Amedeo Avogadro

Fìsich e chìmich. Lorenzo Romano Amedeo Carlo Avogadro (Lorens Roman Medeo Carl Avogadr), cont ëd Quaregna e Ciarèj, a l'era nassù a Turin ël 9 d'agost dël 1776, fieul ëd Filippo e d'Anna Vercellone, e ambelelì a l'é mòrt ël 9 ëd luj dël 1856. Amedeo Avogadro Parèj che ij sò frej mas-cc, Amedeo Avogadro a l'era stàit anandià a jë studi ëd drit e a l'era laureasse dël 1796. Dlongh apress la làurea a l'ha ancaminà a anteressesse al savèj sientìfich, an dedicand-se an particolar a l'eletrologìa e a la chìmica, che an Piemont a j'ero ëd dissiplin-e motobin coltivà dzortut mersì a l'euvra ëd Giambattista Beccaria e Angelo Saluzzo. Dal 1800 a l'ha ancaminà a frequenté ël cors universitari ëd Fìsica sperimental, tnù da Anton Maria Vassalli-Eandi. Dël 1803 e 1804 a smon a l'Academia dle Siense soe prime memòrie, sot-signà ëdcò da so frel Felice, bele che scasi tut ël travaj a fussa sò. Dal 1806 al 1808 a l'é nominà arpetidor ëd fìsica al Colege dle provinse e dal 1809 al 1819, dzortut mersì a l'anteressament dël resior Prospero Balbo, professor ëd fìsica e matemàtica (visadì ëd filosofìa positiva) al liceo ëd Vërsèj. Dël 1819 a dventa mèmber ëd l'Academia dle Siense ëd Turin e ambelessì a ancamin-a a travajé tant tanme consulent sientìfich për la concession dij brevet andustriaj (j'ansidit privilegi). Ëd novèmber 1820 a l'é nominà a la cadrega ëd Fìsica fiamenga a l'Università ëd Turin, ma séghit ai batibeuj dël 1821 la cadrega a l'é abolìa già dël luj 1822. Dal 1821, dzortut për vorèj ëd Paolo Ruffini, a dventa sòcio dla Socetà Italian-a dle Siense. Dal 1833 al 1850, Avogadro a mostra Fìsica fiamenga a l'Università, un cors destinà a la formassion dj'ansegnant ëd filosofìa positiva ant le scòle scondarie. Bele che Avogadro a l'abia mai produvù d'arzultà originaj an matemàtica, ëdcò ant ës setor-sì soa coltura a l'era ëd livel motobin àut. A l'é ocupasse ëdcò dl'antrodussion an Piemont dël sistema métrich decimal. A pòrto sò nòm Laj d'Avogadro Nùmer d'Avogadro Euvre Mémoire sur les chaleurs spécifiques Mémoire sur les masses relatives des molécules des corps simples, ou densités présumées de leur gaz, et sur la constitution de quelques-uns de leur composés, pour servir de suite à l'Essai sur le même sujet, publié dans le Journal de Physique, juillet 1811 (1814) Nouvelles considérations sur la théorie des proportions déterminées dans les combinaisons, et sur la détermination des masses des molécules des corps (1821) Mémoire sur la manière de ramener les composès organiques aux lois ordinaires des proportions déterminées (1821) Fisica dei corpi ponderabili, ossia Trattato della costituzione materiale de' corpi (n'euvra monumental: 4 lìber ëd pì che 900 pàgine mincadun, 1837-1841)