Stanisław Witkowski (pułkownik)

Stanisław Witkowski^[a] (ur. 4 kwietnia 1893 w Skierniewicach, zm. 25 sierpnia 1957 w Nałęczowie) – pułkownik uzbrojenia inżynier Wojska Polskiego II RP, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz Wojska Polskiego w okresie powojennym. Organizator przemysłu wojskowego. Honorowy Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (CBE).

Stanisław Witkowski

pułkownik uzbrojenia
Data i miejsce urodzenia	4 kwietnia 1893 Skierniewice
Data i miejsce śmierci	25 sierpnia 1957 Nałęczów
Przebieg służby
Lata służby	od 1914
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	1 Pułk Artylerii Inst. Bad. Mat. Uzbr. Inst. Tech. Uzbr. Biuro Przem. Woj. MSWojsk.
Stanowiska	kierownik instytutu szef biura
Odznaczenia

Życiorys

Młodość

Jako uczeń skierniewickiej szkoły realnej należał do „Zet“/„Zarzewia“. W 1912 zapisał się na Wydział Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Wstąpił tam do zarzewieckich Polskich Drużyn Strzeleckich, służąc w Pierwszej Kompanii Akademickiej. Dwa lata później został przyjęty w szeregi Legionów, służył w 1 pułku artylerii, z którym podzielił losy wojenne i okres internowania w Szczypiornie i Łomży.

W listopadzie 1918 brał czynny udział w rozbrajaniu Niemców w Skierniewicach, a następnie zaciągnął się do wojska i wyruszył na front wschodni, podejmując służbę w warsztatach amunicyjnych^[1][2][b].

W odrodzonej Polsce

Brał aktywny udział w organizacji wojska odrodzonej Polski. W 1922 zorganizował i kierował Wojskową Wytwórnią Amunicji w Warszawie, zlokalizowaną w dawnych budynkach Towarzystwa Akcyjnego „Gerlach i Pulst" na Woli. Wyposażona w przestarzałe maszyny, pochodzące przeważnie z niemieckiej fabryki broni w Gdańsku wytwórnia, w 1923 wyprodukowała 9,2 tys. sztuk karabinów, a w trzech następnych latach 64,6 tys.^[3][4]

1 lutego 1927 Witkowski został szefem wydziału w Departamencie Uzbrojenia Ministerstwa Spraw Wojskowych. W tym samym roku ukończył studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej^[5][4].

W 1930 został zastępcą szefa Departamentu Uzbrojenia i awansował na podpułkownika. W marcu 1932 został przeniesiony do Instytutu Badań Materiałów Uzbrojenia na stanowisko kierownika^[6]. 1 stycznia 1935, już jako pułkownik, został mianowany kierownikiem Instytutu Technicznego Uzbrojenia. Obie te placówki miały charakter naukowo-badawczy oraz konstrukcyjno-eksperymentalny i przyczyniły się do dobrego zorganizowania polskiego przemysłu zbrojeniowego oraz rozwinięcia prac badawczych w dziedzinie techniki. Podczas pobytów w zakładach zbrojeniowych Francji, Szwajcarii i Węgier, Stanisław Witkowski zaznajamiał się z poziomem techniki wojskowej. W 1934 został skierowany do zarządu Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki, gdzie został członkiem zarządu Wytwórni Obrabiarek i Narzędzi Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki (SMPzA) w Pruszkowie. Prezesem tego zarządu był Stefan Starzyński^[5][4][c].

W drugiej połowie lat trzydziestych zastąpił pułkownika Ottona Czuruka na stanowisku szefa Biura Przemysłu Wojennego MSWojsk. w Warszawie. Utworzone 1 września 1935 roku Biuro składało się z komórek zajmujących się organizacją przemysłu wojennego oraz dostawami surowców i półfabrykatów. Zajmowało się też pracami nad rozbudową Centralnego Okręgu Wojskowego^[7].

Londyn

W czasie II wojny światowej przebywał w Wielkiej Brytanii. W 1940 był oficerem ds. technicznych i przemysłowych przy Naczelnym Wodzu, a w latach 1941−1945 szefem Wojskowego Instytutu Technicznego w Londynie^[4][8]. 4 października 1943 roku król Jerzy VI nadał mu Godność Honorowego Komandora Działu Wojskowego Orderu Imperium Brytyjskiego (CBE).

Po wojnie

W 1946 wrócił do kraju^[9], gdzie został szefem Działu Technicznego w Sztabie Generalnym, o czym wspomina w swoich pamiętnikach Józef Kuropieska^[10]. W kwietniu 1948 zmuszony do odejścia ze Sztabu^[11]. Następnie pracował w Polskim Komitecie Normalizacji^[12], a w 1953 po przejściu na emeryturę został redaktorem naukowym w dziale słownictwa technicznego Państwowego Wydawnictwa Technicznego^[13][14][d].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 7543 (17 maja 1922)^[15]
• Krzyż Niepodległości (12 maja 1931)^[16]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)^[17]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie, 25 kwietnia 1923)^[18]
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)^[19][20]
• Srebrny Krzyż Zasługi (16 marca 1928)^[21][22]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (CBE – Wielka Brytania)
• Komandor Orderu Królewskiego Miecza (Szwecja, 1938)^[23]

Informacje dodatkowe

• W 1933 płk. Witkowski był jednym z założycieli Polskiego Związku Badania Materiałów^[24].
• Również w 1933 został oficerem łącznikowym przy Tymczasowym Komitecie Doradczo-Naukowym^[25].
• W roku 1938 płk. Witkowski był prezesem zarządu (istniejącego do dziś) Przeglądu Mechanicznego wydawanego wówczas przez Stowarzyszenie Inżynierów i Mechaników Polskich. W tym samym roku wybrany wiceprzewodniczącym Komisji Wydawniczej tego Stowarzyszenia^[26].

Galeria

• 
  Stanislaw Witkowski w Wielkiej Brytanii
• 
  w Wielkiej Brytanii w czasie wojny
• 
  legitymacja Stanisława Witkowskiego
• 
  Order Komandora Imperium Brytyjskiego (CBE płk. Stanisława Witkowskiego
• 
  dokument nadania Orderu Imperium Brytyjskiego
• 
  data nadania
• 
  CBE pułkownika Stanisława Witkowskiego
• 
  Książeczka wojskowa - przebieg służby i odznaczenia
• 
  Nekrolog Stanisława Witkowskiego zawierający wykaz odznaczeń
• 
  Kompania honorowa na pogrzebie Stanisława Witkowskiego

Uwagi

1. W ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Stanisław IV Witkowski”, w celu odróżnienia od innych oficerów noszących to samo imię i nazwisko.
2. Józef Piłatowicz Kadra inżynierska wytwórni obrabiarek i narzędzi Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie w okresie międzywojennym (część I) (wersja online - przeszukiwalna) (przypis 1) pisze: "Na życiorysach dużej części ówczesnej młodzieży polskiej swoiste piętno wywarła pierwsza wojna światowa i związana z nią ściśle walka o odzyskanie niepodległości, a następnie o ustalenie granic kształtującego się państwa polskiego. Burzliwe wydarzenia tych lat zmusiły studentów do przerwania nauki, wielu z nich ochotniczo udało się w szeregi Legionów, a potem wojska polskiego. Dla niektórych służba wojskowa była tylko epizodem, często nader ważnym, spełnieniem patriotycznego obowiązku wobec odradzającej się ojczyzny. Dla innych ów epizod przekształcił się w stały związek z wojskiem, gdzie realizowali swoje ambicje inżynierskie. Tak właśnie miała się rzecz z S. Witkowskim, którego życiorys z okresu pierwszej wojny światowej jest ilustracją losów grupy młodzieży polskiej aktywnie angażującej się w początkach XX wieku w walkę o niepodległość Polski. Jako uczeń skierniewickiej szkoły realnej należał do „Zetu", młodzieżowej przybudówki Ligi Narodowej, a raczej do tej grupy „Zetowców", która zerwała w lipcu 1909 r. z Ligą Narodową utworzyła „Zarzewie". Z ruchu zarzewieckiego wyłoniły sięna terenie Galicji Polskie Drużyny Strzeleckie 5 7 . W 1912 r.wstąpił na Wydział Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Nie znane są powody dla których Witkowski wybrał daleki Lwów, zamiast bliskiej Skierniewicom Warszawy. Wydaje się, że mogły nim kierować motywy związane z dotychczasową działalnością polityczną. W tym okresie Galicja była centrum polskiego ruchu niepodległościowego. Działały tu legalnie nie tylko partie polityczne, ale również, na zasadach półlegalnych, oddziały paramilitarne, przyciągające młodzież nie tylko z Galicji, lecz także z ziem dwu pozostałych zaborów. Nadarzyła się zatem Witkowskiemu możliwość skojarzenia wybranego kierunku studiów z działalnością polityczną. Natychmiast po przybyciu do Lwowa wstąpił właśnie do zarzewieckich Polskich Drużyn Strzeleckich, służąc w pierwszej kompanii Akademickiej. W dwa lata później znalazł się w szeregach Legionów, w pierwszym pułku artylerii, z którym podzielił losy wojennei okres internowania w Szczypiornie i Łomży. W listopadzie 1918 r. brał czynny udział w rozbrajaniu Niemców w Skierniewicach, a następnie zaciągnął się do wojska i wyruszył na front wschodni, podejmując służbę w warsztatach amunicyjnych. Od tego momentu z techniką wojskową związał się na całe dwudziestolecie międzywojenne. Pierwsza wojna światowa i walka o odbudowę i ustalenie granic państwa polskiego przedłużyły na wiele lat studia i spowodowały późniejsze wejście w etap pracy zawodowej…." s. 69-70 wersji drukowanej (przypis 2)
3. Józef Piłatowicz Kadra inżynierska wytwórni obrabiarek i narzędzi Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie w okresie międzywojennym (część I) (wersja online - przeszukiwalna) (przypis 1) pisze: "W 1934 r. władze wojskowe skierowały go do zarządu SMPzA, wtedy właśnie fabryka pruszkowska zaczynała rozszerzać szybko dział produkcji zbrojeniowej. Szeroka wiedza, doświadczenie i wysoka pozycja Witkowskiego w wojsku wpływały z pewnością w znaczący sposób na zakup licencji i skalę produkcji". Dalej czytamy "Wyraźnie rośnie we władzach spółki rola wojskowych, co niewątpliwie wiązało się z coraz większymi zamówieniami Ministerstwa Spraw Wojskowych. Pozycja wojskowych umocniła się w 1934 r., kiedy w skład Zarządu wszedł ppłk Stanisław Witkowski. Odbył on w latach 1927-1931 praktykę w zakładach przemysłu wojennego we Francji; w 1932 został szefem Instytutu Techniki Uzbrojenia, a 1935 r. powołano go na stanowisko kierownika Biura Przemysłu Wojennego Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1934 r zmienił się w istotny sposób skład Zarządu Stowarzyszenia. Prezesem został prezydent Warszawy Stefan Starzyński, a członkami ppłk Stanisław Witkowski...... " s. 64-65 wersji drukowanej (przypis 2)
4. Józef Piłatowicz w Kadra inżynierska w Stowarzyszeniu Mechaników Polskich z Ameryki w okresie międzywojennym; (część II) pisze o wahaniach pułkownika Witkowskiego, czy wrócić do kraju. "W związku z rysującymi się możliwościami powrotu do kraju, zapewne jeszcze większe dylematy od Jastrebowa przeżywał płk inż. Stanisław Witkowski. Będąc wyższym oficerem sztabowym Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii był poddawany wpływom nastrojów politycznych, u większości oficerów negatywnych wobec nowej rzeczywistości ustrojowej Polski. Mimo takiej sytuacji Witkowski powziął decyzję powrotu najprawdopodobniej już w 1945 r., albowiem nie stronił od kontaktów z polską misją wojskową w Londynie, a zwłaszcza z mjr J. Kuropieską. Co więcej pomagał nowym polskim placówkom dyplomatycznym w uzyskaniu niezbędnej dla kraju literatury technicznej. Informował również o skali i metodach kształcenia inżynierów i techników w Polskich Siłach Zbrojnych na terenie Wielkiej Brytanii. Wreszcie w 1946 r. powrócił do kraju i podjął pracę w wojsku nad zagadnieniami technicznymi, po czym odkomenderowano go (1949 r.) do prac normalizacyjnych w Polskim Komitecie Normalizacji. W 1953 r. przeszedł na emeryturę, ale nie pozostał bezczynny, albowiem został redaktorem naukowym w dziale słownictwa technicznego Państwowego Wydawnictwa Technicznego." s. 65 wersji drukowanej (przypis 2)

Przypisy

1. JózefJ. Piłatowicz JózefJ., Kadra inżynierska wytwórni obrabiarek i narzędzi Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie w okresie międzywojennym (część I) (wersja online - przeszukiwalna), „Przegląd Pruszkowski”, 4, 1984, s. 69–70 [dostęp 2018-03-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-11].
2. JózefJ. Piłatowicz JózefJ., Kadra inżynierska wytwórni obrabiarek i narzędzie Stowarzyszenia Machaników Polski z Ameryhki w Pruszkowie w okresie międzywojennym: (część I) - kopia publikacji drukiem - wzmianki o stronach odnoszą się w dalszym ciągu do wersji drukowanej, „Przegląd Pruszkowski”, 4, Pruszków 1984, s. 69–70 [dostęp 2018-03-10] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-11].
3. JózefJ. Piłatowicz JózefJ., Kadra inżynierska (część 1), op. cit. [online], s. 64–65 [dostęp 2018-03-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-11].
4. Muzeum Przemysłu Wojennego w Pogórzu /w organizacji/ [online], www.facebook.com [dostęp 2018-03-07] (pol.).
5. JózefJ. Piłatowicz JózefJ., Kadra inżynierska (cześć 1), op, cit [online], s. 65 [dostęp 2018-03-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-11].
6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 244.
7. EwelinaE. Ziomek EwelinaE., Działalność generała brygady Aleksandra Litwinowicza w okresie sprawowania funkcji II wiceministra spraw wojskowych w latach 1936–1939, „Przegląd zachodniopomorski ROCZNIK XXIX (LVIII), Rok: 2014, zeszyt 2 rozprawy i studia”, 2014, s. 108–109.
8. tekst listu do generała Sikorskiego z 1942 na wikiźródłach
9. Józef.J. Kuropieska Józef.J., Misja w Londynie, Warszawa: Czytelnik, 1981, s. 137–138, 345, ISBN 83-07-00304-0, OCLC 9254214.
10. Józef.J. Kuropieska Józef.J., Z powrotem w służbie, wyd. 1, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984, ISBN 83-06-01075-2, OCLC 11734720. Brak numerów stron w książce
11. TadeuszT. Kondracki TadeuszT., Polskie organizacje kombatanckie w Wielkiej Brytanii 1945–1948, 2006, s. 50, ISBN 978-83-89729-60-6.
12. JózefJ. Piłatowicz JózefJ., Kadra inżynierska w Stowarzyszeniu Mechaników Polskich z Ameryki w okresie międzywojennym; (część II), „Przegląd Pruszkowski”, 5, 1984, s. 65 [dostęp 2018-03-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-11].
13. Z żałobnej karty. Inż. Stanisław Witkowski,, „Mechanik” (10), 1957, s. 452.
14. mgr inż. Stanisław Witkowski, „Przegląd mechaniczny” (12), 1957, s. 508.
15. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 30 grudnia 1922 roku, s. 946.
16. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
17. M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi w służbie wojskowej”.
18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 57 z 30 sierpnia 1923 roku, s. 533.
19. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu rozwoju przemysłu wojennego”.
20. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 19 marca 1931 roku, s. 66.
21. M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 89 „za zasługi na polu organizacji i administracji wojska”.
22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 19 marca 1928 roku, s. 58.
23. Sveriges statskalender 1940. Bihang, s. 22.
24. JózefJ. Piłatowicz JózefJ., Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 t. T2. Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., Warszawa 2005, s. 83–84 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-15].
25. Maciej Bossak: Tymczasowy Komitet Doradczo-Naukowy. [dostęp 2018-03-2o].zły zapis daty dostępu
26. Lista inżynierów mechaników polskich 1938 ↓, s. 8, 62, tu podano, że ukończył studia na Politechnice Warszawskiej w 1936 roku.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista inżynierów mechaników polskich. Warszawa: Stowarzyszenie Inżynierów Mechaników Polskich, 1938.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 164310525
• PLWABN: 9810556461205606
• NUKAT: n2008135597