Opactwo Dunfermline

Opactwo Dunfermline (ang. Dunfermline Abbey) – klasztor benedyktyński wzniesiony w średniowieczu w centrum Dunfermline, w hrabstwie Fife, w Szkocji.

Opactwo Dunfermline

Dunfermline Abbey

Państwo	Wielka Brytania
Kraj	Szkocja
Miejscowość	Dunfermline
Kościół	rzymskokatolicki
Rodzaj klasztoru	opactwo
Właściciel	benedyktyni
Data budowy	1128
Położenie na mapie Fife Opactwo Dunfermline
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii Opactwo Dunfermline
Położenie na mapie Szkocji Opactwo Dunfermline
56°04′11″N 3°27′49″W
Strona internetowa

Opactwo Dunfermline w 1902 r.

Opactwo około 1919 r.

Przednia fasada opactwa - stan obecny.

Historia

Ok. 800 r. na terenie późniejszego opactwa powstał pierwszy kościół katolicki zbudowany przez ludność celtycką.

W roku 1070 w Dunfermline Małgorzata, wnuczka króla Anglii Edmunda II Żelaznobokiego i król Szkocji Malcolm III zawarli związek małżeński. Miejsce to było dla władców na tyle ważne, że postanowili założyć tam wspólnotę religijną. Małgorzata, dla realizacji tego zamierzenia w 1072 r. sprowadziła do Dunfermline mnichów benedyktyńskich z Canterbury. Przy ich pomocy zbudowany został kościół klasztorny pod wezwaniem Świętej Trójcy. Za czasów Dawida I Szkockiego w l. 1026–1028 kościół ten znacznie rozbudowano. Na bazie nawy głównej powstała świątynia w stylu romańskim. I chociaż kościół ten do rangi opactwa, również pod wezwaniem Świętej Trójcy, został podniesiony dopiero w 1150 r., często przyjmuje się rok 1128 za początek jego istnienia.

Opactwo stało się z czasem jednym z najważniejszych miejsc kultu religijnego w Szkocji a także miejscem pielgrzymek. Pielgrzymki nasiliły się zwłaszcza po wydaniu przez papieża Innocentego IV w 1250 r. zezwolenia na kult relikwii królowej Małgorzaty Szkockiej, co było równoznaczne z jej kanonizacją. Pielgrzymki dały początek stałej przeprawie przez zatokę Firth of Forth do Dunfermline oraz St Andrews znanej jako Queensferry. Opactwo stało się też drugim po Ionie miejscem, w którym spoczywa najwięcej władców szkockich.

Podczas wojny o niepodległość Szkocji, w r. 1303 wojska króla Anglii Edwarda I zniszczyły większość zabudowań opactwa, oszczędzony został natomiast sam budynek kościoła. Stało się tak być może ze względu na pamięć św. Małgorzaty silnie powiązanej z benedyktyńskim porządkiem w Canterbury oraz z Rzymem. W tym samym czasie wojska angielskie były znacznie mniej łaskawe dla innych świątyń w przygranicznym obszarze.

Rok 1559 przyniósł Szkocji rewolucję religijną głoszoną przez Johna Knoxa, której towarzyszyło niszczenie obrazów. W maju 1560 r. opactwo zostało splądrowane, protestanci zniszczyli m.in. relikwie św. Małgorzaty. Oszczędzili natomiast nawę główną, która służyła jako kościół parafialny aż do XIX w.

W wieku XVI nastąpiła sekularyzacja opactwa. W jego drugiej połowie tereny opactwa zostały podzielone początkowo na części dla lordów, a ostatecznie lipcu 1593 r., włączone przez Jakuba VI do korony. Od 1500 r. opactwem i jego dobrami zarządzał urzędnik świecki opat komendatoryjny ("commendator"). W latach 90. XVI w., w ramach procesu zamiany opactwa na pałac królewski dla Anny Duńskiej, żony Jakuba VI, dokonana została też przebudowa płn.-zach. wieży.

W r. 1600 w Durfermline przyszedł na świat Karol I, ostatni brytyjski monarcha, który urodził się w Szkocji.

Po katastrofach budowlanych, które nawiedziły opactwo w XVII i XVIII w.: 1672 – zniszczenie chóru przez burzę, 1726 – zawalenie się wschodniej części dachu, 1753 – zawalenie się głównej wieży, zaczęto myśleć o odbudowie kościoła od podstaw. W roku 1807 runęła również płn.-zach. wieża, wiele grobów zostało odsłoniętych – w tym grób króla Szkocji Roberta I Bruce. Szczątki władcy zostały poddane badaniom, a w roku 1819 ponownie pochowane z przepychem i majestatem pod amboną. W latach 1818–1821 na usuniętych ruinach, po wschodniej stronie nawy, kościół odbudowano; do posługi liturgicznej oddany został 30 września 1821 r.

W r. 1891 ambona została przesunięta nieco do tyłu, a tuż przed nią, dla zaznaczenia miejsca spoczynku Roberta I Bruce, wmontowana została w podłogę okazała, monumentalna płyta nagrobna wykonana z mosiądzu i szkła.

Z inicjatywy ówczesnego pastora opactwa, Roberta Dollara, w roku 1945 powstała kaplica poświęcona wszystkim walczącym w pierwszej i drugiej wojnie światowej.

Obecnie budynek utrzymywany jest ze środków publicznych, a także datków prywatnych.

W 2002 r. kongregacja opactwa liczyła 806 członków, na jej czele od 1991 r. stoi wielebny Alastair Jessamine.

Zarządzanie

Na czele benedyktyńskiej społeczności zakonnej początkowo stał przeor, później opat, a w końcu opat komendatoryjny. Do tej pory udało się ustalić imię tylko jednego przeora. Był nim Piotr (Peter), który w r. 1120 przewodniczył wysłanej przez króla Aleksandra I do Canterbury delegacji mnichów.

Lista opatów i opatów komendatoryjnych obejmuje lata 1128–1593. Warto zwrócić uwagę na fakt, że były takie lata, w których jednocześnie zarządzało opactwem kilku opatów, np. w r. 1585 było ich dwóch, w 1587 trzech, a w 1492 aż pięciu. Źródła nie podają jaka była przyczyna takiego stanu rzeczy, jednak zaznaczają, przy części nazwisk, że byli to antyopaci (opposed – przeciwstawny).

Miejsce pochówku

Cmentarz na terenie przyległym do opactwa

Na terenie opactwa Dunfermline pochowani zostali między innymi:

• Malcolm III – król Szkocji (1058–1093), jego żona
  • Małgorzata Szkocka – królowa Szkocji (1070–1093), ich trzech synów:
    • • Edgar – król Szkocji (1097–1107);
      • Aleksander I Szkocki – król Szkocji (1107–1124);
      • Dawid I Szkocki – król Szkocji (1124–1153);
• Donald III Szkocki – król Szkocji (1093–1097) (Źródła podają także katedrę Dunkeld oraz wyspę Iona jako miejsce spoczynku Donalda III);
• Malcolm IV – król Szkocji (1153–1165);
• Aleksander III – król Szkocji (1249–1286), jego pierwsza żona Małgorzata i ich synowie Aleksander i Dawid;
• Robert I Bruce – król Szkocji (1306–1329, jego żona
• Elżbieta de Burgh i ich córka Matylda;
• Thomas Randolph (1 earl Moray) (? – 1332) – regent Szkocji w okresie małoletności Dawida II;
• Anabella Drummond (c. 1350–1401) – żona króla Szkocji Roberta III;
• Robert Stewart (1 diuk Albany) (ok. 1340–1420) – regent Szkocji w czasie panowania Roberta II, Roberta III i Jakuba I.

Linki zewnętrzne

• http://www.dunfermlineabbey.co.uk/ – oficjalna strona opactwa;
• http://www.undiscoveredscotland.co.uk/dunfermline/abbeypalace/index.html – pałac i opactwo w Dunfermline;
• http://www.flickr.com/search/?q=Dunfermline+Abbey – galeria zdjęć opactwa;
• http://www.brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/11-16a.php3 – święta Małgorzata Szkocka.

Bibliografia

• '"Annały Durfermline i okolic..."' doktora praw Ebenezera Hendersona, obejmujące lata 1069–1878, których reprint ukazał się w 1999 r. i które dostępne są w całości w internecie
• Ebenezer Henderson, The Annals of Durfermline and Vicinity from the Earliest Authentic Period to the Present Time 1069-1878. Interspersed with Explanatory Notes, Memorabilia, and Numerous Illustrative Engravings.. tulbol.demon.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-11)].
• Geoffrey Barrow, The Kingdom of the Scots. Edinburgh University Press, Edinburgh 2003, ISBN 0-7486-1803-1;
• Stanisław Grzybowski, Pretendenci i górale. Z dziejów unii szkocko-angielskiej, Warszawa 1971;
• G. Macaulay Trevelyan, Historia Anglii, Warszawa 1963;
• StefanS. Zabieglik StefanS., Historia Szkocji, Gdańsk: Wydaw. DJ, 2000, ISBN 83-87227-07-2, OCLC 68648857. Brak numerów stron w książce