Loading AI tools
Prawo konfliktów zbrojnych (dawniej łac. ius in bello, prawo w czasie wojny), nazywane też międzynarodowym prawem humanitarnym lub prawem wojennym – zbiór norm zaakceptowanych przez społeczność międzynarodową dotyczących sposobów prowadzenia konfliktów zbrojnych, ochrony ich ofiar oraz uczestników.
Jego normy określają:
- sposób wszczynania i kończenia konfliktów zbrojnych;
- wymogi stawiane członkom sił zbrojnych i ich sytuację prawną;
- kwestie związane z okupacją nieprzyjacielskiego terytorium;
- ochronę osób cywilnych w tym ludności nieprzyjacielskiego państwa;
- formy ochrony chorych i rannych;
- środki i metody prowadzenia walki;
- prawne następstwa stanu wojny w sferze stosunków międzynarodowych.
Prawo konfliktów zbrojnych zostało skodyfikowane przede wszystkim w szeregu konwencji genewskich i haskich.
Umowa międzynarodowa
- deklaracja paryska w sprawie wojny morskiej (1856)
- deklaracja petersburska o zakazie używania małokalibrowych pocisków eksplodujących (1868)
- deklaracja brukselska dotycząca humanitarnych zasad prowadzenia wojny (1874)
- konwencje i deklaracje haskie (1899)
- konwencje haskie III – XI, XIII (1907)
- Traktat waszyngtoński dotyczący okrętów podwodnych i zakazu używania gazów bojowych (1922)
- Protokół genewski zakazujący broni chemicznej i biologicznej (1925)
- Protokół londyński w sprawie używania okrętów podwodnych (1936)[1]
- konwencje genewskie (1949): o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych na lądzie, o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu, traktowaniu jeńców wojennych oraz o ochronie osób cywilnych podczas wojny
- Konwencja haska o ochronie dóbr kulturalnych w czasie konfliktu zbrojnego wraz z regulaminem wykonawczym (1954)
- Konwencja o zakazie doskonalenia, produkowania i przechowywania broni biologicznej i toksycznej oraz o ich zniszczeniu (1972)
- dwa Protokoły dodatkowe do Konwencji genewskich, wzmacniające ochronę ofiar konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym (I Protokół) i niemiędzynarodowych (II Protokół) (1977)
- Konwencja o zakazie używania technicznych środków oddziaływania na środowisko w celach militarnych lub jakichkolwiek wrogich celach (1977)
- Konwencja o zakazie lub ograniczeniu używania pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub posiadające niekontrolowane skutki (1980) oraz: protokół I – o niewykrywalnych odłamkach, protokół II – o zakazie lub ograniczeniu min, min-pułapek, itp., protokół III - o zakazie lub ograniczeniu używania broni zapalających
- Konwencja o zakazie doskonalenia, produkowania i przechowywania broni chemicznej oraz o ich zniszczeniu (1993)
- Protokół IV do Konwencji z 1980 dotyczący oślepiających broni laserowych (1995)
- Protokół II do Konwencji z 1980 w wersji zmienionej (1996)
- Konwencja ottawska o zakazie używania, przechowywania, produkowania i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz ich zniszczeniu (1997)
- II Protokół do Konwencji haskiej o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego (1999)
- Protokół V do Konwencji z 1980 dotyczący wybuchowych pozostałości wojny (2003)
- Protokół Dodatkowy III do Konwencji genewskich dotyczący przyjęcia dodatkowego znaku rozpoznawczego (2005)
- Konwencja o zakazie użycia amunicji kasetowej (2008)
Zwyczaj międzynarodowy
- Praktyka (usus) – wielostronna i długotrwała działalność państw oraz ich organów, a także organizacji międzynarodowych.
- Przekonanie o zgodności praktyki z prawem (opinio iuris) – przekonanie organów działających w imieniu prawa, że dana reguła jest normą prawa międzynarodowego.
- Ograniczenie prawa w doborze i stosowaniu metod oraz środków walki zbrojnej przez strony w konflikcie i członków sił zbrojnych. Zatem zabroniono stosowania takich środków walki zbrojnej, które powodują zbędne cierpienia lub nadmierne straty w środowisku naturalnym (broń chemiczna, broń biologiczna).
- Obowiązek odróżniania uczestników walki zbrojnej od ludności cywilnej przez strony konfliktu. Oznacza to, że ludność cywilna jak i poszczególne osoby cywilne nie powinny być przedmiotem ataków wojskowych. Ataki powinny być skierowane wyłącznie na cele wojskowe (wojna to stosunek między państwami a nie między ich ludnością cywilną).
- Zakaz zabijania lub ranienia przeciwnika poddającego się lub wyłączonego z walki.
- Prawo do poszanowania niezależności fizycznej i moralnej osób wyłączonych z walki. Dotyczyło to też osób nieuczestniczących bezpośrednio w działaniach zbrojnych.
- Prawo do poszanowania życia, godności, praw osobistych i przekonań uczestników walki zbrojnej i osób cywilnych, które znalazły się pod władzą strony przeciwnej. Wyraża się to w ochronie przed atakami gwałtu i represjami. Ponadto mogą korzystać z wszelkiej pomocy z zewnątrz i mają prawo do wymiany korespondencji ze swoimi rodzinami
- Obowiązek zabierania z pola walki i leczenia rannych oraz chorych. Obliguje to stronę konfliktu, pod władzą której się znajdują.
- Przysługiwanie każdej osobie podstawowych gwarancji procesowych. Do odpowiedzialności za czyn nie zabroniony nikt nie może być pociągnięty. Tortury fizyczne lub psychiczne, kary cielesne oraz traktowanie w sposób okrutny lub poniżający są niedozwolone.
- Zasada humanitaryzmu – międzynarodowe prawo humanitarne ma chronić ofiary wojny i ich podstawowe prawa, bez względu na to, po której stronie występują; zakaz powodowania niepotrzebnego cierpienia.
- Zasada rozróżniania – strony konfliktu powinny zawsze dokonywać rozróżnienia między ludnością cywilną a bojownikami oraz między dobrami o charakterze cywilnym a celami wojskowymi i w związku z tym kierować swoje operacje jedynie przeciwko celom wojskowym.
- Zasada proporcjonalności – zapewnienie równowagi pomiędzy koniecznością uwzględnienia potrzeb wojskowych a koniecznością uwzględnienia potrzeb humanitaryzmu.
- Doktryna konieczności wojskowej – państwo zobowiązane jest przestrzegać prawa międzynarodowego tylko w zakresie, w jakim nie koliduje ono z koniecznością wojskową. Państwo może odstąpić od obowiązującego przepisu prawa wojennego w przypadkach, gdy jedynie naruszenie tego prawa może uchronić je od poważnego niebezpieczeństwa albo umożliwić osiągnięcie celu wojny.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
