Tybetański Parlament na Uchodźstwie

Tybetański Parlament na Uchodźstwie – jednoizbowy^[1] parlament emigracyjny podległy Centralnemu Rządowi Tybetańskiemu w Indiach.

Siedziba Tybetańskiego Parlamentu na Uchodźstwie w Dharamsali

Historia

Jest sukcesorem powstałego w latach 70. XIX wieku Zgromadzenia Narodowego^[2]. Został utworzony 2 września 1960^[3] przez XIV Dalajlamę Tenzina Gjaco jako Komisja Tybetańskich Przedstawicieli Ludowych (w latach 1979^[4] – 2006 Tybetańskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych, obecna nazwa od 2006^[5]). Jego powstanie poprzedziły trwające blisko rok rozmowy i negocjacje z indyjskim rządem. Posłowie I kadencji zostali wybrani w zorganizowanych kilka miesięcy wcześniej wyborach^[6].

Kadencja początkowo trwała 3 lata, w 1985 wydłużono ją jednak do 5 lat^[7].

Kompetencje[8]

Uprawnienia i obowiązki Parlamentu określa obecnie Karta Tybetańczyków na Uchodźstwie z 14 czerwca 1991. Obejmują one:

• wybór członków Kaszagu, a także możliwość odwołania któregokolwiek z nich lub też całego gabinetu
• przyjmowanie ustaw, uchwał i innych aktów prawnych oraz podejmowanie decyzji politycznych
• badanie decyzji podejmowanych przez Kaszag pod kątem ich zgodności z ustawami i innymi aktami prawnymi przyjętymi przez Zgromadzenie
• kontrolowanie finansów administracji emigracyjnej
• utrzymywanie kontaktów z rządami i parlamentami, a także z organizacjami pozarządowymi w celu zdobywania poparcia dla sprawy Tybetu
• zapewnienie sprawnego funkcjonowania Zgromadzeń Lokalnych we wszystkich osiedlach diaspory tybetańskiej
• przeprowadzanie debat na temat problemów Tybetańczyków, zarówno o zasięgu międzynarodowym, ogólnonarodowym, jak i lokalnym
• przyjmowanie skarg publicznych i petycji społeczności uchodźczej
• utrzymywanie kontaktu z Tybetańczykami, także tymi mieszkającymi na terenie Chińskiej Republiki Ludowej
• odgrywanie roli opozycji politycznej

Skład, sposób wyboru i procedura objęcia mandatu

Obecny, XV Tybetański Parlament na Uchodźstwie liczy 42 członków:

• po 2 przedstawicieli szkół Ningma, Sakja, Kagju i Gelug oraz 2 deputowanych reprezentujących tradycję Bön
• po 10 przedstawicieli tybetańskich prowincji Amdo i Kham
• 8 przedstawicieli prowincji Ü-Tsang
• 2 przedstawicieli Tybetańczyków mieszkających w Ameryce Północnej
• 2 przedstawicieli diaspory tybetańskiej mieszkającej w Europie^[9]

Liczba członków tybetańskiego parlamentu emigracyjnego w okresie jego funkcjonowania wielokrotnie ulegała zmianom. Chronologię tych zmian ukazuje poniższa tabela^[10].

Rok	Deputowani
1960	13
1964	17
1969	16
1976	17
1982	12
1991	46
2006	43
2011	42

Deputowani wyłaniani są w wyborach powszechnych. Czynne prawo wyborcze posiadają wszyscy członkowie społeczności uchodźczej, którzy ukończyli 18 lat. Bierne prawo wyborcze przysługuje od 25. roku życia^[11].

Nowo wybrani posłowie składają przysięgę według następującej roty:^[12]

Będę wypełniał swoje obowiązki jako członek TZPL (TPnU) zgodnie z literą i duchem Karty, w niczym jej nie uchybiając, nie kierując się własnym interesem, strachem, przywiązaniem ani nienawiścią, lecz altruizmem i uczciwością, dokładając wszystkich możliwych starań.

Struktura

Na czele Parlamentu stoi Przewodniczący, wybierany wraz z zastępcą przez deputowanych na pierwszym posiedzeniu w głosowaniu tajnym^[13]. Posłowie pracują w ramach 9 komitetów, z których jeden (Stały Komitet) ma rangę organu konstytucyjnego, reprezentującego legislatywę poza sesjami. Pozostałe komitety to:

• Komitet Doradztwa Gospodarczego
• Komitet ds. Edukacji
• Komitet ds. Opieki Zdrowotnej
• Komitet ds. Praw Człowieka i Ochrony Środowiska
• Komitet ds. Rachunków Publicznych
• Komitet ds. Religijnych i Kulturalnych
• Komitet ds. Opieki Socjalnej i Osiedli
• Specjalna Komisja Prawna^[14]

Organizacją prac TPnU zajmuje się Sekretariat z Sekretarzem Parlamentarnym na czele. Do obowiązków tej instytucji należy opracowywanie procedur parlamentarnych i przygotowywanie relacji z przebiegu obrad. Szczegółowe sprawozdanie z każdej sesji jest publikowane w wydawanym przez Sekretariat Biuletynie Wiadomości (około 250 stron)^[15], kolportowanym następnie wśród diaspory.

Funkcjonowanie

TPnU pracuje w systemie sesyjnym. Co roku zwołuje się dwie sesje zwyczajne – zimową (w marcu) i letnią (w sierpniu). Dalajlama ma także prawo zwołać sesję nadzwyczajną^[16]. Sesje trwają od 10 do 15 dni^[17]. Porządek obrad najczęściej składa się z następujących punktów:

• Godzina Pytań
• Wystąpienia członków Kaszagu (kalonów) i poszczególnych posłów
• Uchwalanie aktów prawnych
• Głosowania nad przyznaniem dotacji i kontrola finansów publicznych
• Prace nad rozmaitymi budżetami
• Debaty nad wnioskami i wystąpieniami^[18]

Przewodniczący[19]

• Cełang Tamdin
• Njima Sangpo (1969 – 1972)
• Dzuczen Thupten Namgjal (1972 – 1976)
• Alag Dzigme Lhundup (1976 – 1979)
• Gjari Lodo Gjalcen (1979 – 1982)
• Njima Sangpo (1982 – 1987)
• Lobsang Czoden (1987 – 1988)
• Nubpa Czodak Gjaco (1988 – 1990)
• Lobsang Tenzin (1991 – 2001)
• Thupten Lungrig (czerwiec – wrzesień 2001)
• T. T. Karma Czopel (wrzesień 2001 – marzec 2002)
• Pema Jungney (2002 – 2006)
• T. T. Karma Czopel (31 maja 2006 – 30 listopada 2008)
• Penpa Cering (16 grudnia 2008 – 2016)
• Khenpo Sonam Tenphe (październik 2021 – obecnie)

Przypisy

1. Exile as challenge: the Tibetan diaspora. Books.google.pl. s. 157. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).
2. Human rights and refugees. Books.google.pl. s. 99. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).
3. Tenzin Gjaco: Wolność na wygnaniu. Autobiografia. Warszawa: Świat Książki, 1999, s. 164. ISBN 83-7227-376-6.
4. Exile as challenge: the Tibetan diaspora. Books.google.pl. s. 154. [dostęp 2010-08-13]. (ang.).
5. Tibet's Parliament in Exile – Fourth Edition Published 2009. Tpprc.org. s. 66. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
6. Tibet handbook. Books.google.pl. s. 682. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
7. Exile as challenge: the Tibetan diaspora. Books.google.pl. s. 155. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).
8. TYBETAŃSKIE ZGROMADZENIE PRZEDSTAWICIELI LUDOWYCH. Sft.org.pl. [dostęp 2010-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 stycznia 2010)]. (pol.).
9. Election Commission Announces Final Results of Elections. Tibet.net. [dostęp 2011-04-28]. (ang.).
10. Tibet's Parliament in Exile – Fourth Edition Published 2009. Tpprc.org. s. 15. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).
11. The Tibetan government-in-exile: politics at large. Books.google.pl. s. 100. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
12. TYBETAŃSKIE ZGROMADZENIE PRZEDSTAWICIELI LUDOWYCH. Sft.org.pl. [dostęp 2010-08-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 stycznia 2010)]. (pol.).
13. Tibet – Constitution. Unibe.ch. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).
14. Komitety Tybetańskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych. Sft.org.pl. [dostęp 2010-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 marca 2010)]. (pol.).
15. Tibet's Parliament in Exile – Fourth Edition Published 2009. Tpprc.org. s. 64. [dostęp 2010-08-16]. (ang.).
16. TYBETAŃSKIE ZGROMADZENIE PRZEDSTAWICIELI LUDOWYCH. Sft.org.pl. [dostęp 2010-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 stycznia 2010)]. (pol.).
17. Tibet's Parliament in Exile – Fourth Edition Published 2009. Tpprc.org. s. 57. [dostęp 2010-08-16]. (ang.).
18. Tibet's Parliament in Exile – Fourth Edition Published 2009. Tpprc.org. s. 58. [dostęp 2010-08-16]. (ang.).
19. Tibet's Parliament in Exile – Fourth Edition Published 2009. Tpprc.org. [dostęp 2010-08-13]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Materiał z szóstej sesji Zgromadzenia XIV kadencji