Trójkąt udowy

Trójkąt udowy (łac. trigonum femorale) – ważny klinicznie region topograficzny położony na przednio-przyśrodkowej górnej części powierzchni uda, pod więzadłem pachwinowym. Trójkąt udowy zwany jest trójkątem udowym większym, ponieważ w jego obrębie wyróżnia się również trójkąt udowy mniejszy.

Ograniczenia trójkąta udowego większego

Ograniczenia

Trójkąt udowy większy:

• podstawa – więzadło pachwinowe,
• brzeg boczny – przyśrodkowa krawędź mięśnia krawieckiego (łac. musculus sartorius),
• brzeg przyśrodkowy – brzeg przyśrodkowy mięśnia przywodziciela długiego (łac. musculus adductor longus),
• wierzchołek – otwór górny kanału przywodzicieli;

Trójkąt udowy mniejszy:

• podstawa – więzadło pachwinowe,
• brzeg boczny – mięsień biodrowo-lędźwiowy,
• brzeg przyśrodkowy – mięsień grzebieniowy,
• wierzchołek trójkąta – krętarz mniejszy kości udowej.

Zawartość

Zawartość trójkąta w kolejności od strony bocznej ku przyśrodkowej:

• gałęzie końcowe nerwu udowego,
• tętnica udowa wraz ze swoimi gałęziami, niewidoczna przez rozwór odpiszczelowy (tj. ukryta pod płytką powierzchowną powięzi szerokiej),
• żyła udowa, położona przyśrodkowo i do przodu od tętnicy udowej, jest widoczna przez rozwór odpiszczelowy, przez który uchodzi do niej żyła odpiszczelowa (łac. vena saphena magna),
• gałąź udowa nerwu płciowo-udowego (łac. ramus femoralis nervi genitofemoralis),
• naczynia limfatyczne i zwoje limfatyczne pachwinowe głębokie (łac. nodi lymphatici inguinales profundi).

Dno i sklepienie trójkąta udowego

Dno trójkąta udowego (łac. fossa femoralis), ograniczone jest krawędziami trójkąta udowego większego. Jego powierzchnia jest lekko wklęsła, tzn. przybiera kształt płytkiej rynny. Jej podłoże stanowią mięśnie: mięsień biodrowo-lędźwiowy, mięsień grzebieniowy oraz mięsień przywodziciel długi. Mięśnie te pokryte są blaszką głęboką powięzi szerokiej uda (łac. fascia lata). W wyniku zgięcia kończyny dolnej w stawie biodrowym dno trójkąta udowego nieco się obniża przez co na powierzchni uda w jego trzeciej części bliższej zaznacza się zwłaszcza u osób chudych kontur trójkąta udowego. U osób chudych można też dostrzec dolne przedłużenie wierzchołka trójkąta – wąski rowek po stronie przyśrodkowej uda, określany jako nisza tętnicy udowej, który stanowi kanał przywodzicieli. W trójkącie udowym można bardzo łatwo mierzyć tętno tętnicy udowej. U osób chudych tętnienie tętnicy udowej widać gołym okiem na powierzchni skóry tej okolicy.

Sklepienie stanowi blaszka powierzchowna powięzi szerokiej (łac. lamina superficialis fasciae latae), w obrębie której znajduje się rozwór odpiszczelowy, pokryty powięzią sitową (łac. fascia cribrosa). Powięź sitowa ku stronie przyśrodkowej płynnie przechodzi w powięź szeroką, a po stronie bocznej jest ograniczona od jednolitej powięzi szerokiej krawędzią sierpowatą (łac. margo falciforme), obejmującą swymi rogami górnym i dolnym (łac. cornu superior et inferior) łukowato odpowiednio od góry i dołu ku stronie przyśrodkowej rozwór odpiszczelowy.

Pomiędzy dnem a sklepieniem trójkąta udowego, od pierścienia udowego (głębokiego) (stanowiącego otwór w przyśrodkowej części rozstępu naczyniowego, znajdujący się dokładnie między żyłą udową a więzadłem rozstępowym) do rozworu odpiszczelowego (zwanego dawniej pierścieniem pachwinowym powierzchownym) (stanowiącego miejsce zmniejszonego oporu jako miejsce w którym żyła odpiszczelowa przebija powięź szeroką, uchodząc do żyły udowej) może powstawać kanał udowy o długości ok. 3–4 cm^[1], który ma charakter potencjalny. Powstaje w przypadku zwiększonego ciśnienia od strony jamy brzusznej. Może wtedy powstać przepuklina udowa (łac. hernia femoralis), tzn. fragment jelita wraz ze swoją otrzewną trzewną i otrzewną ścienną przedniej ściany brzucha uwypukla się w kierunku kanału udowego.

Uwagi kliniczne

• Ciągłe zgięcie kończyny w stawie biodrowym (w przypadku siedzącego trybu życia) sprzyja powstawaniu przepukliny pachwinowej.
• Siedzący tryb życia wpływa na obkurczenie tętnicy udowej. W przypadku gwałtownego wyprostowania kończyny istnieje większe prawdopodobieństwo przerwania tętnicy udowej.