Ulica św. Krzyża w Krakowie

Ulica św. Krzyża – ulica w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto, na Starym Mieście.

ulica św. Krzyża

Stare Miasto
Widok z pl. św. Ducha
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Długość	391 m
Plan
Przebieg
pl. św. Ducha ul. św. Marka ul. św. Tomasza ul. Mikołajska ul. Na Gródku ul. Sienna, pl. Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa
Położenie na mapie Krakowa ulica św. Krzyża
Położenie na mapie Polski ulica św. Krzyża
Położenie na mapie województwa małopolskiego ulica św. Krzyża
50,062286°N 19,942578°E

Łączy ul. Sienną z ul. Szpitalną. Pierwsza zabudowa tej ulicy jest datowana na okres sprzed lokacji miasta tj. przed 1257. Początkowo ulicę nazywano Szpitalną, Świńską, a na Planie Kołłątajowskim Świnią^[1]. W średniowieczu w rejonie tej ulicy znajdowała się większość miejskich browarów, których w Krakowie było wówczas przeszło 25. Hodowano tam też w dużej liczbie świnie. Dokuczliwość tej hodowli spowodowała, że już w 1405 r. władze miejskie usiłowały ograniczyć ich pogłowie. W 1468 r. wydano statut, na mocy którego każda świnia biegająca samopas miała zostać skonfiskowana, a jej właściciel ukarany grzywną w wysokości 12 groszy^[2][3]. W późniejszym czasie ulica nosiła nazwę Uliczki lub Kącika Świętego Krzyża, ulokowane były tu topnie wosku i łoju należące do uboższych mieszczan krakowskich^[4].

Niektóre kamienice

• Nr 1 – w domu przebudowanym z trzech gotyckich kamieniczek w połowie XIX w. mieszkał Juliusz August John (1804–1886), właściciel browaru przy ul. Lubicz. Tzw. Browar Johna był największym browarem w Krakowie, a potem w całej Galicji. Słynął z produkcji dobrego piwa nagrodzonego wieloma krajowymi medalami i nagrodami. John był wieloletnim radnym miejskim, współzałożycielem Kasy Oszczędności m. Krakowa, dyrektorem krakowskiej filii Austriackiego Banku Narodowego oraz kuratorem zboru ewangelickiego. Prowadził również działalność społeczną i dobroczynną. W roku 1868 ofiarował 3 tys. zł reńskich na schronisko dla zubożałych mieszczan^[5].
• Nr 7 – na parterze kamienicy miała siedzibę, przed I wojną światową, studencka organizacja „Spójnia”^[1], obecnie mieści się w nim siedziba Fundacji Mam Marzenie. W domu tym 21 marca 1914 Włodzimierz Lenin wygłosił odczyt dla studentów^[4].
• Nr 21a – Kamienica Krongoldów
• Nr 23 – Probostwo Kościoła św. Krzyża, gotycki dom mieszkalny, o grubych ścianach (z dzikiego kamienia i cegły) oraz wąskich oknach ułatwiających obronę; stał przy murach miejskich. Jest siedzibą biura parafii św. Krzyża. Plebania jest najstarszym zachowanym budynkiem mieszkalnym w Krakowie. W 1909 roku przeprowadzono restaurację budynku pod kierunkiem Jana Zawiejskiego^[6].
• Nr 16 – Kuźnia Zieleniewskich (zob. też Kamienica Zieleniewskich), najstarsza zachowana część fabryki Ludwika Zieleniewskiego, działającej w tym miejscu w latach 1851–1886. Prowadzi tędy Krakowski Szlak Techniki – szlak tematyczny dziedzictwa przemysłowego w Krakowie utworzony 6 kwietnia 2006 r.
• Kamienica Bartynowskich – na rogu ul. św. Krzyża 14 i św. Tomasza 28

Galeria

• 
  Widok od skrzyżowania z ul. Sienną na północ
• 
  ul. św. Krzyża 1
  Kamienica
• 
  ul. św. Krzyża 3
  Kamienica
• 
  ul. św. Krzyża 7
  Kamienica (koniec XVI wieku)
• 
  ul. św. Krzyża 15
  Kamienica
• 
  ul. św. Krzyża 17
  Kamienica
• 
  ul. św. Krzyża 21
  Kamienica, dawniej klasztor Benedyktynek
• 
  ul. św. Krzyża 21a
  Kamienica Krongoldów
• 
  ul. św. Krzyża 23
  Probostwo kościoła św. Krzyża

Przypisy

1. Jan Adamczewski Kraków od A do Z, KAW Kraków
2. Marek Żukow-Karczewski, Wyznawcy Bakchusa w dawnym Krakowie, czyli z życia cechu pijackiego w XVI i XVII wieku, „KRAKÓW” Magazyn Kulturalny, 3/31/1991.
3. Marek Żukow-Karczewski, Krowy, świnie, dziady, rynsztoki i franca, czyli obrzydliwości krakowskie, „Gazeta Krakowska”, Magazyn „Od Piątku Do Piątku”, 29 (13641) 1993.
4. JerzyJ. Kossowski JerzyJ., LeszekL. Ludwikowski LeszekL., Ulicami Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, 1968, s. 73.
5. M.Ż.K.(Marek Żukow-Karczewski), Całe miasto mówiło... O Johnie, „Echo Krakowa”, 27 IX 1994 r., nr 188 (14260).
6. Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach Krakowa, 2006, s. 224.

Bibliografia

• Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, wydawca Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, Kraków 2023, ISBN 978-83-66253-46-9, t. II s. 569

Linki zewnętrzne

• Plan Kołłątajowski Krakowa – 1785 r.
• Kraków w XVIII w. według K. Bąkowskiego – z ulicą Świnią (św. Krzyża)
• Archiwum fotografii miasta Krakowa
• Archiwum Państwowe w Krakowie