Zaćmienie Księżyca

Zaćmienie Księżyca – zjawisko astronomiczne powstające, gdy Ziemia znajduje się między Słońcem, a Księżycem będącym w pełni i Księżyc „wejdzie” w stożek cienia Ziemi.

Dla wyjaśnienia pojęcia zaćmienia całkowitego i częściowego Księżyca konieczne jest zrozumienie pojęć: „stożek cienia całkowitego” i „stożek półcienia”.

Stożek cienia całkowitego to miejsce geometryczne tych punktów znajdujących się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce, z których Słońce jest całkowicie niewidoczne.
Stożek półcienia to miejsce geometryczne tych punktów, z których tylko część Słońca jest widoczna, a część zasłonięta przez Ziemię.

Jeżeli Księżyc, który krąży dookoła Ziemi, znajduje się w całości w obszarze stożka cienia całkowitego Ziemi, to promienie słoneczne w ogóle nie dochodzą bezpośrednio do jego powierzchni. Cała powierzchnia Księżyca jest wtedy ciemna i mówimy wtedy, że trwa całkowite zaćmienie Księżyca. Gdy chociaż fragment Księżyca znajduje się poza stożkiem cienia całkowitego Ziemi i jednocześnie znajduje się w obszarze stożka półcienia, wówczas trwa zaćmienie częściowe. Jeżeli Księżyc przesuwa się przez stożek półcienia Ziemi, znajdując się w całości poza stożkiem cienia całkowitego, nazywamy to zaćmieniem półcieniowym.

Czas trwania całkowitego zaćmienia Księżyca jest różny – maksymalnie 1 godzina i 47 minut. Obliczono (austriacki astronom Teodor Oppolzer), że między 1207 rokiem p.n.e. a 2162 rokiem naszej ery, czyli w okresie 3369 lat, wypadnie 8000 zaćmień Słońca i 5200 zaćmień Księżyca. Zatem średnio na trzy zaćmienia Słońca przypadają dwa zaćmienia Księżyca. Ludzie często sądzą, że zaćmienia Słońca występują rzadziej niż zaćmienia Księżyca^[1]^[2], co jest nieprawdą. W ciągu roku zdarzają się co najmniej dwa zaćmienia Słońca, a w sprzyjających warunkach pięć. Natomiast rocznie mogą wystąpić tylko trzy zaćmienia Księżyca, ale może być też tak, że w danym roku nie zdarzy się ani jedno (nawet częściowe). Jednak dla danego miejsca obserwacji zaćmienia Księżyca widoczne są częściej niż zaćmienia Słońca. Powodem jest fakt, że to ostatnie zjawisko jest widoczne tylko w pasie węższym od 300 km dla zaćmień całkowitych. Natomiast zaćmienie Księżyca widać wszędzie tam, gdzie Księżyc znajduje się nad horyzontem.

Zobacz też: Lista cykli saros dla zaćmień Księżyca.

W tym wieku zdarzą się w sumie 143 zaćmienia Księżyca, z tego 85 będzie całkowitych, a 58 – częściowych. Ponadto nastąpi 87 zaćmień półcieniowych^[3].

Zaćmienia Księżyca od 2004 do 2022 roku

Zaćmienia księżyca 2004-2022 (czasy podane w UTC)
Data	Początek zaćmienia półcieniowego	Początek zaćmienia częściowego	Początek zaćmienia całkowitego	Maksimum / rodzaj	Koniec zaćmienia całkowitego	Koniec zaćmienia częściowego	Koniec zaćmienia półcieniowego	Czas trwania fazy całkowitej (w godzinach)
4 maja 2004	18:51	18:56	20:52	21:30/całkowite	22:08	23:12	00:09	1.309
28 października 2004	01:06	02:14	03:23	04:04/całkowite	04:44	05:53	07:03	1.314
24 kwietnia 2005	07:50	–	–	09:55/półcieniowe- częściowe	–	–	12:00	0.890
17 października 2005	09:51	11:34	–	12:03/częściowe	–	12:32	14:15	0.069
14 marca 2006	21:21	–	–	23:47/półcieniowe- całkowite	–	–	01:13	1.756
7 września 2006	16:42	18:05	–	18:51/częściowe	–	19:37	21:00	0.189
3 marca 2007	21:16	22:30	23:43	00:20/całkowite	00:57	02:11	03:25	1.237
28 sierpnia 2007	07:52	08:51	09:52	10:37/całkowite	11:23	12:24	13:22	1.481
21 lutego 2008	00:35	01:43	03:01	03:26/całkowite	03:52	05:09	06:17
16 sierpnia 2008	19:23	20:35	–	22:10/częściowe	–	23:44	00:57	0.812
9 lutego 2009	12:37	–	–	14:38/półcieniowe- częściowe	–	–	16:40	0.925
7 lipca 2009	08:33	–	–	09:39/półcieniowe- częściowe	–	–	10:44	0,182
6 sierpnia 2009	00:01	–	–	01:39/półcieniowe- częściowe	–	–	03:17	0.428
31 grudnia 2009	17:15	18:51	–	19:22/częściowe	–	19:53	21:30	0.081
26 czerwca 2010	08:55	10:16	–	11:38/częściowe	–	13:00	14:21	0.543
21 grudnia 2010	05:28	06:32	07:40	08:17/całkowite	08:54	10:02	11:06	1.261
15 czerwca 2011	17:23	18:23	19:22	20:13/całkowite	21:03	22:02	23:02	1.706
10 grudnia 2011	11:32	12:45	14:06	14:32/całkowite	14:58	16:18	17:32	1.110
4 czerwca 2012	08:46	09:59	–	11:03/częściowe	–	12:07	13:20	1.377
28 listopada 2012	12:13	–	–	14:33/półcieniowe- częściowe	–	–	16:53	0.942
25 kwietnia 2013	18:02	19:52	–	20:07/częściowe	–	20:23	22:13	0.019
25 maja 2013	03:43	–	–	04:10/półcieniowe- częściowe	–	–	04:37	0.04
18 października 2013	21:48	–	–	23:50/półcieniowe- częściowe	–	–	01:52	0.792
15 kwietnia 2014	04:52	05:58	07:07	07:46/całkowite	08:25	09:34	10:39	1.295
8 października 2014	08:14	09:15	10:25	10:55/całkowite	11:25	12:35	13:35	1.172
4 kwietnia 2015^[4]	09:02	10:16	11:58	12:00/całkowite	12:03	13:45	14:59	1,0008
28 września 2015^[4]	00:12	01:07	02:11	02:47/całkowite	03:23	04:27	05:23	1,2764
23 marca 2016	09:37	–	–	11:47/półcieniowe- częściowe	–	–	13:58	0.801
16 września 2016	16:53	–	–	18:54/półcieniowe- częściowe	–	–	20:56	0.933
11 lutego 2017	22:32	–	–	00:44/półcieniowe- całkowite	–	–	02:56	1.015
7 sierpnia 2017	15:48	17:22	–	18:21/częściowe	–	19:19	20:53	0.250
31 stycznia 2018	10:50	11:48	12:52	13:30/całkowite	14:08	15:12	16:10	1.321
27 lipca 2018	17:13	18:24	19:30	20:22/całkowite	21:14	22:20	23:31	1.613
21 stycznia 2019	02:35	03:34	04:41	05:12/całkowite	05:44	06:51	07:50	1.201
16 lipca 2019	18:42	20:01	–	21:31/częściowe	–	23:00	00:20	0.659
10 stycznia 2020	17:06	–	–	19:10/półcieniowe- częściowe	–	–	21:15	0.920
5 czerwca 2020	17:44	–	–	19:25/półcieniowe- częściowe	–	–	21:07	0.594
5 lipca 2020	03:04	–	–	04:30/półcieniowe- częściowe	–	–	05:56	0.381
30 listopada 2020	07:30	–	–	09:43/półcieniowe- częściowe	–	–	11:56	0.854
8 listopada 2022		-	-		-	-

Współczesne modele zaćmień Księżyca są prawie bezbłędne. Wyjątek stanowi tu przewidywanie NASA z 1989 dotyczące sierpnia 2016^[5]. Wersja z 2009 poprawnie twierdziła, że do zaćmienia wtedy nie dojdzie^[6]. Nietypowy jest też przypadek z lutego 1951, gdyż dopiero w 2009 obliczono, że do zaćmienia wtedy jednak nie doszło^[6].