Republika Pińczowska (1918)

Republika Pińczowska – nazwa obszaru Pińczowa i okolic opanowanego pod koniec 1918 przez okres sześciu tygodni przez mieszkańców kierowanych przez Jana Lisowskiego, po rozbrojeniu bez walki oddziału wojsk okupacyjnych. Jedna z najbardziej znanych republik chłopskich gdzie samorządowa władza okupacyjna przeszła w sposób rewolucyjny w ręce mieszkańców^[1].

Republika Pińczowska

1918
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Pińczów
Data powstania	1918
Data likwidacji	1918
Narody i grupy etniczne	Polacy
Język urzędowy	polski
brak współrzędnych

Do opanowania miasta doszło pod koniec 1918 po akcji przeprowadzonej przez grupę około 150 ludzi, składającą się z członków straży pożarnej i mieszkańców. Grupa, która dokonała rozbrojenia bez walki oddziału okupacyjnego armii austro–węgierskiej składającego się z Węgrów, dowodzona była przez Jana Lisowskiego, działacza SDKPiL. Ponieważ na terenie powiatu dochodziło do strajków rolnych, do Rosiejowa (miejsca najbardziej zapalnego) wysłana została ekspedycja karna, która spędziła strajkujących fornali do zabudowań folwarcznych. Strajkujący zostali uwolnieni po odsieczy zorganizowanej przez Jana Lisowskiego. W związku z tym wydarzeniem Lisowski został aresztowany i uwięziony^[2].

Na terenie Republiki Pińczowskiej działał też były oficer austriacki Kalinka ps. „Kazuń”, dowodząc grupą szerzącą hasła socjalistyczne i anarchistyczne. Grupa ta mająca oparcie w chłopach, dokonała kilku napadów, między innymi na Działoszyce i Wodzisław. Atak na Działoszyce i rozbrojenie funkcjonariuszy policji miał miejsce 12 listopada, a na Wodzisław 18 listopada 1918. Przeprowadzony był przez 18-osobowy oddział Kalinki i kilkusetosobową grupę chłopów uzbrojonych w drągi i siekiery^[3]. Grupa dopuszczała się rabunków, jednak tylko na ludziach bogatych. W obawie przed działaniami rozagitowanych chłopów kilka rodzin ziemiańskich opuściło swe domy i wyjechało do Kielc^[4]. Kalinka zginął w walce z karnym oddziałem wojska w lasach piotrkowskich^[5].

W 1944 po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej Pińczowa i okolic oraz przejęciu władzy przez partyzantów z oddziałów Batalionów Chłopskich, Armii Krajowej i Armii Ludowej^[5] utworzono drugą tzw. Republikę Pińczowską, nawiązując do dawnej nazwy^[5].

Zobacz też

• Republika Ostrowska
• Republika Ostrowiecka
• Republika Tarnobrzeska

Przypisy

1. Stankiewicz 1963 ↓, s. 178.
2. Małecki i Marcinkowski 1975 ↓, s. 13.
3. Skwarek 1974 ↓, s. 47.
4. Maceczek (red.) 1964 ↓, s. 211,.
5. Weintraub 1970 ↓, s. 36.

Bibliografia

• Ludwik Maceczek (red.): Drogi rozwoju ruchu ludowego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1964.
• Zygmunt Małecki, Stanisław Marcinkowski: Ziemia pińczowska. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975.
• Stefan Skwarek: Ziemia Niepokonana. Kielecczyzna w walce 1830–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1974.
• Witold Stankiewicz: Konflikty społeczne na wsi polskiej 1918-1920. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
• Teofil Weintraub: Z dziejów ziemi kieleckiej 1918–1944. Warszawa: Książka i Wiedza, 1970.