Triangulacja (nauki społeczne)

Triangulacja − metoda stosowana w badaniach społecznych, mająca zapewnić wyższą jakość prowadzonych badań i ograniczenie błędu pomiaru. Polega na zbieraniu danych za pomocą dwóch lub większej liczby metod (np. obserwacja razem z sondażem czy analizą treści), a następnie porównywanie i łączenie wyników. Może też oznaczać łączenie metod jakościowych i ilościowych.

Opis

Triangulacja może być traktowana jako alternatywa dla tradycyjnych kryteriów jakości badań (takich jak rzetelność i trafność), w szczególności w badaniach o charakterze jakościowym.

Różne metody umożliwiają testowanie tej samej hipotezy i zmniejszenie obciążenia błędem wynikającym z ograniczeń i wad poszczególnych metod. Jeśli osiągnięte wyniki są podobne, są one traktowane jako bardziej godne zaufania i obarczone mniejszym błędem.

Triangulacja może być również używana dla pogłębienia badań, a w szczególności do poszerzenia wiedzy o kontekście badanego zjawiska.

Rodzaje triangulacji

Szerzej zjawisko triangulacji potraktował Norman Denzin, wyróżniając cztery jej rodzaje^[1]:

• triangulacja danych – porównywanie badań prowadzonych na różnych populacjach, w różnych odcinkach czasowych oraz w różnych miejscach,
• triangulacja badaczy – prowadzenie badań przez wielu badaczy,
• triangulacja teorii – sięganie po wiele koncepcji teoretycznych, mających tłumaczyć zjawiska społeczne,
• triangulacja metod – łączenie w pomiarze wielu metod badawczych.

Triangulacja w etnometodologii

Triangulacja oznacza również opracowaną przez Aarona Cicourela i jego współpracowników metodę stosowaną w etnometodologii^[2].

Triangulacja oznacza tu procedurę wielokrotnego zapisu i objaśniania interakcji społecznych (w szczególności komunikacji werbalnej przez ich uczestników i badaczy. Proces komunikacji jest najpierw utrwalany (np. nagrywany), a następnie prosi się jego uczestników o jego skomentowanie (podawanie objaśnień poszczególnych wypowiedzi i zachowań). Metoda ta ma ujawnić refleksyjność działających podmiotów, oraz indeksykalność znaczenia (kontekstualny charakter komunikacji).

Proces ten może być powtarzany wielokrotnie w stosunku do tej samej komunikacji, co określa się mianem nieustannej triangulacji. Badacz i uczestnicy tworząc kolejne wersje opisu dążą do coraz doskonalszego uchwycenia sensu komunikacji.