Przenicowany świat

Przenicowany świat (ros. Обита́емый о́стров, dosł. Zamieszkała wyspa) – rosyjska powieść fantastycznonaukowa wydana w 1969 roku, napisana przez braci Arkadija i Borysa Strugackich. Wraz z powieściami Żuk w mrowisku i Fale gaszą wiatr stanowi trylogię o przygodach pilota Maksyma Kammerera. Polskie wydania ukazały się w tłumaczeniu Tadeusza Goska.

Przenicowany świat

Обитаемый остров

Autor	Arkadij i Boris Strugaccy
Typ utworu	Fantastyka naukowa
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	ZSRR
Język	rosyjski
Data wydania	1969
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1971
Wydawca	Iskry
Przekład	Tadeusz Gosk

Powieść ukazująca działanie totalitarnej antyutopii, widzianej oczami ziemskiego pilota, który rozbił się na obcej planecie.

Wydania

Powieść ukazała się najpierw w 1969 roku w odcinkach w miesięczniku „Newa”. Pierwsza wersja książkowa ukazała się w 1971. W ZSRR powieść w wersji książkowej opublikowano jeszcze w 1983 i 1989 r. W Rosji (od 1992 roku) ponad dwadzieścia razy.

Polskie wydania

Polski tytuł nie nawiązuje do tytułu oryginalnego („Обитаемый остров” – Zamieszkała/zaludniona wyspa).

• 1971 – wydawnictwo Iskry, wersja okrojona (brak ok. 20% tekstu w stosunku do oryginału z 1971 r.).
• 1987 – wydawnictwo Iskry, wydanie II zmienione i rozszerzone
• 1996 – wydawnictwo S.R. (Kraków)
• 2008 – wydawnictwo Prószyński i S-ka

Różnice w wydaniach

W pierwszej wersji powieści, opublikowanej w czasopiśmie „Newa” Maksym nosił nazwisko Rościsławski, które autorzy wybrali tak, by mieszkańcom planety trudno było je wymówić (takie samo nazwisko nosi bohater w pierwszym polskim wydaniu). Jednak podczas przygotowywania wersji książkowej interwencja radzieckiej cenzury spowodowała, że zastąpiono ją nazwiskiem o niemieckim brzmieniu, Kammerer tak, by czytelnicy nie mieli antyradzieckich skojarzeń z fabułą książki. Gdy po zniesieniu cenzury bracia Strugaccy mieli możliwość przywrócenia bohaterowi pierwotnego nazwiska, nie zrobili tego, by nie wprowadzać zamieszania w innych powieściach z tym samym bohaterem^[1]. Także w kolejnych polskich wydania bohater nosi nazwisko Kammerer.

Fabuła

Maksym Kammerer wciąż posiada duszę dziecka. Nie chce podjąć obowiązków dorosłego życia. Aby ich uniknąć zgłosił się do jednostki Kosmicznego Zwiadu. Tutaj korzystając z najnowszych zdobyczy ziemskiej cywilizacji, może włóczyć się po kosmosie wedle własnej fantazji.

Niespodziewana kosmiczna katastrofa przerywa jego beztroskie życie. Rozbija się na planecie, gdzie ideały w których się wychował: humanizm, człowieczeństwo, prawa człowieka, wolność i wiedza, nic nie znaczą. Tu liczy się tylko brutalna siła i poddana technologicznej perfekcji manipulacja. Wszystko ma inne oblicze. Mimo wysokiego rozwoju technologii na planecie nie zdają sobie sprawy z kulistości planety. Jest to spowodowane silną refrakcją światła w atmosferze, przez co powierzchnia planety wydaje się być wklęsła (autorzy korzystają tutaj prawdopodobnie z ówczesnych hipotez o refrakcji w atmosferze Wenus). Maksym musi porzucić beztroski stan Piotrusia Pana, w którym dotychczas żył. Pomagają mu w tym genetyczne zmiany, jakim został poddany gatunek ludzki na Ziemi, niosące za sobą dużą sprawność fizyczną, odporność na urazy i zabójcze toksyny. Pomimo swojej początkowej naiwności, staje twardo do walki w obronie swoich ideałów, broniąc dyskryminowanych pariasów, zwanych wyrodkami, i pewnej kobiety, która skradła mu serce. Jednak stawanie się mężczyzną nie jest bezbolesne i nigdy nie trwa chwilę. Maksym przekona się o tym podczas ostatniej walki.

Ekranizacja

Osobny artykuł: Przenicowany świat (film).

W 2008 roku rosyjski aktor i reżyser Fiodor Bondarczuk nakręcił dwuczęściowy film, pod takim samym tytułem (Обитаемый остров). Film zyskał nieoficjalną aprobatę Borysa Strugackiego. Film jest dosyć wierny powieści. Na ekrany rosyjskich kin pierwsza część weszła w styczniu 2009 roku, zaś druga w kwietniu 2009.

W filmie w dużym zakresie stosowane są efekty specjalne, co nie pozostało bez wpływu na koszty produkcji (obie części), które wyniosły 36,3 mln dolarów. W scenach masowych wystąpiło do 7 tys. statystów, wykorzystano 300 modeli pojazdów i obiektów, oraz 3 tys. specjalnych kostiumów. Dla potrzeb filmu przebudowano 13 pojazdów opancerzonych, a także stworzono 300 szt. broni.

Przypisy

1. Б. Стругацкий: КОММЕНТАРИИ К ПРОЙДЕННОМУ. Русская фантастика. [dostęp 2019-06-12]. (ros.).