Remove ads
Podłaźniczka – polska i słowacka ozdoba świąteczna. Na ogół podłaźniczkę robiono z wierzchołka choinki odwróconego do góry nogami, który następnie zostawał przyozdabiany bibułą, cukierkami, jabłkami, orzechami, czy typowo polskimi światami, lub ze słomy. Taką ozdobę wieszano następnie nad stołem wigilijnym, lub w kącie. Podłaźniczka miała zapewniać domownikom szczęście i dobrobyt. Podłaźniczka wywodzi się z tradycji podłazów.
W Serbii na taką gałązkę mówiono, šumka od položenjca, lub polaznikova šumka[1].
Remove ads
Zwyczaj podłaźniczki związany jest ze zwyczajem podłaźnika. Podłaźnikiem był pierwszy gość, gość obrzędowy, który odwiedzał dom w dzień Bożego Narodzenia. Przybycie do domu zdrowego, młodego, szczęśliwego gościa miało przysporzyć szczęście domownikom. Podłaźnik często przynosił ze sobą zielone gałązki, które w Polsce nazywane były właśnie podłaźniczkami. Podobny zwyczaj przynoszenia roślin zimozielonych przez podłaźnika istniał także na Słowacji i w Bułgarii; u Łemków przynoszono do domu didoka, a w Bułgarii, oprócz gałązek, przynoszono także słomę[2].
Nazwa osoby obrzędowej została przeniesiona na przedmiot związany z tym obrzędem, proces ten jednak rzadko zachodził u Słowian południowych[1].
Remove ads
Na podłaźniczkę mówiono także polaźniczka[3], polaźnik[3], podłaźnik[1], podłaźnica[4], jutka[4], sad[4], sad rajski[5], boże drzewko[5], rajskie drzewko[4], wiecha[6], gaik[6].
W Polsce podłaźniczka znana była głównie na Podhalu i na terenie Beskidów[7]. Podłaźniczkę wykonywano na różne sposoby, może nią być choinka[8], lub wierzchołek choinki[9] odwrócony do góry nogami, gałązka drzewka iglastego[9], lub obręcz przetaka, do której przyczepiano zielone gałązki[5]. Tak przygotowaną dekorację przywiązywano do belki stropowej[8], często bezpośrednio nad stołem wigilijnym[8], lub w świętym kącie[9]. Podłaźniczka uznawana jest za pierwowzór współczesnej choinki w Polsce[10].
Podłaźniczka miała przynosić domownikom dobrobyt[11], zapewniać miała ochronę przed chorobami, urokami, a zwierzęta przed wilkami i pomorem[12].
Podłaźniczki były dodatkowo ozdabiane różnymi dekoracjami, na ogół były to ozdoby własnoręcznie zrobione przez domowników z bibuły, lub kolorowego papieru[10]. Ozdabiano je także tzw. światami, które były łączonymi ze sobą kawałkami opłatka – z takiego opłatka tworzono różnego rodzaju kształty, np. krzyże, słońca, półksiężyce itp.; były one też często barwione. Wykonywano je w dzień wigilii, z czego wzięła się inna nazwa tej ozdoby: wilijki[5]. Czasami świat zostawał samodzielną ozdobą[8], wtedy także wieszano je pod belką stropową[5]. Podłaźniczki ponadto były ozdabiane także cukierkami, jabłkami, ciastkami[10], orzechami, czy złoconymi nasionami lnu[5], a po II wojnie światowej także bombkami[10]. Podobną dekoracją sprzed pojawienia się współczesnej choinki był też słomiany pająk[9].
Cobyście mieli wszystkiego dości, jak na połaźnicy ości[1].
Remove ads
Na Słowacji także znano ozdobę nazywaną polazňička – była to słomiana kura (np. rejony górnego Spiszu, gdzie wieszano ją nad stołem wigilijnym), która pod względem symbolicznym odpowiadała zielonej podłaźniczce[13], drzewko świąteczne[14], lub gałązka drzewka iglastego przyniesiona przez podłaźnika[3]. Nazywano tak także rytualny chleb bożonarodzeniowy[3]. Na pograniczu słowacko-morawskim podłaźniczka była nazywana szczęściem, co wiąże się z polskim wierzeniem, że podłaźniczka przynosi szczęście[11].
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads