Władcy Etiopii

Tytuły

Tytułem królewskim był amharski nygus, a cesarskim – nyguse negest (nəgusä nägäst, dosłownie: król królów).

Dynastia salomońska – władcy tradycyjni

Istnieją różne wersje tradycyjnych władców Etiopii, poniżej jedna z propozycji^[1].

Lp.	Imię	Przydomek	Okres urzędowania (przed naszą erą)
1	Saba		1013–982
2	Menelik I	Dawid	982–957
3	Handjon		957–956
4	Sirah I	Tomaj	956–930
5	Amienhotiep Zagdur		930–889
6	Aksumaj Ramisu		889–869
7	Sirah II	Ausyjo	869–831
8	Teuasja II		831–810
9	Abralyjos Pijankija II		810–778
10	Aksumaj Uerede Tsehaj		778–755
11	Kashyta Handjon		755–742
12	Sabaka II		742–730
13	Nikanta Kyndakie II		730–720
14	Dauy Tirhak	Uerede Negasz	720–671
15	Ardyamien Ausyja		671–665
16	Gesjo		665
17	Nuatmiamun		665–661
18	Tomadjon Pijankija III		661–649
19	Aminyneasro II		649–633
20	Pijankija IV	Autyjo	633–599
21	Zuuarienbyret Aspurta		599–558
22	Sejfal Harsjateu		558–546
23	Remhaj Nastosonan		546–532
24	Handiuy Abra		532–521
25	Sofielja Nekibon		521–490
26	Agylbul Seuiekos		490–469
27	Pysmeret	Uerede Negasz	469–448
28	Ausyja Burakos		448–436
29	Keniz Pysmies		436–423
30	Apraso		423–413
31	Kashyta Uelde Yhuhu		413–393
32	Elaljon Teaniki		393–383
33	Atsirkamin III		383–373
34	Atsirkamin IV		373–363
35	Hadina		363–353
36	Atsirkamin V		353–343
37	Atsirkamin VI		343–333
38	Nikaula Kyndakie III		333–323
39	Basu		323–316
40	Nikausis Kyndakie IV		316–306
41	Autyt Araura		306–296
42	Arkamin II		296–286
43	Kelas II	Kelitro	286–276
44	Zuarie Nybret		276–260
45	Sotjo		260–246
46	Sejfaj		246–233
47	Nikosis Kyndakie V		233–223
48	Remhaj Armin IV		223–213
49	Fielia Hurniekhyt		213–198
50	Handi Aukirara		198–176
51	Aghabu Bysjehran		176–166
52	Sulaj Keuauminun		166–146
53	Meslyni Kurarmier		146–138
54	Negsaj Bysiniti		138–128
55	Etbinukauir		128–118
56	Sefieljas Abramin		118–98
57	Senaj		98–88
58	Ausina		88–77
59	Dawid II		77–67
60	Aglybus		67–59
61	Beuauyl		59–49
62	Bereuas		49–39
63	Danidad		39–29
64	Amoj Mehasi		29–24
65	Nikotris Hyndekie VI		24–14
66	Nolki		14–12
67	Luzaj		12–8
68	Bazin		8–0

Królestwo Aksum

• Zoskales (ok. 100)
• Gadarat (ok. 200)
• Azaba (ok. 230)
• Sembrouthes (ok. 250)
• Datawnas (ok. 260)
• Endubis (ok. 300)
• Afilas
• Wazeba
• Ella Amida (ok. 320)
• Ezana (ok. 333 – ok. 356)
• Mehadeyis
• Ouazebas
• Eon (ok. 400)
• Ebana
• Nezool
• Ousas (ok. 500)
• Kaleb (ok. 520)
• Alla Amidas
• Wazena
• Wazeb
• Joel
• Hataz (ok. 575)
• Saifu (ok. 577)
• Izrael (ok. 590)
• Gershem (ok. 600)
• Armah (ok. 614)
• Ashama ibn Abdżar (ok. 630)

Królowie legendarni, niepotwierdzeni ani w źródłach, ani w numizmatyce:

• Konstantyn
• Wasan Sagad Bazagar
• Fere Shanay
• Adreaz
• Akla Wedem
• Germa Safar
• Zergaz
• Degna Mikael
• Bahr Ikela
• Gum
• Asgwomgum
• Letem
• Talatem
• Oda Gosh
• Ajzur
• Dedem
• Uededem
• Uedem Asfare
• Degnażen
• Anbasa Uyddym
• Dylnead (IX lub X wiek)
• Gudit

Cesarstwo Etiopii (1137–1936)

Dynastia Zague

Poniższy spis jest oparty na tradycji powstałej na podstawie dłuższej listy. Istnieje też krótsza lista, opiewająca dziewięciu władców. Nie wszystkie imiona z krótkiej listy pokrywają się z dłuższą listą. Tak jest w przypadku Kedusa Harbe^[2].

• Mara Tekle Hajmanot (ok. 1000)
• Sabuhaj Dylnead II
• Mejrare – prawdopodobnie tożsamy z Mara Tekle Hajmanotem
• Harbej Harejene Meskel – być może tożsamy z Kedusem Harbe
• Mengysne Jybaryk
• Jykebke Ygziy
• Zjena Pietros
• Bahyr Sef
• Tette Uyddym Tser Asseggyd
• Akotiet Dżan Syjum
• Beymnet Gyrma Syjum
• Jymryhane Krystos
• Gebre Marjam – być może tożsamy z Kedusem Harbe
• Gebre Meskel (Lalibela) (1189–1229)
• Neakuyto Loab
• Jytbarek

Dynastia salomońska

• Jykuno Amlak (Tesfa Ijesus) (1270–1285)
• Jagbya Tsyjon (Salomon I) (1285–1294)
• Bahyr Asseggyd (1294–1295)
• Hyzbe Asseggyd (1295)
• Tsynfe Aryd (1295–1296)
• Kydme Asseggyd (1296–1297)
• Żan Asseggyd (1297–1298)
• Byhyr Asseggyd (1298–1299)
• Uyddym Raad (1299–1314)
• Amde Tsyjon I (1314–1344)
• Nyuaje Krystos (1344–1372)
• Nyuaje Marjam (1372–1382)
• Dawid I (1382–1413)
• Teodor I (1413–1414)
• Izaak (1414–1429)
• Andrzej (1429–1430)
• Tekle Marjam (1430–1433)
• Syrue Ijesus (1433)
• Amda Ijesus (1433–1434)
• Zara Jaykob Konstantyn (1434–1468)
• Beyde Marjam I (1468–1478)
• Aleksander (Yskyndyr) (1478–1494)
• Amda Tsyjon II (1494)
• Naod (1494–1508)
• Lybne Dyngyl (Dawid II) (1508–1540)
• Klaudiusz (3 września 1540 – 23 marca 1559)
• Minas (1559–1563)
• Sertse Dyngyl (1563–1597)
• Jakub (1597–1603)
• Zedyngyl (1603–1604)
• Jakub (1604–1606)
• Susnyjos I (1606–1632)
• Fasiledes (1632–1667)
• Jan I (1667–1682)
• Jozue I Wielki (19 lipca 1682 – 13 października 1706)
• Tekle Hajmanot I (27 marca 1706 – 30 czerwca 1708)
• Teofil (1 lipca 1708 – 14 października 1711)
• Justus (14 października 1711 – 19 lutego 1716)
• Dawid III (8 lutego 1716 – 18 maja 1721)
• Bekaffa (18 maja 1721–1730)
• Jozue II Kuareńczyk (19 września 1730 – 26 czerwca 1755)
• Joas I (26 czerwca 1755 – 7 maja 1769)

Rozbicie dzielnicowe, zwane zemene mesafynt^{[uwaga 1]}:

• Jan II (7 maja – 18 października 1769)
• Tekle Hajmanot II (18 października 1769 – czerwiec 1770)
• Susnyjos II (czerwiec – grudzień 1770)
• Tekle Hajmanot II (1770 – 13 kwietnia 1777)
• Salomon II (13 kwietnia 1777 – 20 lipca 1779)
• Tekle Gijorgis I (20 lipca 1779 – 8 lutego 1784)
• Jozue III (16 lutego 1784 – 24 kwietnia 1788)
• Tekle Gijorgis I (24 kwietnia 1788 – 26 lipca 1789)
• Ezechiasz (26 lipca 1789 – styczeń 1794)
• Tekle Gijorgis I (styczeń 1794 – 15 kwietnia 1795)
• Beyde Marjam II (15 kwietnia – grudzień 1795)
• Tekle Gijorgis I (grudzień 1795 – 20 maja 1796)
• Salomon III (20 maja 1796 – 15 lipca 1797)
• Jonasz (18 sierpnia 1797 – 4 stycznia 1798)
• Tekle Gijorgis I (4 stycznia 1798 – 20 maja 1799)
• Salomon III (20 maja – 15 lipca 1799)
• Dymitriusz (25 lipca 1799 – 24 marca 1800) – nie należał do dynastii salomońskiej
• Tekle Gijorgis I (24 marca – czerwiec 1800)
• Dymitriusz (czerwiec 1800 – czerwiec 1800) – nie należał do dynastii salomońskiej
• Yguale Tsyjon (czerwiec 1801 – 3 czerwca 1818)
• Joas II (19 czerwca 1818 – 3 czerwca 1821)
• Gigar (3 czerwca 1821 – kwiecień 1826) – nie ma pewności czy należał do dynastii salomońskiej
• Beyde Marjam III (kwiecień 1826) – nie należał do dynastii salomońskiej
• Gigar (kwiecień 1826 – 18 czerwca 1830) – nie ma pewności czy należał do dynastii salomońskiej
• Jozue IV (18 czerwca 1830 – 18 marca 1832)
• Gebre Krystos (18 marca 1832 -?)
• Sahle Dyngyl (1832)
• Gebre Krystos (do 8 czerwca 1832)
• Sahle Dyngyl (październik 1832 – 29 sierpnia 1840)
• Jan III (30 sierpnia 1840 – październik 1841)
• Sahle Dyngyl (październik 1841–1845)
• Jan III (1845)
• Sahle Dyngyl (1845–1850)
• Jan III (1850–1851)
• Sahle Dyngyl (1851 – 11 lutego 1855)

Zjednoczona Etiopia:

• Teodor II (11 lutego 1855 – 13 kwietnia 1868) – wywodził się z dynastii salomońskiej, choć na początku jego rządów zarzucano mu, że z niej nie pochodził

Dynastia Zagwe

• Tekle Gijorgis II (11 czerwca 1868 – 11 lipca 1871)

Dynastia Tigraj

• Jan IV Kassa (11 lipca 1871 – 9 marca 1889)

Dynastia salomońska

• Menelik II (9 marca 1889 – 12 grudnia 1913)
• Lij Yasu V (12 grudnia 1913 – 27 września 1916)
• Zauditu (27 września 1916 – 2 kwietnia 1930)
• Haile Selassie I (2 kwietnia 1930 – 2 maja 1936) – usunięty

Włoska Afryka Wschodnia (1936–1941)

W latach 1936–1941 Etiopia była włoską kolonią, tytularnym cesarzem został król Włoch.

Dynastia sabaudzka

• Wiktor Emanuel III (9 maja 1936 – 5 maja 1941)

Wicekrólowie Etiopii

• Pietro Badoglio, książę Addis Abeby (9 maja – 11 czerwca 1936)
• Rodolfo Graziani (11 czerwca 1936 – 21 grudnia 1937)
• Amadeusz Sabaudzki, książę Aosty (21 grudnia 1937 – 19 maja 1941)
• Pietro Gazzera (23 maja – 6 lipca 1941)
• Guglielmo Nasi (6 lipca – 27 listopada 1941)

Cesarstwo Etiopii (1941–1974)

Dynastia salomońska

• Haile Selassie I (5 maja 1941 – 12 września 1974) – usunięty ponownie
• Amha Selassie (12 września 1974 – 21 marca 1975) – obwołany królem przez Derg, nie objął tronu,

21 marca 1975 zniesiono monarchię w Etiopii.

Zobacz też

• Prezydenci Etiopii
• Lyul

Uwagi

1. Nie uwzględniono uzurpatorów: Atse Ijasu, Atse Beyde Marjama, Tekle Hajmanota z Gonderu i Yguale Anbesy. Według tradycji zemene mesafynt zaczyna się w 1769

Przypisy

1. Bartnicki i Mantel-Niećko 1987 ↓, tablica I.
2. Bartnicki i Mantel-Niećko 1987 ↓, tablica III.

Bibliografia

• Andrzej Bartnicki, Joanna Mantel-Niećko: Historia Etiopii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1987, seria: Historia Powszechna. ISBN 83-04-02152-8. (pol.).