system klasyfikacji zbiorów bibliotecznych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Uniwersalna klasyfikacja dziesiętna, UKD – system klasyfikacji zbiorów bibliotecznych będący modyfikacją klasyfikacji dziesiętnej Deweya, dokonaną przez dwóch prawników belgijskich: Paula Otleta i Henriego La Fontaine’a. Modyfikacja Belgów klasyfikacji dziesiętnej ukazywała się w zeszytach w języku francuskim w latach 1897–1905. W 1907 roku Institut International de Documentation (IID) opublikował stereotypowy przedruk pod tytułem Manuel du repertoire bibliographique universel, który uznano za pierwsze wydanie UKD; standard ten nosi obecnie numer FID No 68 (Fédération Internationale d’Information et de Documentation)[1].
Twórcy UKD przejęli bez zasadniczych zmian schemat KDD, natomiast znacznie rozbudowali poddziały pomocnicze i wprowadzili możliwość tworzenia symboli złożonych. Została zmieniona więc gramatyka, która zasadniczo odróżniała KDD od UKD. W roku 1905 Międzynarodowy Instytut Bibliograficzny wydał tablice tej klasyfikacji po raz pierwszy. UKD zyskała szerokie zastosowanie w bibliotekach na całym świecie, a jej tablice publikowane są w 23 językach. Właścicielem praw autorskich do UKD jest FID. Tablice UKD wydawane są w pięciu wariantach, które mają zadowalać szeroki krąg użytkowników:
UKD, tak jak KDD, oparta jest na systemie dziesiętnym. Charakteryzuje się ona porządkowaniem cyfr w kolejności ułamków dziesiętnych, a nie liczb naturalnych, oraz rozbudową „wszerz” jednej klasy ograniczoną do 10, ponieważ z jednego symbolu można utworzyć tylko 10 równorzędnych.
W UKD zaniechano sortowania trzycyfrowego minimum – dopisywania zer na końcu symbolu tak jak w KDD, wprowadzono natomiast oddzielanie grup trzycyfrowych kropką, ułatwiającą odczytywanie i zapisywanie symbolu. Zasadniczy trzon klasyfikacji stanowią tablice główne. Każdy z głównych działów dzieli się na 10 dalszych. Występuje rozbudowa pozioma „wszerz” – w szeregu i pionowa „w głąb” – w łańcuchu.
Tablice pomocnicze składają się z dziesięciu tablic, oznaczonych symbolami: I z określnikami od litery, a do litery k, oraz tablicy z numerem II. Tablice z numerem I oraz literami, a i b dotyczą tworzenia symboli złożonych za pomocą następujących znaków:
Tablice z numerem I oraz literami od c odnoszą się do poddziałów wspólnych:
Tablica Ih, dotyczy podziału alfabetycznego i numerycznego. Tablica Ik odnosi się do poddziału wspólnego, zaczynającego się od kreski i zera. Tablica, oznaczona cyfrą II, dotyczy poddziałów specjalnych[2].
Tablica Ia dotyczy tworzenia symboli złożonych za pomocą znaków + i /, łączące symbole proste bądź rozwinięte, będącymi wyrażeniem zagadnień równorzędnych i niezależnych lub zagadnień, między którymi zachodzi luźny związek. Znak + łączy symbole, niewystępujące bezpośrednio po sobie w tablicach UKD[3], na przykład:
Znak / łączy symbole, które w tablicach UKD następują bezpośrednio po sobie. Znak / jest skróconą formą zapisu połączonych plusem symboli. Przed kreską podawany jest pierwszy symbol, należący do ciągu, po kresce – ostatni[3], na przykład:
Tablica Ib określa sposób tworzenia symboli złożonych przy użyciu znaków łączących : i ::, a także grupowania symboli złożonych za pomocą nawiasu kwadratowego [ ]. Znak : łączy symbole proste i rozwinięte, odnoszące się do przedstawionych w dokumencie zagadnień, między którymi zachodzi zależność semantyczna. Symbole, połączone dwukropkiem, są równoległe i podlegają inwersji[8], na przykład:
Znak :: łączy symbole proste lub rozwinięte, zależne od siebie w sposób jednostronny, dlatego symbole te nie podlegają inwersji. Znak :: stosowany jest także wtedy, gdy wśród symboli, dostępnych w tablicach głównych UKD, nie występuje odpowiedni dla zagadnienia symbol, na przykład:
Nawiasy kwadratowe [ ] lub występujące osobno [ lub ] grupują symbole proste lub połączone znakami + lub : symbole rozwinięte, które, będąc w grupie, znajdują się w pewnej relacji do symboli spoza nawiasu, na przykład[8]:
Tablica Ic dotyczy poddziałów wspólnych języka i jest wzorcem dla rozbudowy działów głównych 811 – Poszczególne języki oraz 821 – Literatura poszczególnych języków, a także dla tablicy pomocniczej If – Poddziały wspólne rasy, narodowości i grupy etnicznej. Symbole z tablicy Ic używane są dla wskazania języka, w którym został sporządzony dokument lub z którego został przetłumaczony. Tablica Ic zawiera także poddziały syntetyczne, poprzedzane przy zapisie znakiem ’, pełnią funkcję poddziałów analitycznych, na przykład:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.