Niepłodność

Niepłodność – stan, w którym zachodzi niemożność zajścia w ciążę pomimo rocznego współżycia seksualnego z przeciętną częstotliwością 3–4 stosunków tygodniowo, bez stosowania jakichkolwiek środków antykoncepcyjnych^[1].

Niepłodność męska

Klasyfikacje
ICD-10	N46

Niepłodność kobieca

Klasyfikacje
ICD-10	N97

Problem dotyczy 10–15% par w wieku reprodukcyjnym^[1]; w 35% przyczyna niepłodności leży po stronie kobiety i w tylu samo po stronie mężczyzny, a za 10% odpowiadają oboje. W 20% przypadków nie da się określić jednoznacznej przyczyny (niepłodność idiopatyczna)^[1].

Wyróżnia się dwa rodzaje niepłodności^[1]:

• sterilitas – trwałą niemożność zajścia w ciążę,
• infertilitas – niemożność donoszenia ciąży.

Czynniki zależne od kobiety

• Czynniki ogólnoustrojowe:
  • choroby tarczycy
  • choroby nadnerczy
  • poważne schorzenia nerek i wątroby
  • przyczyny psychogenne
  • alkoholizm
  • otyłość lub nadmierna chudość
• Choroby weneryczne
• Choroby przysadki mózgowej
  • zespół Kallmanna
  • hiperprolaktynemia
  • niedoczynność przysadki mózgowej
• Choroby jajników (powodują zaburzenia jajeczkowania)
  • zespół policystycznych jajników
  • rak jajnika
  • przedwczesna menopauza
  • nieprawidłowa budowa jajnika (np. zespół Turnera)
  • zaburzenia ciałka żółtego
• Choroby jajowodów (powodujące ich niedrożność)
  • endometrioza
  • choroby zapalne miednicy małej (zwłaszcza wywoływane przez Chlamydia trachomatis)
  • zrosty otrzewnowe w miednicy małej
• Choroby macicy
  • zaburzenia rozwojowe macicy
  • mięśniaki macicy
  • zespół Ashermana (zrosty wewnątrzmaciczne)
• Choroby szyjki macicy
  • zwężenie szyjki macicy
  • przeciwciała przeciwspermowe
  • nieprawidłowości śluzu szyjkowego (brak transportu nasienia do światła macicy)
• Choroby pochwy
  • wszystkie choroby prowadzące do zwężenia światła pochwy
• Czynniki genetyczne
  • zespół Turnera (obecność tylko jednego chromosomu X)

Czynniki zależne od mężczyzny

• Choroby ogólnoustrojowe
  • choroby tarczycy
  • niedorozwój gonad
  • niedoczynność przysadki mózgowej
  • hiperprolaktynemia
  • czynniki psychologiczne
  • impotencja
  • narkotyki, alkohol, niektóre leki
    • spironolakton
    • ketokonazol
    • cymetydyna
    • guanetydyna
    • leki przeciwnowotworowe
• Choroby jąder
  • nowotwory jądra
  • nieczynność idiopatyczna
  • wnętrostwo
  • żylaki powrózka nasiennego
  • wodniak jądra
  • uraz jąder
  • uszkodzenie jąder w przebiegu chorób wirusowych typu świnka
• Zaburzenia genetyczne
  • zaburzenia kariotypu np. zespół Klinefeltera, zespół Kallmana, zespół Pradera-Williego
  • mutacje lub mikrodelecje w regionie AZF na długim ramieniu chromosomu Y
  • mutacja genu CFTR (gen odpowiedzialny m.in. za wrodzony niedorozwój nasieniowodów)
• Inne przyczyny
  • stany zapalne w obrębie układu rozrodczego np. zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie pęcherzyków nasiennych oraz zapalenie jąder i najądrzy
  • ejakulacja wsteczna
  • spodziectwo

Leczenie

ICSI

Stosuje się leczenie w zależności od przyczyny niepłodności.

• stymulacja owulacji np. przy pomocy leku o nazwie klomifen (w przypadkach zaburzeń owulacji)
• stymulacja spermatogenezy
• zabiegi chirurgiczne w przypadkach niedrożności układu rozrodczego (u kobiet i mężczyzn)
• inseminacje domaciczne^[2]
• IVF (ang. In Vitro Fertilization)^[1][3] czyli zapłodnienie pozaustrojowe (zwane też sztucznym zapłodnieniem)
  • IMSI (ang. Intracytoplasmic Injection With Morphologically Selected Sperm ) polega na docytoplazmatycznym wstrzyknięciu plemnika do komórki jajowej-oocytu, po uprzedniej dokładnej ocenie morfologicznej komórki plemnikowej. Oceny morfologicznej plemnika dokonuje się w powiększeniu 6000x w porównaniu do tradycyjnej metody ICSI 400x. Według jednej pracy naukowej^[4] oraz doświadczeń ośrodków w Izraelu, Niemczech i Austrii^[5] wynika, że zastosowanie metody IMSI pozwala na dokładniejszą selekcję wstrzykiwanych do komórek jajowych prawidłowych plemników. Ocena morfologiczna w tak dużym powiększeniu zapewnia obniżenie liczby powstałych następnie nieprawidłowych genetycznie embrionów i zwiększa szanse na otrzymanie ciąży, a zarazem zmniejsza odsetek wczesnych poronień najczęściej związanych z uszkodzeniem lub nieprawidłowością genetyczną zarodków. Po raz pierwszy w Polsce metoda IMSI została zastosowana 29 września 2006 przez dr. Mariusza Kieckę oraz dr. Krzysztofa Grettkę^[5].
  • ICSI (ang. Intracytoplasmic sperm injection) – pojedynczy plemnik zostaje „wstrzyknięty” do komórki jajowej
  • ZIFT (ang. Zygote intrafallopian transfer) – pobrana wcześniej komórka jajowa zostaje zapłodniona i następnie umieszczona w jajowodzie lub jamie macicy
  • GIFT (ang. Gamete intrafallopian transfer) – pobrana wcześniej komórka jajowa zostaje umieszczona w jajowodzie razem z plemnikami, do zapłodnienia dochodzi w świetle jajowodu.

Bezpłodność

W odróżnieniu od niepłodności, bezpłodność to trwała niemożność posiadania potomstwa, np. z powodu braku jajników (u płci żeńskiej) lub jąder (u płci męskiej)^[6].