Stopień rzadkości (numizmatyka)

Stopień rzadkości – miara rzadkości przypisywana monecie lub banknotowi na podstawie szacowanej liczby istniejących współcześnie egzemplarzy^[1][2]. Stopień rzadkości często jest podstawą do wyceny numizmatu przez rynek kolekcjonerski^[3][4][5].

W przypadku monet bitych po 1945 r. (obiegowych, okolicznościowych, kolekcjonerskich, próbnych) zazwyczaj przyjmowane jest założenie, że liczba istniejących egzemplarzy jest, z bardzo dobrym przybliżeniem, określona przez wielkość nakładu^[3]. Szacowanie stopnia rzadkości monet dziewiętnastowiecznych i starszych odbywa się głównie poprzez analizę częstości występowania monety w obrocie kolekcjonerskim, jak również w kolekcjach muzealnych^[6].

W numizmatyce polskiej zazwyczaj korzysta się z tradycyjnej, jedenastostopniowej skali zaproponowanej pod koniec XIX w. przez Emeryka Hutten-Czapskiego^[7][1][8]:

Stopień rzadkości	Szacowana liczba egzemplarzy
brak litery	powyżej 400 000
R	80 001– 400 000
R1 lub R1	15 001–80 000
R2 lub R2	3001–15 000
R3 lub R3	601–3000
R4 lub R4	121–600
R5 lub R5	26–120
R6 lub R6	7–25
R7 lub R7	4–6
R8 lub R8	2–3
RR lub R*	1

W języku codziennym kolekcjonerów często używa się skróconego określenia:: „moneta R?” z pominięciem słów: „o stopniu rzadkości”.