Remove ads
Raúl Juliá, właśc. Raúl Rafael Carlos Juliá Arcelay (ur. 9 marca 1940 w San Juan, zm. 24 października 1994 w Nowym Jorku) – amerykański aktor portorykańskiego pochodzenia, który wsławił się rolami szaleńców, czarnych charakterów i dziwaków. Laureat nagrody Złotego Globu dla najlepszego aktora w miniserialu lub filmie telewizyjnym za występ w Sezonie w piekle (The Burning Season, 1994). Ponadto był trzykrotnie nominowany do Złotego Globu; dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym w filmie Pocałunek kobiety pająka (1985) i dwa razy dla najlepszego aktora drugoplanowego w filmach – Burza (1982) i Dyktator z Paradoru (1988).
Remove ads
Wczesne lata
Urodził się w San Juan, w rodzinie katolickiej jako najstarszy z sześciorga dzieci Olgi (z domu Arcelay) i Raúla Julii Gonzáleza[1], restauratora[2]. Miał czterech braci oraz dwie siostry – Marię Eugenię i Olgę Marię[3]. Jego brat, Rafa, zginął w wypadku samochodowym, gdy Juliá miał 19 lat[4]. Jego ojciec był pionierem, który przywiózł pizzę do Portoryko, kiedy dodał ją do menu swojego popularnego już smażonego kurczaka[5]. Niektórzy krewni byli również muzykami, w tym jego ciotka María González, którą uważał za inspirację dla swojej kariery artystycznej[6]. Po obejrzeniu ekranizacji Przygody Robin Hooda z Errolem Flynnem, wiedział, że zostanie aktorem. Uczęszczał do prywatnej szkoły katolickiej Colegio Espiritu Santo, gdzie wystąpił w roli diabła w szkolnej inscenizacji[7].
Ukończył Colegio San Ignacio de Loyola High School w San Juan[8]. Naukę kontynuował na University of Puerto Rico[8]. Na życzenie rodziców przez rok studiował prawo na Fordham University[8] w Nowym Jorku, po czym powrócił do Portoryko i wznowił swoje aspiracje aktorskie.
Kariera
W 1963 związał się z Teatro Tapia w San Juan, gdzie wystąpił w przedstawieniach takich jak Bye Bye Birdie, Cztery plakaty, Szczęśliwy czas, Makbet i Otello. W 1964 zagrał Astolfa w produkcji off-broadwayowskiej Życie jest snem w Astor Theatre[9]. W 1967 zwrócił na siebie uwagę Josepha Pappa, założyciela New York Shakespeare Festival, który mianował go kierownikiem sceny przy produkcji Hamleta, a także obsadził go w kilku innych sztukach[10]. W 1968 debiutował na Broadwayu jako Chan w sztuce Kubańska rzecz[11].
Po debiucie na ekranie w dreszczowcu kryminalnym Organizacja (The Organization, 1971) z Sidneyem Poitierem, wystąpił w melodramacie Jerry’ego Schatzberga Narkomani (The Panic in Needle Park, 1971) z Alem Pacino i dramacie Byłem w dole tak długo, że wygląda na to, że się do mnie podoba (Been Down So Long It Looks Like Up to Me, 1971) na podstawie powieści Richarda Fariñy. W latach 1971–1972 występował w dziecięcym programie edukacyjnym Ulica Sezamkowa.
Odnosił sukcesy na Broadwayu i czterokrotnie był nominowany do Tony Award w kategorii najlepszy aktor w musicalu[12]; za rolę Proteusa w komedii Dwaj panowie z Werony (1972; za występ dostał nagrodę Drama Desk), jako Charley Wykeham w Gdzie jest Charley? (1975), za rolę kapitana Macheatha (Majchera, szefa gangu oszustów) w spektaklu Opera za trzy grosze (1977) i jako Guido Contini w widowisku Dziewięć (1982).
Jego kariera na ekranie nabrała rozpędu dopiero we wczesnych latach 80., kiedy Francis Ford Coppola zaangażował go do roli Raya w melodramacie Ten od serca (One from the Heart, 1982). Za rolę Kalibana – syna wiedźmy w ekranizacji sztuki Williama Szekspira Burza (1982) w reż. Paula Mazursky’ego otrzymał nominację do Złotego Globu. Kreacja więźnia politycznego Valentina Arreguia w dramacie Hectora Babenco Pocałunek kobiety pająka (1985) z Williamem Hurtem i Sônią Bragą zdobyła uznanie i nominację do Złotego Globu. W miniserialu Mussolini: Historia nieznana (Mussolini: The Untold Story, 1985) wystąpił jako Galeazzo Ciano. W biograficznym filmie telewizyjnym ABC Onassis – najbogatszy człowiek świata (Onassis: The Richest Man in the World, 1988) z Francescą Annis i Jane Seymour zagrał postać słynnego greckiego przedsiębiorcy Arystotelesa Onassisa. Jako szef policji Roberto Strausmann w przygodowej komedii romantycznej Paula Mazursky’ego Dyktator z Paradoru (1988) z Richardem Dreyfussem był nominowany do Złotego Globu 1988. W dramacie politycznym Romero (1989) został obsadzony w roli arcybiskupa Oskara Romero. Zyskał uznanie młodszego pokolenia dzięki roli Gomeza Addamsa w czarnej komedii Barry’ego Sonnenfelda Rodzina Addamsów (1991), za którą był nominowany do Nagrodą Saturna jako najlepszy aktor[13], i jej sequelu Rodzina Addamsów II (1993). Jako Francisco „Chico” Mendes, brazylijski lider związku, który zebrał ludzi, by zbuntować się i walczyć przeciw eksploatacji lasu tropikalnego w telewizyjnym dramacie biograficznym HBO Sezon w piekle (The Burning Season, 1994) w reż. Johna Frankenheimera otrzymał Złoty Glob[13], Nagrodę Emmy[13] i Nagrodę Gildii Aktorów Ekranowych[13].
Remove ads
W latach 1965–1969 był żonaty z Magdą Vasallo Molinelli[14]. 28 czerwca 1976 poślubił Merel Poloway[14], z którą miał dwóch synów Raula Sigmunda (ur. 1983) i Benjamína Rafaela (ur. 1987)[6].
Śmierć
16 października 1994, w kilka dni po zakończeniu zdjęć do filmu Uliczny wojownik (za występ był nominowany do Nagrody Saturna jako najlepszy aktor drugoplanowy[13]) doznał wylewu krwi do mózgu, w wyniku którego zapadł w śpiączkę[15]. Zmarł tydzień później w wieku 54 lat w szpitalu w Nowym Jorku. Jego pogrzeb odbył się 27 października z honorami państwowymi w San Juan.
Remove ads
- Narkomani (1971) jako Marco
- Oczy Laury Mars (1978) jako Michael Reisler
- Ten od serca (1982) jako Ray
- Burza (1982) jako Kalibanos
- Pocałunek kobiety pająka (1985) jako Valentin Arregui
- Nazajutrz (1986) jako Joaquin Manero
- Alamo: 13 dni chwały (1987) jako gen. Antonio López de Santa Anna
- Onassis – najbogatszy człowiek świata (1988; serial TV) jako Arystoteles Onassis
- Dyktator z Paradoru (1988) jako Roberto Strausmann
- Tequila Sunrise (1988) jako Carlos
- Romero (1989) jako arcybiskup Oscar Romero
- Opera za trzy grosze (1990) jako MacHeath
- Frankenstein wyzwolony (1990) jako dr Victor Frankenstein
- Hawana (1990) jako Arturo Duran
- Żółtodziób (1990) jako Storm
- Uznany za niewinnego (1990) jako Sandy Stern
- Rodzina Addamsów (1991) jako Gomez Addams
- Dżuma (1992) jako Cottard
- Rodzina Addamsów II (1993) jako Gomez Addams
- Sezon w piekle (1994) jako Chico Mendes
- Uliczny wojownik (1994) jako gen. M. Bison
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads