Twardziak orzęsiony

Twardziak orzęsiony, żagiew orzęsiona (Lentinus substrictus (Bolton) Zmitr. & Kovalenko) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)^[1].

Twardziak orzęsiony

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	żagwiowate
Rodzaj	twardziak
Gatunek	twardziak orzęsiony
Nazwa systematyczna
Lentinus substrictus (Bolton) Zmitr. & Kovalenko International Journal of Medicinal Mushrooms (Redding) 18(1): 35 (2016)

Bardzo drobne pory

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lentinus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1792 r. James Bolton nadając mu nazwę Boletus substrictus. W 2016 r. Iwan Zmitrowicz i A.E. Kowalenko przenieśli go do rodzaju Lentinus i jest to nazwa uznana przez Index Fungorum^[1].

Synonimy^[2]:

• Boletus nummulariformis L. Marchand 1826
• Boletus substrictus Bolton
• Favolus brasiliensis var. guarapiensis (Speg.) Rick 1960
• Lentinus ciliatus (Fr.) Zmitr. 2010
• Leucoporus brumalis var. ciliatus (Fr.) Quél. 1886
• Leucoporus ciliatus (Fr.) Quél. 1886
• Polyporellus ciliatus (Fr.) P. Karst. 1879
• Polyporus brumalis var. expansus Velen. 1922
• Polyporus ciliatus Fr. 1815
• Polyporus ciliatus Fr. 1815 f. ciliatus
• Polyporus ciliatus Fr. 1815 var. ciliatus
• Polyporus ciliatus var. granulosus Velen. 1947
• Polyporus ciliatus var. minor Velen. 1939
• Polyporus ciliatus var. tropicus Dörfelt 2004
• Polyporus coerulescens Velen. 1922
• Polyporus guarapiensis Speg. 188
• Polyporus saitoi Lloyd 1924
• Polyporus ustalis Velen. 1922
• Polyporus zonatus Velen. 1922

W 1967 r. Stanisław Domański podał polską nazwę żagiew orzęsiona, wcześniej Franciszek Błoński opisywał ten gatunek pod nazwą huba brunatnawa^[3]. Obydwie nazwy polskie są niespójne z aktualną nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę twardziak orzęsiony^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1–12 cm, grubość 0,2–0,8 cm, kształt okrągły, płasko lub nieco wypukły, czasami z czubkiem, rzadko wklęsły. Brzeg ostry, cienki, podwinięty, czasami pofalowany lub płatowaty. Powierzchnia matowa, pokryta mniejszymi lub większymi łuskami, a u starszych okazów pokryta siateczką spękań. Jest szczeciniasto owłosiona na całej powierzchni lub tylko przy brzegach. Barwa bardzo zmienna; może być żółta, rdzawa, szarobrunatna, tabaczkowa, płowa lub niemal czarna^[5].

Hymenofor

Rurkowy. Rurki o długości 0,5–2 mm, z bardzo cienkimi ściankami i nieco zbiegające. Pory bardzo drobne, regularne. Mają średnicę 0,05–0,2 mm (na 1 mm mieści się ich 4-6). Barwa wyraźnie jaśniejsza od kapelusza^[5].

Trzon

Zazwyczaj centralny, rzadziej ekscentryczny. Wysokość 2–3 (wyjątkowo do 6) cm, grubość 0,2–0,7 cm. Jest twardy, czasami łukowato wygięty, walcowaty, czasami ze zgrubiałą podstawą. Powierzchnia gładka, włóknisto-łuskowata lub pokryta krótkimi, szczeciniastymi włoskami, kolor orzechowy, żółtoszary do jasnokasztanowego^[5].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy dymityczny, strzępki generatywne cienkościenne, bezbarwne, z widocznymi sprzążkami, o średnicy do 10 μm. Strzępki szkieletowe bezbarwne do jasnobrązowych, grubościenne, bez przegród, o średnicy do 8 μm. Podstawki zgrubiałe, 4-sterygmowe, o rozmiarach 16–22 × 4–6,5 μm ze sprzążkami w podstawie. Zarodniki o kształcie od kiełbaskowatego do cylindrycznego i rozmiarach 5–7 × 2 μm^[6].

Występowanie i siedlisko

W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, zanotowano jego występowanie w większości krajów. Poza Europą podano jego występowanie także w Argentynie, Paragwaju, Brazylii i na Tajwanie^[7]. W Polsce jest pospolity^[3].

Występuje w różnego typu lasach, w parkach i ogrodach na opadłych gałęziach drzew, na pniach drzew liściastych^[3]. Owocniki występują przez cały sezon wegetacyjny^[5], ale najczęściej pojawiają się wiosną, od kwietnia do maja, rzadziej jesienią – od sierpnia do listopada^[3]. Na drzewach iglastych spotykany jest rzadko^[6].

Gatunki podobne

• Twardziak zimowy (Lentinus brumalis). Ma wyraźnie większe pory i pojawia się głównie zimą i wiosną. Jego trzon nie jest tak owłosiony^[5].
• Twardziak włosistobrzegi (Lentinus arcularius). Ma duże pory.