Oblężenie Pskowa przez króla polskiego Stefana Batorego w 1581 roku

Oblężenie Pskowa przez króla polskiego Stefana Batorego w 1581 roku (ros. Осада Пскова польским королем Стефаном Баторием в 1581 году) – nieukończony obraz olejny malowany przez rosyjskiego malarza Karła Briułłowa w latach 1839–1843, znajdujący się w zbiorach Galerii Tretiakowskiej w Moskwie^[1].

Oblężenie Pskowa przez króla polskiego Stefana Batorego
w 1581 roku

Осада Пскова польским королем Стефаном Баторием в 1581 году

Autor	Karł Briułłow
Rodzaj	obraz
Data powstania	1839–1843
Medium	olej na płótnie
Wymiary	482 × 675 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Moskwa
Lokalizacja	Galeria Tretiakowska

Opis

Oblężenie Pskowa trwało od 8 września 1581 do 6 lutego 1582 roku i towarzyszyła mu wielka, pod wieloma względami decydująca bitwa między broniącymi miasta wojskami moskiewskimi a wojskami Rzeczypospolitej w końcowej fazie wojny polsko-rosyjskiej toczonej w ramach wojen inflanckich. I choć konflikt zakończył się podpisaniem niekorzystnego dla Rosji rozejmu w Jamie Zapolskim, skuteczna obrona miasta zapobiegła całkowitej militarnej klęsce państwa rosyjskiego, rządzonego przez cara Iwana IV Groźnego^[1].

Pomysł na obraz wyszedł od Karła Briułłowa podczas czytania dzieł pisarza Nikołaja Karamzina, do którego zwrócił się podczas podróży do Turcji i Grecji, w drodze z Włoch do Rosji. Zdając sobie sprawę ze znaczenia historycznej dokładności wszystkich szczegółów, w trakcie pracy Briułłow zebrał wiele materiału faktograficznego. Wraz z archeologiem Fiodorem Sołncewem, latem 1836 roku malarz odwiedził Psków i zbadał ruiny murów twierdzy, w której toczyła się zacięta bitwa, próbował zrozumieć XVI-wieczne zwyczaje społeczeństwa rosyjskiego, studiował artefakty archeologiczne, rosyjskie stroje i amunicję wojskową: broń, hełmy, miecze i zbroje^[1].

Unikając krwawej sceny batalistycznej, artysta skupił się na oddaniu patriotycznego ducha rosyjskiego wojownika i chłopa, który po raz pierwszy w malarstwie rosyjskim nabrał cech świadomego i nieustraszonego bohatera wydarzenia historycznego. Po prawej stronie obrazu ukazani są Polacy, którzy przedarli się przez wyłom w kamiennych fortyfikacjach miasta. Lewa strona płótna poświęcona jest wyczynowi bohaterskich kobiet pskowskich, wspierających ich dzielnych synów i mężów w bitwie oraz partyzantów pskowskich, którzy mężnie walczą z wrogiem. Artysta najwięcej uwagi poświęcił przedstawicielom duchowieństwa i uczestnikom pochodu, którzy w celu podniesienia morale obrońców Pskowa w kluczowych momentach bitwy zbliżali się do wyłomu twierdzy z chorągwiami i lokalnymi kapliczkami: ikoną Matki Bożej i relikwiami księcia nowogrodzkiego Gabriela. W centrum obrazu znajduje się galopujący na koniu pop, symbolicznie ściskający w dłoniach wysoko uniesiony krzyż prawosławny^[1].

Wielki historyczny obraz, rozpoczęty w 1839 roku, stał się długo oczekiwanym ucieleśnieniem pragnienia Karła Briułłowa stworzenia dzieła na temat historii Rosji. Jednak niezadowolenie z kompozycji i naruszenie jej emocjonalnej i figuratywnej struktury podczas końcowej pracy na płótnem, zmusiło Briułłowa do jej przerwania w roku 1843, a obraz pozostał niedokończony^[1].

Przypisy

1. Осада Пскова польским королем Стефаном Баторием в 1581 году. Galeria Tretiakowska. [dostęp 2023-05-27]. (ros.).