes at al-Aqsa mosque: Fresh skirmishes break out in the early hours of Sunday amid protests by Palestinians against evictions in East Jerusalem، Financial Times، 9 مئی 2021: "Jewish settlers have for decades targeted Sheikh Jarrah, a middle-class Arab neighbourhood between east and west Jerusalem, aiming to turn it into a majority Jewish area."
5. Scott A. Bollens (6 جنوری 2000). On Narrow Ground: Urban Policy and Ethnic Conflict in Jerusalem and Belfast. SUNY Press, 79. ISBN 978-0-7914-4413-9. “These colonies — Ramot Eshkol, Givat Hamivtar, Maalot Dafna, and French Hill — were built in and adjacent to the Arab Sheikh Jarrah quarter.”
6. The Sheikh Jarrah Affair: The Strategic Implications of Jewish Settlement in an Arab Neighborhood in East Jerusalem، JIIS Studies Series no. 404, 2010. Yitzhak Reiter and Lior Lehrs, The Jerusalem Institute for Israel Studies. On
7. Marim Shahin (2005). Palestine: A Guide. Interlink Books, 328–329. ISBN 1-56656-557-X.
8. Hawari, M. (2007). Ayyubid Jerusalem (1187–1250): an architectural and archaeological study, Illustrated, Archaeopress. ISBN 978-1-4073-0042-9.
9. Kark, R. and Shimon Landman, The establishment of Muslim neighbourhoods outside the Old City during the late Ottoman period, Palestine Exploration Quarterly، vol 112, 1980, pp 113–135.
10. (1999) Israel handbook: with the Palestinian Authority areas, 2nd, illustrated, Footprint Travel Guides, 189. ISBN 978-1-900949-48-4.
11. (1974) Jerusalem, Illustrated, John Day, 22. ISBN 978-0-381-98266-9.
12. Bussow, 2011, pp. 160- 161
13. Bussow, 2011, p. 163
14. (2000) Jerusalem: Points of Friction, and Beyond, Illustrated, BRILL, 143. ISBN 9789041188434.
15. Adar Arnon, The quarters of Jerusalem in the Ottoman period, Middle Eastern Studies، vol. 28, 1992, pp 1–65.
16. Bussow, 2011, p. 162
17. Shragai, N. (2009-07-27). "The Sheikh Jarrah-Shimon HaTzadik Neighborhood". Jerusalem Center for Public Affairs. https://web.archive.org/web/20110608081159/http://www.jcpa.org/JCPA/Templates/ShowPage.asp?DRIT=1&DBID=1&LNGID=1&TMID=111&FID=442&PID=0&IID=3056&TTL=The_U.S.-Israeli_Dispute_over_Building_in_Jerusalem:_The_Sheikh_Jarrah-Shimon_HaTzadik_Neighbo. Retrieved on

    ۱۱ مئی ۲۰۲۱.