Lògica

La Lògica a l'é la siensa dël rasonament. La lògica a giuta le përson-e a decide se cheicòs a l'é ver o fàuss. N'esempi bin conossù ëd silogism fàit da Aristòtil: Tùit j'òm a son mortaj Sòcrate a l'é n'òm Donca, Sòcrate a l'é mortal. Lògica simbòlica Ël midem silogism a peul esse scrivù an forma simbòlica: ${\displaystyle \land }$ a l'é lesù com "e", e a veul dì tùit doi. ${\displaystyle \lor }$ a l'é lesù com "o", e a veul dì almanch un ëd doi. ${\displaystyle \rightarrow }$ a l'é lesù com "a ìmplica", o "Se ... antlora ...". ${\displaystyle \lnot }$ a l'é lesù com "nò", o "a l'é pa ël cas ëd ...". Le parèntes (,) a son giontà për ciarëssa e precedensa; sòn a veul dì che lòn ch'a l'é an parèntes a dev esse valutà prima ëd lòn ch'a l'é fòra. Cost a l'é ël midem esempi an dovrand dij sìmboj lògich: ${\displaystyle {\rm {((uman\rightarrow mortal)\land (Aristotil\rightarrow uman))\rightarrow (Aristotil\rightarrow mortal)}}}$ E cost a l'é ël midem esempi an dovrand dij tèrmin simbòlich: ${\displaystyle ((a\rightarrow b)\land (c\rightarrow a))\rightarrow (c\rightarrow b)}$ A la fin dla fera, coj ch'a parlo a propòsit ëd lògica a parlo a propòsit ëd diciarassion. Na diciarassion a l'é an paròle pòvere cheicòs com "Aristòtil a l'é uman" o "tùit j'uman a son mortaj". Le diciarassion a l'han un valor ëd vrità; a son vere o fàusse, ma pa tùit doi. J'eror an lògica a son ciamà faussità. Preuva lògica Na preuva lògica a l'é na lista ëd diciarassion. Minca diciarassion ant la preuva a l'é n'assunsion o a riva da na diciarassion ëd prima ant la preuva. Na preuva a mostra che na diciarassion, la conclusion, a deriva da j'assunsion. Un a peul, për esempi, prové che "Aristòtil a l'é mortal" an conseguensa d'"Aristòtil a l'é n'òm" and "Tùit j'òm a son mortaj". A-i é ëd diciarassion ch'a son sempe vere. ${\displaystyle (a\lor \lnot a)}$ a l'é sempe ver. A l'é ciamà na tautologìa. (për esempi: "O a pieuv, o a pieuv pa") Usagi La lògica dovrà da j'ordinator a l'é ciamà n'algoritm. N'algoritm a dis a l'ordinator còsa fé e quand felo. La lògica a l'é dovrà an matemàtica. Le përson-e ch'a studio matemàtica a creo dle preuve matemàtiche ch'a dòvro la lògica për mostré che j'assunsion matemàtiche a son giuste. A-i é na branca dla matemàtica ciamà lògica matemàtica ch'a studia la lògica an dovrand la matemàtica. La lògica a l'é ëdcò studià an filosofìa.