Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (SUiKZP), najczęściej określane w skrócie jako studium uwarunkowań lub studium - przed 24 września 2023 r. dokument sporządzany dla całego obszaru gminy, określający w sposób ogólny politykę przestrzenną i lokalne zasady zagospodarowania^[1]. Od 24 września 2023 r. nie uchwala się już co do zasady studium, lecz plan ogólny gminy, z tym że dotychczasowe studium zachowuje moc nie dłużej niż do 31 grudnia 2025 r. i może być zmieniane^[2].

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego - kierunki rozwoju układu komunikacyjnego

Funkcja i miejsce w systemie planistycznym

Pojęcie studium do systemu planistycznego wprowadziła ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994^[3]. Studium było podstawowym dokumentem kreującym politykę przestrzenną gminy. Obok miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego było aktem planowania przestrzennego i w systemie planistycznym zaliczane było do aktów planowania ogólnego^[4]. Nie było aktem prawa miejscowego^[5], a więc nie zawierało przepisów powszechnie obowiązujących i nie mogło być podstawą do wydania decyzji administracyjnych. Miało za to charakter aktu kierownictwa wewnętrznego, obowiązującego w systemie organów gminy. Wiązało wójta, burmistrza, prezydenta miasta przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego^[6] i służyło koordynacji ustaleń tych planów.

Wśród funkcji zadań studium wymieniane było również ukazanie gospodarczych i przestrzennych perspektyw rozwoju (swego rodzaju funkcja promocyjna)^[7].

Treść i forma studium

Przedmiotem studium były treści:

• związane ze stanem istniejącym, czyli diagnoza aktualnej sytuacji społeczno–gospodarczej gminy i uwarunkowań jej rozwoju dająca rozpoznanie obiektywnych okoliczności rozwoju,
• określające kierunki rozwoju przestrzennego i zasady polityki przestrzennej, czyli podstawowe reguły działania w przestrzeni przyjęte przez samorządy lokalne.

Budowa studium

Studium składało się z następujących elementów^[8]:

1. Część określająca uwarunkowania (w formie tekstowej i graficznej),
2. Część tekstowa zawierająca ustalenia określające kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy,
3. Rysunek studium, przedstawiający w formie graficznej ustalenia z pkt. 2,
4. Uzasadnienie zawierające objaśnienia przyjętych rozwiązań oraz syntezę ustaleń projektu studium.

Wymagana zawartość studium, z podziałem na uwarunkowania (uwzględniane) i kierunki (określane)^[9]:

Uwarunkowania

Kierunki

Uwzględniało się uwarunkowania wynikające z: dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu; stanu: ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony; środowiska, w tym rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego; dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami; warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia; zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia; potrzeb i możliwości rozwoju gminy; stanu prawnego gruntów; występowania: obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych; obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych; udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych; terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych; zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych; wymagań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej.

Określało się: kierunki: zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów; rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej; kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny wyłączone spod zabudowy; kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej; obszary oraz zasady ochrony: środowiska i jego zasobów, przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk; dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; obszary, na których rozmieszczone miały być inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym; obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m² oraz obszary przestrzeni publicznej; obszary, dla których: gmina zamierzała sporządzić plan miejscowy w tym wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne; obowiązkowe było sporządzenie planu miejscowego na podstawie przepisów odrębnych, w tym wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych; obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny; obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na nich ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej; obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji; granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych; inne obszary problemowe, w zależności od uwarunkowań i potrzeb zagospodarowania występujących w gminie; obszary, na których rozmieszczone miały być urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł, o mocy przekraczającej 100 kW oraz ich strefy ochronne[10].

Rysunek studium

Poza ustaleniami dotyczącymi kierunków zagospodarowania gminy^[11], rysunek studium zawierał także wiele elementów o charakterze informacyjnym, m.in. granice obszarów i obiekty chronione na podstawie przepisów odrębnych^[12]. Nie było określonych standardów zapisu ustaleń na rysunku, jednak stosowane oznaczenia i symbole powinny były umożliwiać porównanie ustaleń studium z projektem planu miejscowego^[13].

Przy sporządzaniu studium mogły być wykorzystywane mapy zasadnicze, katastralne, ortofotomapy itd. Sam rysunek sporządzany był w skali od 1:5000 do 1:25000 na mapie topograficznej^[14].

Technika wykonania rysunków w poszczególnych gminach mogła się znacznie różnić, zwłaszcza poziomem szczegółowości (od przypominających MPZP i wskazujących dokładnie przeznaczenie terenu, do bardzo ogólnych posługujących się wskaźnikami). Utrudniało to ich porównywanie. Wiele gmin dzieliło ustalenia tematycznie (infrastruktura techniczna, transport, środowisko, mieszkalnictwo itd.) i sporządzało rysunki dla poszczególnych zagadnień.

Tryb opracowania i uchwalenia

1. Uchwała rady gminy o przystąpieniu do sporządzania studium.
2. Czynności wójta (burmistrza, prezydenta miasta):
   • ogłoszenie o uchwale (w prasie, w obwieszczeniu, w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze),
   • ustanowienie co najmniej 21-dniowego terminu na składanie wniosków dotyczących studium,
   • pisemne zawiadomienie organów doradczo-opiniodawczych,
   • sporządzenie projektu z jednoczesnym rozpatrzeniem złożonych wniosków,
   • zaopiniowanie projektu przez właściwą komisję architektoniczno-urbanistyczną,
   • uzgodnienie projektu z zarządem województwa,
   • uzgodnienie projektu z wojewodą,
   • zaopiniowanie projektu przez:
     • starostę powiatowego,
     • gminy sąsiadujące,
     • wojewódzkiego konserwatora zabytków,
     • wojewódzkiego inspektora sanitarnego,
     • regionalnego dyrektora ochrony środowiska,
     • inne właściwe organy (m.in. wojska, ochrony granic, bezpieczeństwa państwa, nadzoru górniczego, administracji geologicznej)
   • wniesienie ewentualnych poprawek;
   • ogłoszenie o wyłożeniu projektu (co najmniej 7 dni przed wyłożeniem);
   • wyłożenie projektu (na co najmniej 21 dni) i dyskusja publiczna o projekcie;
   • ustanowienie co najmniej 21-dniowego terminu do wnoszenia uwag;
   • przedstawienie radzie gminy projektu studium wraz z listą nieuwzględnionych uwag.
3. Uchwała rady gminy w przedmiocie przyjęcia studium.
4. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) przekazuje uchwałę z załącznikami i dokumentami do oceny zgodności z przepisami prawa właściwemu wojewodzie.

Dokument przyjmowany był uchwałą rady gminy, przy czym zarówno tekst, jak rysunek studium stanowiły załączniki do tej uchwały^[15] (w przeciwieństwie do planu miejscowego, którego tekst jest treścią uchwały).

Każda zmiana studium odbywała się w takim trybie, w jakim jest ono uchwalane (tak samo jak w przypadku planu miejscowego)^[16]. W przypadku uzupełnienia studium o pojedyncze ustalenia, efektem był ujednolicony tekst i rysunek, z wyróżnieniem zmian^[17].

Od listopada 2008 roku dla studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy konieczne było również przeprowadzenie, równolegle do procedury planistycznej, strategicznej oceny oddziaływania na środowisko^[18]. Procedura ta wiąże się między innymi z opracowaniem prognozy oddziaływania na środowisko.

Zobacz też

• Planowanie przestrzenne
• Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
• Władztwo planistyczne gminy