Loading AI tools
typ brytyjskich niszczycieli Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Niszczyciele typów O i P – seria brytyjskich niszczycieli średniej wielkości z okresu II wojny światowej, licząca 16 okrętów – po 8 typu O i P. Według założeń oba typy miały być takie same, lecz ostatecznie po ukończeniu różniły się uzbrojeniem. Służyły od 1941 roku do lat 60. w marynarce brytyjskiej, a po wojnie także w Pakistanie i Turcji.
 HMS "Oribi" | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy |
|
| Stocznia |
6 stoczni |
| Wejście do służby |
1941–1942 |
| Zbudowane okręty |
6 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 1610 t (O /1.) |
| Długość |
całkowita: 105 m |
| Szerokość |
10,6 m |
| Zanurzenie |
4,1 m |
| Napęd |
2 turbiny parowe o mocy łącznej 40 000 KM, 2 kotły parowe Admiralicji, 2 śruby |
| Prędkość |
36 węzłów |
| Zasięg |
3850 Mm przy prędkości 20 węzłów |
| Załoga |
176-217 |
| Uzbrojenie |
typ O (1. seria): typ O (2. seria): typ P: |
W związku z przystąpieniem Wielkiej Brytanii do II wojny światowej zaistniała potrzeba budowy dużej liczby nowych niszczycieli. Po skonstruowaniu przed wojną dużych i silnie uzbrojonych okrętów typów Tribal, J/K/N i L/M nastąpił zwrot w kierunku budowy niszczycieli średniej wielkości, tańszych i szybszych w budowie. Miały one wypełniać lukę między dużymi niszczycielami a niszczycielami eskortowymi typu Hunt, uzupełniając nieco przestarzałe już okręty grupy typów A-I z pierwszej połowy lat 30.
Konstrukcję typu O/P oparto ogólnie na dużych niszczycielach typu J/K/N, jedynie nieco pomniejszając kadłub i zachowując praktycznie takie same nadbudówki i siłownię. Główną różnicę w stosunku do dużych niszczycieli stanowiło słabsze uzbrojenie i nieco uproszczona konstrukcja, natomiast wymiary i wyporność zmniejszyły się tylko w niewielkim stopniu. W zakresie uzbrojenia planowano powrócić do schematu typów A-I, w postaci 4 pojedynczych dział 120 mm, lecz trudności wojenne spowodowały konieczność częściowej zmiany zastosowanego uzbrojenia.
Osiem okrętów typu O zamówiono już 3 września 1939, w dniu przystąpienia Wielkiej Brytanii do wojny, a miesiąc później zamówiono 8 okrętów takiego samego typu P(związane było to z brytyjską praktyką budowania od razu całych flotylli niszczycieli, których nazwy zaczynały się na kolejne litery alfabetu). Określono je jako pierwszą i drugą flotyllę nadzwyczajną (Emergency Flotilla). Stępkę pod budowę pierwszych okrętów położono już w grudniu 1939, a do służby wchodziły od lipca 1941 (pierwszy „Oribi”) do października 1942 (dzięki prostszej konstrukcji zdołały „wyprzedzić” część niszczycieli typów L/M i N). Koszt budowy okrętów wynosił ok. 416 942 funtów („Onslow”)[1]. Nosiły one, zgodnie z tradycją brytyjską, nazwy rozpoczynające się na literę będącą oznaczeniem typu. Dalszym rozwinięciem typów O/P były typy Q/R, S-W i Z/Ca, będące standardowymi niszczycielami brytyjskimi drugiej połowy wojny.
Niszczyciele typów O/P powtarzały architekturę typów J/K/N, mając podobną smukłą, harmonijną i zwartą sylwetkę. Kadłub miał podniesiony pokład dziobowy na ok. 40% jego długości, lekko wznoszący się na dziobie. Rufa była zaokrąglona w rzucie z góry, z pionową stewą. Dwupiętrowa nadbudówka dziobowa była kształtu typowego dla brytyjskich niszczycieli począwszy od typu I – niska, opływowa, ze zwężającą się klinowo przednią ścianą, ściętą u góry (typ Admiralicji). Górne piętro mieściło w przedniej części sterówkę, a za nią odkryty pomost bojowy, dolne było wydłużone. Za nadbudówką znajdował się uskok pokładu i jedyny maszt trójnożny. Pojedyncze stanowiska dział chronionych maskami przeciwodłamkowymi umieszczone były typowo: na pokładzie dziobowym (A) i pokładzie nadbudówki dziobowej (B) oraz na niewielkiej nadbudówce rufowej (X) i pokładzie rufowym (Y).
Okręty miały dwie kotłownie i jedną maszynownię w układzie liniowym. Spaliny z kotłowni były odprowadzane przez jeden komin. Siłownia o takiej samej mocy jak w typach J/K/N pozwalała na uzyskanie takiej samej prędkości 36 w lub nawet nieco wyższej. Zapas paliwa wynosił 500 t. „Onslow” i „Pakenham” zostały wyposażone w pomieszczenia sztabowe, jako okręty flagowe flotylli (lidery).
Na okrętach stosowano trzy warianty uzbrojenia głównego. Początkowo planowano dla wszystkich okrętów 4 pojedyncze działa kalibru 120 mm z maskami ochronnymi, jak w typach A-I, jednakże tylko cztery pierwsze okręty „Onslow”, „Offa”, „Onslaught” i „Oribi” otrzymały takie uzbrojenie (w rzeczywistości na etapie budowy zamieniono nazwami „Pakenham” i „Pathfinder” z „Onslow” i „Onslaught” w celu stworzenia jednolitej półflotylli typu O uzbrojonej w działa 120 mm). Pierwsze doświadczenia wojny ukazały słabość uzbrojenia przeciwlotniczego brytyjskich niszczycieli i, podobnie jak na innych brytyjskich niszczycielach początkowego okresu wojny, jeszcze w trakcie budowy rufowy aparat torpedowy zastąpiono na nich działem przeciwlotniczym 102 mm Mk V. Z uwagi na jego małą skuteczność od 1943 roku na miejscu tego działa instalowano przewidziany tam pierwotnie drugi aparat torpedowy (z wyjątkiem „Oribi”).
Druga półflotylla typu O („Obdurate”, „Opportune”, „Obedient”, „Orwell”) została przystosowana do stawiania min i dlatego zastosowano na nich lżejsze uzbrojenie główne z 4 pojedynczych dział uniwersalnych 102 mm, przy tym zachowały one oba aparaty torpedowe. Przy pełnym ładunku 60 min rufowy aparat torpedowy i rufowe działo Y były demontowane. Działa były wyposażone w maski ochronne, z wyjątkiem działa na pokładzie rufowym.
Niszczyciele typu P postanowiono uzbroić w całości w działa uniwersalne 102 mm, z braku wystarczającej liczby dostępnych dział 120 mm. Z powodu jednak niewystarczającej produkcji nowszych, lepszych dział Mk XVI w podwójnych stanowiskach otrzymały one 4 pojedyncze działa 102 mm Mk V i dodatkowo piąte takie działo zamiast rufowego aparatu torpedowego. Oba działa na dziobie i działo na nadbudówce rufowej były wyposażone w maski ochronne, pozostałe dwa ich nie miały (na „Paladin” i „Pakenham” maskę miało działo na pokładzie rufowym, a nie na nadbudówce). Na ocalałych niszczycielach („Penn”, „Petard”, „Pathfinder” i „Paladin”) od 1943 roku zastępowano piąte działo przewidzianym pierwotnie aparatem torpedowym. Niszczyciel „Petard” jako jedyny został w 1944 zmodernizowany i w miejsce czterech pojedynczych zastosowano na nim dwa podwójne stanowiska Mk XIX dział 102 mm Mk XVI, na nadbudówkach dziobowej i rufowej. Ogólnie uzbrojenie artyleryjskie okrętów typów O/P było jak na niszczyciele umiarkowanie silne (pierwsza seria O) lub wręcz słabe (pozostałe).
Lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze było podobne jak w typach J/K/N, składające się z poczwórnej armaty automatycznej 40 mm Mk VIII „pom-pom” i czterech działek Oerlikon 20 mm. Działko 40 mm umieszczone było na małej nadbudówce za kominem (kryjącej ciągi wentylacyjne tylnej kotłowni) i dysponowało dość szerokim polem ostrzału w poziomie, działka 20 mm były na skrzydłach nadbudówki dziobowej i platformy reflektora. W 1944 liczbę działek 20 mm zwiększano do 6, uzbrojenie to było jednak dość słabe.
Uzbrojenie uzupełniały na wszystkich typach dwa – lub jeden w przypadku zamontowania działa przeciwlotniczego – czterorurowe aparaty torpedowe na pokładzie, w osi podłużnej okrętu. Między nimi znajdowała się mała nadbudówka z platformą reflektora (kryjąca ciągi wentylacyjne maszynowni). Uzbrojenie przeciwpodwodne było w typie O początkowo dość słabe, jedynie nieco silniejsze od typów J/K/N, w postaci 2 zrzutni na 6 bomb i 2 miotaczy bomb głębinowych (30 bomb). Dzięki mniejszej masie artylerii w typie P wzmocniono je do 2 zrzutni i 4 miotaczy (70 bomb). Później uzbrojenie to w typie O też wzmacniano do takiego standardu, zwiększano również zapas bomb głębinowych do 60. Do wykrywania okrętów podwodnych niszczyciele wyposażone były w standardowy hydrolokator Asdic.
Nietypowo dla niszczycieli brytyjskich, w celu uproszczenia konstrukcji, do kierowania ogniem artylerii głównej służył pojedynczy prosty dalmierz przystosowany do funkcji kierowania ogniem (Rangefinder Director Mk V**), wyposażony w radar artyleryjski Typ 285, na nadbudówce dziobowej. Okręty już wchodziły do służby z dalszym wyposażeniem radarowym, lecz jego konfiguracja na poszczególnych okrętach zmieniała się i różniła w miarę instalacji nowszych radarów.
Daty dotyczące poszczególnych okrętów[2] podawane są odmiennie w niektórych publikacjach.
| Nazwa (nr taktyczny) | Położenie stępki, stocznia | Data wodowania | Wejście do służby | Los |
|---|---|---|---|---|
| Typ O | ||||
| Seria I | ||||
| Onslow (G17) * | 15. 01. 1940, John Brown | 11. 03. 1941 | 20. 09. 1941[3] | → Pakistan 1949 „Tippu Sultan” |
| Offa (G29) | 01. 06. 1940[4], Fairfield | 31. 03. 1941 | 08. 10. 1941[5] | → Pakistan 1949 „Tariq” |
| Onslaught (G04) * | 14. 01. 1941, Fairfield | 09. 10. 1941 | 19. 06. 1942 | → Pakistan 1951 „Tughril” |
| Oribi (G66) | 15. 01. 1940, Fairfield | 14. 01. 1941 | 05. 07. 1941 | → Turcja 1946 „Gayret” |
| Seria II | ||||
| Obdurate (G39) | 25. 04. 1940, Denny | 19. 02. 1942 | 30. 09. 1942[6] | wycof. 30. 11. 1964 |
| Opportune (G80) | 28. 03. 1940, Thornycroft | 21. 01. 1942 | 14. 08. 1942 | wycof. 25. 11. 1955 |
| Obedient (G48) | 22. 05. 1940, Denny | 30. 04. 1942 | 03. 10. 1942[7] | wycof. 19. 10. 1962 |
| Orwell (G98) | 16. 05. 1940, Thornycroft | 02. 04. 1942 | 07. 10. 1942[8] | → Type 16, wyc. 28. 06. 1965 |
| Typ P | ||||
| Pakenham (G06) * | 06. 02. 1940, Hawthorn Leslie | 28. 01. 1941 | 04. 02. 1942 | zatopiony 16. 04. 1943 |
| Penn (G77) | 26. 12. 1939, Vickers | 12. 02. 1941 | 10. 02. 1942 | wycof. 1950 |
| Petard (G56) | 26. 12. 1939, Vickers | 27. 03. 1941 | 14. 06. 1942 | → Type 16, wyc. 1965 |
| Pathfinder (G10) * | 05. 03. 1940, Hawthorn Leslie | 10. 04. 1941 | 13. 04. 1942 | uszkodz. 11. 2. 1945, wycof. |
| Panther (G41) | 15. 07. 1940, Fairfield | 28. 05. 1941 | 12. 12. 1941 | zatopiony 09. 10. 1943 |
| Paladin (G69) | 22. 07. 1940, John Brown | 11. 06. 1941 | 12. 12. 1941 | → Type 16, wyc. 25. 10. 1962 |
| Porcupine (G93) | 26. 12. 1939, Vickers | 10. 06. 1941[9] | 31. 08. 1942 | uszkodz. 9. 12. 1942, wycof. |
| Partridge (G30) | 03. 06. 1940, Fairfield | 05. 08. 1941 | 22. 02. 1942 | zatop. 18. 12. 1942 |
* – budowę „Onslow” rozpoczęto pod nazwą „Pakenham”, budowę „Pakenham” pod nazwą „Onslow”, budowę „Onslaught” pod nazwą „Pathfinder”, a budowę „Pathfinder” pod nazwą „Onslaught”; zamieniono im następnie nazwy w celu uzyskania jednolitej półflotylli typu O uzbrojonej w działa 120 mm.
Stocznie:
Niszczyciele typów O i P były intensywnie używane w walkach toczonych przez Brytyjczyków na różnych teatrach działań wojennych, m.in. na Morzu Śródziemnym, gdzie miały miejsce wszystkie bezpowrotne straty tych niszczycieli. Utracono podczas wojny 4 niszczyciele typu P (ponadto jeden nie został naprawiony), natomiast wszystkie okręty typu O przetrwały wojnę. HMS „Porcupine” został 9 grudnia 1942 ciężko uszkodzony torpedą okrętu podwodnego U-602, po czym kadłub, rozdzielony na dwie części nazwane „Pork” i „Pine”, służył już jedynie jako hulk portowy. HMS „Partridge” został 18 grudnia 1942 zatopiony przez okręt podwodny U-565 pod Oranem, HMS „Panther” został zatopiony 9 października 1943 przez niemieckie lotnictwo na wschodnim Morzu Śródziemnym, a „Pakenham” został samozatopiony 16 kwietnia 1943 po ciężkim uszkodzeniu przez włoskie torpedowce „Cassiopea” i „Cigno”. Oprócz tych strat bezpowrotnych, HMS „Pathfinder” został ciężko uszkodzony 11 lutego 1945 przez japońskie lotnictwo i już nie naprawiony, a „Obdurate” w 1944 został uszkodzony niemiecką torpedą akustyczną.
Niszczyciele tego typu odznaczyły się też w walkach konwojowych, zwłaszcza HMS „Onslow”, „Orwell”, „Oribi”, „Obedient” i „Obdurate” skutecznie osłoniły konwój arktyczny JW-51B przed atakiem niemieckiego krążownika ciężkiego „Admiral Hipper” w bitwie na Morzu Barentsa 31 grudnia 1942. HMS „Pathfinder” i „Penn” brały udział w operacji konwojowej Pedestal na Maltę. HMS „Offa” zdobył podczas służby aż 9 wyróżnień bojowych (Battle Honours), a „Onslow" i „Penn” po 8.
HMS „Petard” był prawdopodobnie jedynym okrętem, który brał udział w zatopieniu okrętów podwodnych wszystkich trzech państw Osi (niemieckiego U-559, włoskiego „Uarsciek” i japońskiego I-27)[10].
Po wojnie ocalałe okręty kontynuowały służbę w Wielkiej Brytanii. „Obedient”, „Onslaught”, „Offa”, „Onslow”, „Orwell” wzięły udział w operacji Deadlight – niszczeniu zdobycznych U-Bootów. „Onslow”, „Offa” i „Onslaught” zostały w latach 50. sprzedane do Pakistanu (jako „Tippu Sultan”, „Tariq” i „Tughril”), a „Oribi” już w 1946 przekazany do Turcji (jako „Gayret”).
HMS „Orwell”, „Paladin” i „Petard” oraz pakistańskie dawne „Onslow” i „Onslaught” zostały w pierwszej połowie lat 50. przebudowane i przeklasyfikowane na fregaty zwalczania okrętów podwodnych Type 16. Przebudowa kadłuba i nadbudówek nie była daleko idąca, natomiast uzbrojenie zamieniono na podwójne działo uniwersalne 102 mm, 7 armat przeciwlotniczych Bofors 40 mm (1 podwójna Mk.5, 5 pojedynczych Mk.9), 2 miotacze bomb głębinowych Squid i jeden poczwórny aparat torpedowy 533 mm. Otrzymały też nowsze radary i sonary.
Typ O (1. seria):
Typ O (2. seria):
Typ P:
Wyposażenie
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
