Pokój oliwski

Zobacz też kategorię: Uczestnicy kongresu pokojowego w Oliwie.

Traktat zawarty po negocjacjach, które ze strony polskiej prowadził wojewoda poznański Jan Leszczyński. Szwecję reprezentowali kanclerz Bengt Gabrielsson Oxenstierna i Magnus Gabriel De la Gardie. Na łagodnym stylu negocjacji zaważył wpływ, jaki na Polaków miała przychylna Szwedom dyplomacja francuska.

Pokój w Oliwie nie wprowadzał istotnych zmian granicznych w stosunku do linii rozejmowej sprzed walk:

Polska zrezygnowała z większej części Inflant wraz z Rygą zachowując tylko ich część (Łatgalię – południowo-wschodnią część Inflant) w tym czasie, aż do zawarcia rozejmu w Andruszowie 1667, będącą w rękach moskiewskich.
Polska uznała suwerenność Prus Książęcych potwierdzając traktaty welawsko-bydgoskie z 1657 r.
Król Jan II Kazimierz Waza zrzekł się pretensji do tronu szwedzkiego w imieniu swoim i swych następców. Zachował jednak dożywotnio tytuł króla Szwecji.
Szwecja zobowiązała się dotrzymywać wolności handlu na Bałtyku.
Szwecja zobowiązała się zwrócić zrabowane archiwa i biblioteki (czego później dopełniła jedynie w znikomym stopniu^[1]).
Rzeczpospolita miała zapewnić protestantom w Prusach Królewskich wolność religijną^[2], co z czasem Brandenburgia wykorzystała do ingerowania w sprawy wewnętrzne Rzeczypospolitej. Szwecja zobowiązywała się do zagwarantowania nieograniczonej wolności dla katolików w swej części Inflant^[3].

Traktat został ratyfikowany przez Sejm w 1661^[4].

W tym samym czasie Szwecja walczyła z Rosją w Inflantach (w czasie prac nad pokojem oliwskim jedynie formalnie, gdyż obowiązywał podpisany w 1658 r. rozejm w Waliesar) oraz z Królestwem Danii i Norwegii na terenie Norwegii i na Bornholmie. Pierwszą wojnę zakończył pokój w Kardis; drugą – pokój w Kopenhadze. Rzeczpospolita w tym czasie prowadziła jeszcze wojnę z Rosją i przygotowywała się do przeprowadzenia kampanii przeciwko wojskom rosyjskim Iwana Chowańskiego (bitwa pod Połonką) na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Wasyla Szeremietiewa (bitwa pod Cudnowem) i Jerzego Chmielnickiego (bitwa pod Słobodyszczami) na Ukrainie.

Historia