Pan (księżyc)

Pan (Saturn XVIII) – księżyc Saturna, drugi (po S/2009 S 1) pod względem odległości od planety. Został odkryty przez Marka R. Showaltera w 1990 r. na podstawie analizy zdjęć pochodzących z sondy Voyager 2 wykonanych dziewięć lat wcześniej.

Pan

Zdjęcie wykonane przez sondę Cassini, z widocznym wyraźnie nieregularnym kształtem księżyca.
Planeta	Saturn
Odkrywca	M.R. Showalter
Data odkrycia	16 lipca 1990
Tymczasowe oznaczenie	S/1981 S13
Charakterystyka orbity
Półoś wielka	133 585 km[1]
Mimośród	0,0000[1]
Okres obiegu	0,5751 d[1]
Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a	0,000°[1]
Długość węzła wstępującego	52,076°[1]
Argument perycentrum	103,331°[1]
Anomalia średnia	351,187°[1]
Własności fizyczne
Wymiary	34,4 × 31,4 × 20,8 km[2]
Masa	(0,495 ± 0,075) × 1016 kg[2]
Średnia gęstość	(0,420 ± 0,150) g/cm³[2]
Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni	0,0001 – 0,0018 m/s²[2]
Prędkość ucieczki	6 m/s
Okres obrotu wokół własnej osi	synchroniczny
Albedo	0,5
Jasność obserwowana (z Ziemi)	19m
Temperatura powierzchni	78 K

Pan krąży w przerwie Enckego w pierścieniu A Saturna. Jego obecność jest przyczyną istnienia tej przerwy; przerwa Enckego nie jest pusta, oprócz Pana krążą tam również wąskie pasma pyłu, poskręcane i lokalnie zagęszczone przez przyciąganie księżyca.

Nazwa księżyca pochodzi od Pana – w mitologii greckiej boga natury i lasów, strzegącego pasterzy oraz ich trzód, przedstawianego w postaci pół człowieka, pół kozła^[3][4].

Odkrycie

Księżyc Pan w przerwie Enckego, zdjęcie wykonane przez sondę Cassini

Obecność księżyca w przerwie Enckego pierwszy raz została przewidziana przez Jeffreya Cuzziego i Jeffreya Scargle’a w roku 1985 w oparciu o faliste brzegi przerwy, który wskazywały na zaburzenia grawitacyjne^[5].

W roku 1986 Showalter obliczył orbitę i masę Pana modelując jego interakcje grawitacyjne z pierścieniami. Astronom uzyskał bardzo dokładne przewidywanie 133 603 ± 10 km dla półosi wielkiej i masy odpowiadającej 5–10×10⁻¹² masy Saturna, oraz stwierdził, że w przerwie może być tylko jeden księżyc^[6]. Faktyczna wartość półosi wielkiej różni się o 19 km, a rzeczywista masa stanowi 8,6×10⁻¹² masy Saturna.

Pan został odkryty w zakresie 1° od przewidywanej pozycji. Poszukiwania podjęto korzystając ze wszystkich zdjęć sondy Voyager 2 w oparciu o obliczenia komputerowe pozwalające przewidzieć, gdzie księżyc powinien być widoczny w sprzyjających odkryciu warunkach. Wszystkie fotografie wybrane w celu poszukiwania Pana, które miały rozdzielczość lepszą niż ~50 km/piksel wyraźnie ukazują księżyc. W efekcie uzyskano jedenaście zdjęć z Voyagera, które przedstawiały nowo odkrytego Pana^[7][8].

Fotografie z sondy Cassini

9 marca 2017 roku NASA opublikowała jak dotąd najostrzejsze zdjęcie księżyca wykonane przez sondę Cassini z odległości 24 500 kilometrów.

Galeria

• 
  Widoczne fragmenty pierścienia Saturna
• 
  Pan w przerwie Enckego
• 
  Pan widoczny wśród pierścieni Saturna
• 
  Zdjęcie wykonane przez sondę Cassini, blisko płaszczyzny pierścieni. Przerwa, w której krąży Pan, jest niewidoczna
• 
  Zdjęcia wykonane podczas ostatniego przelotu sondy Cassini

Zobacz też

Zobacz hasło Pan w Wikisłowniku

• Chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
• Księżyce Saturna

Przypisy

1. Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2011-12-14. [dostęp 2012-08-05]. (ang.).
2. P.C. Thomas. Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission. „Icarus”. 208 (1), s. 395–401, lipiec 2010. DOI: 10.1016/j.icarus.2010.01.025. (ang.).
3. Pan. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).
4. Planet and Satellite Names and Discoverers. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, USGS, NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).
5. J.N. Cuzzi, J.D. Scargle. Wavy Edges Suggest Moonlet in Encke’s Gap. „Astrophysical Journal”. 292, s. 276–290, maj 1985. [dostęp 2016-03-20]. (ang.).
6. M.R. Showalter i inni. Satellite „wakes” and the orbit of the Encke Gap moonlet. „Icarus”. 66 (2), s. 297, 1986. DOI: 10.1016/0019-1035(86)90160-0. Bibcode: 1986Icar...66..297S. (ang.).
7. M.R. Showalter. Visual Detection of 1981 S 13, the Encke Gap Moonlet. „Bulletin of the American Astronomical Society”. 22, s. 1031, 1990. (ang.).
8. M.R. Showalter. Visual detection of 1981 S 13, Saturn’s eighteenth satellite, and its role in the Encke gap. „Nature”. 351 (6329), s. 709, 1991. DOI: 10.1038/351709a0. Bibcode: 1991Natur.351..709S. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Pan. [w:] Księżyce Układu Słonecznego [on-line]. [dostęp 2016-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-01)].
• Pan. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).

Encyklopedie internetowe (księżyc Saturna):

• Catalana: 0282297