Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Półgrosz świdnicki – moneta bita w latach 1517–1527 przez króla Czech i Węgier Ludwika II Jagiellończyka, będąca naśladownictwem półgroszy emitowanych przez królów polskich[1][2].
Rozszerzenie obiegu półgroszy polskich na Litwę i w mniejszym stopniu na Prusy, przy jednocześnie przerwaniu ich emisji w 1511 r., stworzyło koniunkturę nie tylko dla fałszerzy – w XXI w. często spotykane są fałszywe mosiężne półgrosze polskie z pomylonymi legendami i datami powstałe najprawdopodobniej na Śląsku – ale także i dla naśladowców. Najpowszechniej znane naśladownictwa powstały w mennicy założonej w Świdnicy przez króla czeskiego i węgierskiego Ludwika II Jagiellończyka[1]. Była to królewska mennica dla Śląska[1], choć niektórzy badacze przypisują jej status zakładu miejskiego[3].
Ikonografia monet do złudzenia przypominała tę dla półgroszy z mennicy krakowskiej: z jednej strony centralnie umieszczono Orła, z drugiej – koronę, po obydwu stronach w otoku – napisy[1]:
LVDOVICVS R[ex] VN[garie] ET BO[emie]
oraz
CIVITAC SVIENIC
a po nim – datę roczną. Napisy w legendzie, choć zrozumiałe dla nielicznych, rzetelnie informowały o pochodzeniu monety[1]. Wg XXI w. badań wartość kruszcowa półgroszy świdnickich nie była gorsza niż monet polskich – dopiero te z datą 1526 (rok śmierci króla Ludwika) wykazywały wyraźną obniżkę standardu[1]. Rocznik 1526 był w istocie wybijany do 1528 r., gdy mennica pozostawała w rękach wdowy po Ludwiku – Marii Rakuskiej[1].
Półgrosze świdnickie miały z kolei naśladownictwa w postaci ćwierćszelągów Ottona III, hrabiego Rietbergu w Westfalii z roku 1519 z takimi samymi wyobrażeniami oraz legendami[1]:
OTTO COMES D RITBOURG
oraz
CIVITAS RIDBORG
i datą[1]. Masowy napływ półgroszy świdnickich oraz ich naśladownictw na ziemie Zygmunta I skutkował przechwyceniem zysku menniczego przez obcego monarchę[1] oraz szybko wywołał „inflację bilonową” na wielką skalę[3]:
...zaprawdę był to rzadki, chłostą kraju naszego głośny meteor menniczy...
Król próbował ratować sytuację wydając – niezrealizowany w pełni – zakaz przyjmowania monety świdnickiej, który objął jedynie Koronę, nie sięgając Prus i Litwy[3]. W 1523 r. zdecydowano się na zerwanie stosunków handlowych ze Śląskiem, ale nawet to posunięcie dało jedynie połowiczny efekt[3]. Skuteczne okazały się dopiero reformy monetarne z lat 1526–1535, choć problemy spowodowane przez śląskie półgrosze występowały długo po zamknięciu samej mennicy w Świdnicy 26 czerwca 1528 r[4].
W 1527 r. sejm ogłosił skup półgroszy świdnickich po kursie pięciu nowych denarów za sztukę, a gdy to nie przyniosło zadowalających efektów, rok później – po ośmiu denarów za sztukę[5].
Eliminacja z rynku monety świdnickiej została pomysłowo wykorzystana przy ustalaniu próby nowych gatunków pieniądza – trojaków i szóstaków, dla których zdefiniowano próbę srebra 375, taką samą jaką miały wycofywane półgrosze[5][6].
Na Litwie monety Ludwika II zdołano wyeliminować dopiero w latach 1546–1547, w ramach akcji przebijania półgroszy świdnickich na litewskie pieniądze[3].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
