pęd

pęd (język polski)

pęd (1.1)

pęd (1.3)

wymowa:

IPA: [pɛ̃nt], AS: [pẽnt], zjawiska fonetyczne: wygł.• nazal.• asynch. ę  ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

przypadek	liczba pojedyncza
mianownik	pęd
dopełniacz	pędu
celownik	pędowi
biernik	pęd
narzędnik	pędem
miejscownik	pędzie
wołacz	pędzie

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	pęd	pędy
dopełniacz	pędu	pędów
celownik	pędowi	pędom
biernik	pęd	pędy
narzędnik	pędem	pędami
miejscownik	pędzie	pędach
wołacz	pędzie	pędy

(1.1) szybkie posuwanie się naprzód, szybki ruch^[1], szybki bieg^[2]

(1.2) wewnętrzna potrzeba, zamiłowanie do czegoś, wzmożona chęć dążenia do czegoś^[1]

(1.3) bot. nadziemna część rośliny składająca się z łodygi, liści, pączków, kwiatów i owoców^[1]; zob. też pęd (botanika) w Wikipedii

(1.4) fiz. prędkość pomnożona przez masę; zob. też pęd (fizyka) w Wikipedii

odmiana:

(1.1-2) blm,

 

(1.3-4)

 

przykłady:

(1.1) Myśli jego stały się teraz jeszcze szybsze niż pęd konia…^[3]

(1.2) Pęd, który nas pcha ku czemuś lub od czegoś odpycha, bez uczucia, że się chce tego, co sprzyja, unika tego, co szkodzi…^[4]

(1.3) Pędy grochu zwieszały się ze skrzynek…^[5]

(1.4) Doświadczenie demonstruje zasadę zachowania momentu pędu w ruchu obrotowym.

składnia:

kolokacje:

(1.1) pęd wiatru / wody / powietrza

(1.4) zasada zachowania pędu • moment pędu

synonimy:

(1.1) bieg, galop

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. rozpęd m, popęd m, spęd m, pędnik m, pędzenie n, spędzanie n, spędzenie n, popędzanie n, popędzenie n

czas. pędzić ndk., spędzać ndk., spędzić dk., popędzać ndk., popędzić dk.

przym. pędny, pędowy, popędliwy

przysł. popędliwie

związki frazeologiczne:

na Trzech Króli słońce świeci, wiosna do nas pędem leci • owczy pęd • puścić się pędem • w te pędy

etymologia:

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) speed, rush; (1.2) drive; (1.3) sprout; (1.4) momentum
• arabski: (1.1) زخم m; (1.4) زخم m, زخم الحركة
• bułgarski: (1.3) филиз m
• esperanto: (1.4) movokvanto
• francuski: (1.1) vitesse ż; (1.2) désir m, goût m; (1.3) pousse ż; (1.4) quantité de mouvement m
• niemiecki: (1.1) Tempo n, Schwall m; (1.2) Drang m, Trieb m; (1.3) Trieb m; (1.4) Impuls m
• nowogrecki: (1.1) ταχύτητα ż, ορμή ż; (1.2) ορμή ż; (1.3) βλαστάρι ż; (1.4) ορμή ż
• rosyjski: (1.3) побег m; (1.4) импульс m
• włoski: (1.1) impeto m; (1.3) getto m, virgulto m

źródła:

1.  Hasło „pęd” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
2.  Hasło „pęd” w: Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, red. Włodzimierz Gruszczyński, Instytut Języka Polskiego PAN, Warszawa.
3. Henryk Sienkiewicz, Quo vadis
4. Fryderyk Nietzsche, Ludzkie, arcyludzkie, rozdz. O rzeczach pierwszych i ostatnich.
5. Hans Christian Andersen, Królowa Śniegu.