دلی

اشتقاقیات

دہلی ناں د‏‏ی اشتقاقیات دے بارے وچ کئی روایات موجود نيں، لیکن وڈے پیمانے اُتے ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ اک قدیم بادشاہ "ڈھللو" تو‏ں موسوم اے، جس نے 50 ق م وچ شہر نو‏‏ں اپنا ناں دتا۔^[18][19][20] اک ہور روایت دے مطابق شہر دا ناں ہندی / پراکرت لفظ ڈھیلی تو‏ں ماخوذ اے، کیونجے تومر خاندان دہلی دے لوہے دے ستون د‏‏ی بنیاد نو‏‏ں کمزور کہندے سن جسنو‏ں منتقل کيتا جانا ضروری سی۔^[20] تے ايس‏ے تو‏ں اس دا ناں ڈھیلیوال پيا۔^[21] بھویشیے پران دے مطابق اندر پرستھ دے بادشاہ پرتھوی راج چوہان نے اپنی بادشاہت د‏‏ی چار ذاتاں د‏‏ی سہولت دے لئی اک نواں قلعہ تعمیر کروایا جو موجودہ دور وچ پرانا قلعہ علاقہ وچ سی۔ اس قلعہ لئی اک دروازے د‏‏ی تعمیر دا حکم دتا تے بعد وچ قلعے دا ناں دہالی رکھیا۔^[22] بعض مورخین اس ناں ہندوستانی بولی دے لفظ دلی تو‏ں ماخوذ سمجھدے نيں جو دہلیز کہ بگڑی ہوَئی شکل اے، کیونجے ایہ شہر سندھ و گنگ دا میدان دا دروازہ تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔^[23][24] اک ہور مفروضے دے مطابق اس شہر دا ابتدائی ناں ڈھلكا سی۔^[25]

دلی ہندستان دا راجگڑ اے ۔ اک کروڑ 73 لکھ دی آبادی نال ایہہ بھارت دا دوجا تے جگ دا 8واں سب توں وڈا شہر اے ۔ دریاۓ جمنا دے کنارے آباد ایہہ شہر 6ویں صدی قبل مسیح توں آباد اے ۔ سلطنت دلی دے عروج دے میاد چ ایہہ شہر اک رہتلی تے تجارتی گڑھ دے طور تے ابھریا ۔

شہر چ زمانہ قدیم تے قرون وسطی دیاں کئی عمارتاں ، یادگاراں دے آثار قدیمہ موجود نیں ۔ سلطنت دلی دے زمانے دا قطب مینار تے مسجد قوت اسلام ہندستان چ اسلام دی شان و شوکت دے اولین نشان نیں ۔ مغلیہ سلطنت دے زمانے چ جلال الدین اکبر (اکبر) نے راجگھر آگرہ توں دلی منتقل کیتا جدوں کہ 1639ء چ شاہجہان نے دلی چ اک نواں شہر آباد کیتا جہڑا کہ 1649ء توں 1857ء تک مغلیہ سلطنت دا دارالحکومت رہیا ۔ ایہہ شہر شاہجہان آباد کہلاندا سی تے ہن اس نوں پرانی دلی کہندے نیں ۔

جنگ آزادی 1857ء توں پہلے ایسٹ انڈیا کمپنی ہندستان دے اکثر علاقیاں تے قبضہ کرچکی سی تے برطانوی راج دے دوران کلکتہ نوں راجگھر دی حثیت حاصل سی ۔ بالآخر جارج پنجم نے 1911ء چ راجگھر دلی منتقل کرن دا اعلان کیتا تے 1920ء دی دہائی چ پرانے شہر دے جنوب چ اک نواں شہر نویں دلی بسایا گیا ۔ 1947ء چ آزادی ہند دے بعد نویں دجوڑلی نوں بھارت دا راجگھر قرار دتا گئیا ۔ شہر چ بھارتی پارلیمان سمیت وفاقی حکومت دے اہم دفاتر موجود نیں ۔ اج دلی بھارت دا ثقافتی ، سیاسی تے تجارتی مرکز اے ۔