Stanisław Żarski

Stanisław Zygmunt Żarski (ur. 25 stycznia 1897 w Gołonogu, zm. 29 marca 1943 w Morpeth) – major pilot obserwator Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Stanisław Żarski

major pilot obserwator
Pełne imię i nazwisko	Stanisław Zygmunt Żarski
Data i miejsce urodzenia	25 stycznia 1897 Gołonóg
Data i miejsce śmierci	29 marca 1943 Morpeth
Przebieg służby
Lata służby	1917–1943
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego RAF
Jednostki	II studencki batalion piechoty, 264 rezerwowy pułk piechoty, I Korpus Polski, Brygada Strzelców Polskich pociąg pancerny „Groźny”, 4 eskadra wywiadowcza, 14 eskadra wywiadowcza, 3 pułk lotniczy, 2 pułk lotniczy, 24 eskadra liniowa, 4 pułk lotniczy
Stanowiska	dowódca eskadry dowódca dywizjonu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Odznaczenia

Życiorys

Syn Stanisława i Klary. 22 stycznia 1917 roku został powołany do odbycia służby wojskowej w armii carskiej. Otrzymał przydział do II studenckiego batalionu piechoty w Carycynie, został skierowany został do szkoły chorążych piechoty w Odessie^[1]. Odbył kurs oficerski i otrzymał przydział do 35 pułku strzelców syberyjskich w Tiumeniu^[1]. Następnie służył w 264 rezerwowym pułku piechoty w Sławucie, Legii Rycerskiej I Polskiego Korpusu w Rosji oraz w Brygadzie Strzelców Polskich w Bobrujsku^[1][2].

24 grudnia 1918 roku wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. Przeszedł przeszkolenie w Szkole Karabinów Maszynowych w Lublinie^[1], następnie służył w załodze pociągu pancernego „Groźny” i brał udział w walkach na Froncie Wołyńskim^[1]. 26 lutego 1920 roku został skierowany na III kurs Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych w Toruniu^[3]. Po jego ukończeniu został w Szkole na stanowisku instruktora^[1][2]. Trudna sytuacja na froncie spowodowała zwieszenie działalności Szkoły, jej kadrę i słuchaczy przydzielono do 4. eskadry wywiadowczej (nazwanej „Toruńską”). Stanisław Żarski w jej składzie wziął udział w działaniach wojennych na froncie polsko-bolszewickim^[1][4].

Stanisław Żarski ppor. obs. (1920)

Wyróżnił się podczas lotu bojowego 16 sierpnia 1920, w załodze z por. obs. Janem Röderem, podczas którego przeprowadził rozpoznanie wzdłuż Wisły w rejonie miejscowości Korytnica-Garwolin-Dęby i atakował oddziały nieprzyjaciela^[5]. Pomimo uszkodzonego pokrycia płatów i silnika wykonał zadanie bombardowania i ostrzelania oddziałów Armii Czerwonej^[2]. W drodze powrotnej załoga była zmuszona, z powodu uszkodzeń, lądować przymusowo na terenach zajętych przez polskie oddziały^[6]. 7 października 1920 roku przeprowadził udane bombardowanie mostu na rzece Słucz^[7][8].

Wspomnienia z wojny polsko-bolszewickiej pt. Wspomnienia z czasów wojny polsko-bolszewickiej zamieścił w ósmym numerze „Przeglądu Lotniczego” z 1936 roku^[9].

Po zakończeniu działań wojennych został przydzielony do 14. eskadry wywiadowczej w Grudziądzu, a następnie 28 lutego 1922 roku został zdemobilizowany. Do czynnej służby powrócił we wrześniu 1922 roku i jako obserwator otrzymał przydział do 3. pułku lotniczego w Poznaniu^[1]. W 1923 roku odbył szkolenie w Bydgoskiej Szkole Pilotów oraz w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu. Po zakończeniu szkoleń powrócił do służby w 3 pl^[1][2].

Od 7 stycznia 1930 roku pracował jako referent w Departamencie Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych. Następnie otrzymał przydział do 2. pułku lotniczego^[2]. W 1934 roku był organizatorem i pierwszym dowódcą 24. eskadry liniowej^[1], pełnił to stanowisko do listopada 1936 roku^[10]. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 (w 1939 zajmował 5. lokatę w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa)^[11]. Następnie został przeniesiony do 4. pułku lotniczego, gdzie objął stanowisko dowódcy dywizjonu szkolnego^[2].

W 1938 roku został skierowany do Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie, w charakterze słuchacza Kursu 1938/39^[12]. Po ukończeniu kursu został mianowany szefem sztabu lotnictwa Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”^[2]. Po kampanii wrześniowej przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił do RAF (otrzymał numer służbowy P-1181). Ponieważ nie spełniał wymogów zdrowotnych dla personelu latającego operacyjnie został przydzielony do 4 Air Gunner School (AGS) w Morpeth. 29 marca 1943 roku pilotował samolot Blackburn Botha (nr W5154) w ramach lotu treningowego na zadanie fotograficzno-strzeleckie. W rejonie lotniska jego samolot zderzył w powietrzu z inną maszyną^[13]. Zginęła cała załoga, Stanisław Żarski został pochowany na cmentarzu wojennym w Morpeth^[14].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 254
• Krzyż Walecznych
• Medal Lotniczy (dwukrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Srebrny Krzyż Zasługi (16 marca 1933)^[15]
• Polowa Odznaka Obserwatora nr 41
• Medal Zwycięstwa (Medaille Interalliée)

Przypisy

1. Kolekcja VM ↓, s. 4.
2. Żarski Stanisław Zygmunt mjr pil. obs.. bequickorbedead.com. [dostęp 2020-02-03]. (pol.).
3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 24 kwietnia 1920 roku, s. 305, tu jako datę przeniesienia podano 14 kwietnia 1920.
4. Romeyko 1933 ↓, s. 149.
5. Mordawski 2009 ↓, s. 296.
6. Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 243.
7. Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 269.
8. Tarkowski 1991 ↓, s. 113.
9. Stanisław Żarski: Wspomnienia z czasów wojny polsko-bolszewickiej. „Przegląd Lotniczy”. 8/1936, s. 384–388, sierpień 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. OCLC 1036625413.
10. Pawlak 1989 ↓, s. 178.
11. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 206.
12. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 451.
13. Krzystek 2012 ↓, s. 647.
14. STANISŁAW ZYGMUNT ŻARSKI. niebieskaeskadra.pl. [dostęp 2020-02-03]. (pol.).
15. M.P. z 1933 r. nr 64, poz. 83 „za zasługi na polu organizacji wojska”.

Bibliografia

• Żarski Stanisław Zygmunt. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.18-1203 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-09].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
• Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918–1920 : narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Początki, organizacja, personel i sprzęt. T. I. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.