Wodnik (zwyczajny)[4] (Rallus aquaticus) – gatunek średniej wielkości ptaka wodnego z rodziny chruścieli (Rallidae), zamieszkujący Europę, Azję i północną Afrykę.
| Rallus aquaticus[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
.jpg) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wodnik (zwyczajny) | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 letnie lęgowiska występuje przez cały rok zimowiska prawdopodobnie wymarł | |||
Podgatunki i zasięg występowania
Rozmieszczenie w zależności od podgatunku[5][6]:
- Rallus aquaticus aquaticus – Europa, Afryka Północna oraz zachodnia Azja. Zimuje w południowej i zachodniej Europie, północnej Afryce i Turkmenistanie. Południowo- i zachodnioeuropejskie populacje są osiadłe, ale również zdarza się, że w Europie Środkowej zimują nad niezamarzniętymi rzekami i jeziorami (wtedy najłatwiej je dostrzec, bo są mniej ukryte). Wędrowne populacje odlatują we wrześniu i październiku w strefę nadatlantycką i nad Morze Śródziemne. W Polsce nieliczny (lokalnie średnio liczny) gatunek lęgowy na całym niżu.
- Rallus aquaticus hibernans – osiadła populacja na Islandii, wymarł około 1965 roku[7].
- Rallus aquaticus korejewi – od wybrzeży Jeziora Aralskiego i Bałchaszu po Iran, Kaszmir i środkowe Chiny. Zimuje na południu Azji – od Iraku po Chiny.
Podgatunek R. aquaticus indicus został niedawno wyodrębniony do rangi odrębnego gatunku[7].
Morfologia
- Cechy gatunku
- Jest mniejszy od kokoszki, a większy od zielonki. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, oprócz tego, że podgardle samicy jest jaśniejsze, a pierś brunatnawa. Wierzch ciała oliwkowobrązowy z czarnymi plamami, spód, boki głowy i szyja bez karku szare, boki w poprzeczne biało-czarne pasy. Dziób długi, cienki, czerwony i lekko zagięty w dół. Młodociane i ptaki w upierzeniu spoczynkowym mają kolory bardziej stonowane z brązowawym odcieniem. Pisklęta czarne z czerwoną plamką na potylicy.
- Wymiary średnie
- Długość ciała ok. 20–30 cm
- Rozpiętość skrzydeł ok. 40–45 cm
- Masa ciała ok. 70–190 g
Ekologia i zachowanie
- Biotop
- Różnorodne zbiorniki wodne od dużych jezior i bagien po brzegi stawów i starorzeczy, rowy melioracyjne i glinianki. Wymaga środowisk, w których płytką wodę porasta gęsta roślinność, głównie trzciny. Zasadniczo na nizinach, lecz spotykany również na wysokościach do 2000 m n.p.m.
- Tryb życia i zachowanie
- Wodnik prowadzi bardzo skryty tryb życia – częściej można go usłyszeć, niż zobaczyć. Wynika to też z tego, że aktywny jest wieczorami. Odzywa się melodyjnym „guik” lub „pit”, a na wiosnę i jesienią jego głos jest piskliwy, powtarzane przez kilka ptaków naraz „kruif” podobne do kwiku świni (zadziwia donośność dźwięku przy tak małych rozmiarach ptaka). Samce śpiewają nocami i o zmierzchu, a samice z kończącym długim trelem. Odgłosem ostrzegawczym jest nagłe i powtarzane „cik”.
- Zręcznie przeciska się między gęstwinami roślin, unikając terenów odkrytych. Chodząc i żerując ma zadarty krótki ogon do góry. Mniej znanym faktem jest to, że doskonale pływa, a w razie niebezpieczeństwa nawet nurkuje. Lata natomiast niechętnie. W locie widać jego krótkie zaokrąglone skrzydła i zwisające nogi.
- Toki
- Pierwsze pieśni godowe można usłyszeć już pod koniec lutego, ale lęgowiska zajmowane są w marcu i kwietniu. Obie płci odnajdują się za pomocą słuchu, co wynika z tego, że ich pieśni się różnią. Gdy się dobiorą w pary, następuje trzytygodniowy okres toków, kiedy często kopulują i przejawiają specyficzne zachowania służące podtrzymaniu więzi. Są to m.in. biegania tokowe, gdzie samiec głośno gdacząc biegnie za samicą, drapanie w tym samym miejscu z dziobami obojga partnerów złożonymi obok siebie lub wzajemne drapanie się po karku i szyi. Toki wieńczy spuszczona głowa samca z nastroszonymi piórami wskazująca samicy miejsce na założenie gniazda.
- Gniazdo
- Para wodników od razu gdy przyleci na tereny gniazdowe, obejmuje swój rewir w posiadanie i energicznie broni go przed intruzami. Gniazdo starannie ułożone zazwyczaj na ziemi, ukryte w trzcinach, mannie lub trawie, lecz także na platformie między trzcinami lub wystających z wody przedmiotach. Nad gniazdem często buduje daszek z sąsiednich roślin. Solidne gniazdo składa się z suchych, świeżych liści roślin wodnych.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lub dwa lęgi, składając w marcu – sierpniu 4 do 12 kremowożółtych cętkowanych jaj.
- Okres lęgowy
- Jaja wysiadywane przez okres 18 do 22 dni przez obydwoje rodziców. Często się zdarza, że samiec karmi wysiadującą samicę. Pisklęta wodzone są przez oboje rodziców, którzy początkowo podają im pokarm w dziobach. Przez pierwsze dni pisklęta zostają bowiem w gnieździe i jeden z rodziców wyrusza na zmianę na żer. Mają czarny puch o granatowym połysku i mały białawy dziób. Usamodzielniają się po 7–8 tygodniach, a nawet po 20–30 dniach, gdy rodzice zakładają drugi lęg. Pisklęta z pierwszego lęgu towarzyszą rodzicom przy wychowywaniu potomstwa z drugiego lęgu.
- Pożywienie
- Głównie bezkręgowce (owady i ich gąsienice oraz mięczaki), kijanki i drobne ryby (wyjątkowo małe ptaki) uzupełnione jesienią przez zielone części roślin i ich nasiona. Żeruje brodząc w szlamie lub chodząc po pływającej roślinności, rzadziej pływa lub nurkuje. Przed połknięciem często myje ofiarę w pobliskim zbiorniku wodnym.
Status, ochrona i zagrożenia
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje wodnika za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 600 000 – 1 499 999 dorosłych osobników. Ogólny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[8]. Liczebność populacji lęgowej na terenie kraju w latach 2013–2018 szacowano na 10–20 tysięcy par[9]. Na Czerwonej liście ptaków Polski wodnik sklasyfikowany został jako gatunek najmniejszej troski (LC)[10].
Ze względu na nocne wędrówki zagrażają im linie energetyczne. Ubytki w populacji wynikłe ze srogich mrozów danej zimy, spadku poziomu wód i obniżonym sukcesie rozrodczym w okresie lęgowym są wyrównywane w ciągu paru lat.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
