Remove ads
Przepływ (ang. flow, inaczej doznanie uniesienia, uskrzydlenie) – pojęcie z pogranicza psychologii pozytywnej i psychologii motywacji. Twórcą koncepcji jest Mihály Csíkszentmihályi, według którego flow jest stanem między satysfakcją a euforią, wywołany całkowitym oddaniem się jakiejś czynności.
Według autora słowem „przepływ” opisać można stan umysłu, w którym ludzie są tak skupieni podczas danego zadania, że wszystko inne wydaje się znikać. Milknie wewnętrzny dialog, zmienione jest poczucie czasu, motywacja zewnętrzna przestaje mieć znaczenie. Świadomość i uwaga są niepodzielnie skupione na wykonywanej czynności[1]. Osoby doświadczające tego stanu często porównywały ten stan do bycia unoszonym przez wodę[2]. Flow często odczuwane jest podczas takich zajęć jak wspinaczka górska, żeglarstwo, sport[3], tworzenie muzyki, joga czy medytacja, ale często przydarza się także osobom wykonującym pracę zawodową. Zagadnieniu warunków towarzyszących stanowi przepływu podczas pracy poświęcono w ostatnich latach wiele badań naukowych[4][5].
Poczucie przepływu zaliczane jest do emocji pozytywnych, wzbudzanych przez teraźniejszość[potrzebny przypis]. W społeczności hackerów funkcjonuje określenie podobnego stanu nazywanego tryb hakowania (ang. hack mode)[6].
Remove ads
Mihály Csíkszentmihályi wykorzystywał metodę eksperymentalną wyrywkowej kontroli doznań (experience sampling method, ESM). Osoby badane miały za zadanie nosić przy sobie otrzymane wcześniej elektroniczne pagery i rejestrować swoją aktywność, nastrój, myśli, uczucia i poziom zaangażowania, w chwili w której otrzymali sygnał od badacza.
Csíkszentmihályi, badając odczucie uskrzydlenia, wyróżnił szereg jego cech charakterystycznych, o których istnieniu zapewniali ludzie pogrążeni w angażującym ich działaniu. Zaliczył do nich następujące cechy, zwane też czasami składnikami przepływu:
- Na każdym etapie działania pojawiają się wyraźne cele do zrealizowania. Każdy podejmowany krok przechodzi płynnie w kolejny, tak jakby czynność była z góry przez wykonującego zaplanowana. U wykonującego pojawia się odczucie pewności co w danym momencie powinno być zrobione.
- Częste pojawianie się informacji zwrotnej co do prawidłowości realizacji działania. Informacje zwrotne przyjmowane są bez zbytniego przetwarzania oraz interpretacji, tak że w każdym momencie osoba działająca wie, bez zastanawiania się, co powinno być zrobione.
- Istnienie równowagi pomiędzy poziomem umiejętności posiadanych przez działającego a stawianymi mu wymaganiami lub wyzwaniami. Człowiek ma poczucie panowania nad sytuacją pomimo wysokich wymagań, jakie są mu stawiane.
- Całkowite skoncentrowanie uwagi na podejmowanej czynności. Skupienie przychodzi tutaj naturalnie i bez najmniejszego wysiłku. Skoncentrowanie uwagi jest dla człowieka doznającego przepływu jak oddychanie.
- Wszelkie czynniki mogące zakłócać działanie pozostają poza obrębem uwagi działającego człowieka. Osoba wykonująca czynność skupiona jest tylko na tych elementach rzeczywistości, które są istotne z punktu widzenia wykonywania czynności.
- Podczas doświadczania przepływu u działającego nie pojawia się obawa przed porażką. Osoba działająca jest zbyt skupiona na samej czynności, aby zastanawiać się nad ewentualnymi pozytywnymi, a także negatywnymi konsekwencjami swojego działania.
- Utrata autorefleksyjności i samoświadomości. Istnieje w tym przypadku poczucie „stopienia się” człowieka z wykonywaną czynnością.
- Następuje zaburzenie poczucia czasu. Człowiek pogrążony w czynności nie jest w stanie określić, jak długo ją wykonuje. Często mówi się w tym przypadku o tym, że godziny płyną jak minuty dla osoby podejmującej działanie.
- Wykonywana czynność ma charakter aktywności autotelicznej, a więc zawierającej cel sam w sobie. Człowiek wykonując daną czynność nie zmierza do żadnego zewnętrznego rezultatu, ponieważ działanie staje się celem samym w sobie.
Remove ads
Stan uskrzydlenia związany jest z pojęciem motywacji wewnętrznej, która wzbudza chęć podjęcia określonej czynności, dla samej radości z jej wykonywania. Człowiek nie koncentruje się na rezultacie, ewentualnych nagrodach lub karach, lecz całkowicie zatraca się w przyjemności, którą dostarcza mu dana aktywność. Stan przepływu pozwala zaspokoić wewnętrzne potrzeby umysłu, osiągnąć rozwój psychiczny, doświadczyć prawdziwego poczucia szczęścia i spełnienia.
Wiele okazji doświadczenia pozytywnego uskrzydlenia może zapewnić ludziom praca zgodna z ich indywidualnymi predyspozycjami, ponieważ to one skłaniają człowieka do zajmowania się daną aktywnością. W takim przypadku nagradzające jest samo poczucie satysfakcji z pełnego zaangażowania.
Przepływ definiowany w ramach psychologii motywacji jest pod wieloma względami tożsamy z filozoficznym pojęciem Eudajmonia oraz opisanym przez Maslowa doświadczeniem mistycznym.
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads