Schemat orurowania i oprzyrządowania

Schemat orurowania i oprzyrządowania (schemat OO) (ang. piping and instrumentation diagram/drawing, P&ID) – jest schematem w procesie produkcyjnym (zob. proces technologiczny) pokazującym orurowanie pojedynczego systemu, jego części lub nawet konkretnego detalu wraz z urządzeniami i oprzyrządowaniem. Może również przedstawiać schemat połączeń dwóch i więcej różnych systemów.

Przykładowy Schemat OO – pompa ze zbiornikiem. Użyte symbole zgodne z EN ISO 10628^[1] oraz EN 62424^[2].

Zawartość schematu OO

• Oprzyrządowanie wraz z oznaczeniami
• Urządzenia mechaniczne wraz z nazwami i numerami
• Wszelkie zawory z identyfikatorami
• Rury z podanymi wielkościami i innymi parametrami ułatwiającymi identyfikację
• Inne elementy – odpowietrzniki, spusty, kształtki specjalne, próbniki, reduktory,
• Kierunki przepływu
• Odnośniki wskazujące miejsce (lub numer innego schematu) kontynuacji linii
• Ustalona fizyczna kolejność i miejsce usytuowania urządzeń
• Oznaczenia jednostek kontrolujących
• Tabela zmian
• Standard wykonania
• Identyfikatory dostawcy i odbiorcy
• Identyfikacja komponentów i podsystemów dostarczanych i/lub montowanych przez inne podmioty/dostawców

Schemat OO nie powinien zawierać takich danych jak: dane techniczne urządzeń oraz ich wewnętrznej instalacji; Określenia konkretnej lokalizacji przebiegu rurociągu, w tym kolanek, trójników, złączek i innej armatury; danych dotyczących ciśnienia, przepływu i temperatury; obszernych wyjaśnień^[3].

Są to jednak tylko ogólne wytyczne, dostosowywane do własnych wymogów przez poszczególne branże, jako że wspólne i jednolite standardy do teraz nie zostały stworzone^[4].

Funkcje i zawartość

Institute of Instrumentation and Control definiuje Schemat orurowania i oprzyrządowania następująco:

1. schemat, który pokazuje wzajemne połączenia urządzeń procesowych i oprzyrządowania używanego do sterowania tymże procesem. W procesach przemysłowych, przy tworzeniu rysunków używany jest standardowy zestaw symboli, który zazwyczaj oparty jest na standardzie S5. 1 opracowanym przez International Society of Automation (ISA);
2. podstawowy rysunek schematyczny instalacji obrazującym sterowanie procesem.

Schemat OO odgrywa istotną rolę w utrzymaniu i modyfikacji procesu, którego dotyczy. Najważniejszym w nim jest, aby ukazać fizyczną sekwencję urządzeń i systemów oraz jak są połączone. Na etapie projektowania, schemat zapewnia również podstawę do rozwoju wykresów kontroli systemu, co pozwala na dalsze badania operacyjne w zakresie bezpieczeństwa, takie jak analiza zagrożeń i zdolności operacyjnych wymawiane często jako HAZOP.

Do zakładów przetwórczych, jest obrazowym przedstawieniem:

• Szczegółów kluczowych rurociągów i aparatury
• Systemów sterowania i zasilania
• Wymogów regulacyjnych i bezpieczeństwa
• Podstawowych informacjach startowych i operacyjnych

Symbole urządzeń, aparatury i oprzyrządowania

Poniżej przedstawiona jest lista niektórych symboli używanych w schematach OO zgodne z ISO 10628 oraz ISO 14617.

Symbole urządzeń, aparatury i oprzyrządowania

	Rura		Rura izolowana		Rura w płaszczu lub kanale		Chłodzona lub ogrzewana rura
	Przewód giętki		Zawór – ogólnie		Zawór regulacyjny		Zawór sterowany ręcznie
	Zawór iglicowy		Zawór motylkowy (przepustnica)		Zawór membranowy		Zawór kulowy
	Zawór zwrotny		Zawór zwrotny klapowy		Zawór redukcji ciśnienia		Zawór suwakowy (Zasuwa)
	Kurek jednodrogowy		Zawór trójdrożny		Zawór bezpieczeństwa		Zawór sterowany na odległość
	Sterowanie zaworami automatyczne – ogólnie		Zawór rozdzielający 3/2 normalnie zamknięty		Zawór sterujący (rozdzielacz) trójpołożeniowy (pokazane przepływy przy każdym położeniu)		Kryza
	Dławienie czynnika		Dławienie czynnika z przekrojem regulowanym		Manometr		Wziernik
	kominek (odpowietrzenie)		Odpowietrzenie zakończone łukiem		Lejek		Siatka filtracyjna
	Zbiornik otwarty pionowy		Zbiornik bezciśnieniowy zamknięty pionowy		Zbiornik ciśnieniowy poziomy (leżący)		Zbiornik ciśnieniowy pionowy (stojący)
	Zbiornik pneumatyczny		Chłodnica		Nagrzewnica		Filtr – ogólnie
	Smarownica		Osuszacz powietrza		Pompa hydrauliczna		Pompa hydrauliczna o jednym kierunku przepływu, stałej objętości roboczej i o jednym kierunku obrotów
	Silnik hydrauliczny o stałej objętości roboczej		Pompa		Pompa próżniowa lub sprężarka		Butla gazowa
	Dmuchawa/Wentylator		Dmuchawa osiowa/Wentylator osiowy		Dmuchawa promieniowa/Wentylator promieniowy		Odwadniacz
	Wymiennik ciepła – ogólnie		Wymiennik ciepła wężownicowy		Wymiennik ciepła płytowy		Wymiennik ciepła spiralny
	Wymiennik ciepła dwukomorowy		Wymiennik płaszczowo-rurowy		Wymiennik ciepła z U-rurkami		Urządzenie do przesiewania – ogólnie
	Naczynie z elementami – ogólnie[a]		Naczynie z wypełnieniem stałym[a]		Naczynie z półkami[a]		Naczynie z półkami kołpakowymi[a] (np. Kolumna rektyfikacyjna)
	Naczynie z wypełnieniem zawiesinowym[a]		Piec		Suszarka		Suszarka rozpryskowa
	Maszyna krusząca – ogólnie		Kruszarka – ogólnie		Chłodnia kominowa/Wieża chłodnicza		Worek
	Mieszadło – ogólnie		Mieszalnik ciśnieniowy z płaszczem (autoklaw)		Mieszalnik
	Cylinder (siłownik) jednostronnego działania pchający[b]		Cylinder (siłownik) dwustronnego działania[b]		Cylinder (siłownik) teleskopowy jednostronnego działania[b]		Cylinder (siłownik) teleskopowy dwustronnego działania[b]

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Schemat orurowania i oprzyrządowania

• Aparatura chemiczna (technika)

Uwagi

1. Przedstawiona grupa symboli, w zależności od dodatkowego oznaczenia, może oznaczać: (B) urządzenia z elementami wewnętrznymi (K) kolumny z elementami wewnętrznymi (C) reaktory chemiczne z elementami wewnętrznymi.
2. W zależności od tego czy (nie ukazana na rysunku) strzałka jest zaczerniona czy też nie, wskazuje odpowiednio czy siłownik jest hydrauliczny, czy też pneumatyczny. Strzałki powinny być na szczycie kresek znajdujących się u dołu (schematyczne ukazanie miejsca wlotu czynnika).