Loading AI tools
Zgodnie z polskim ustawodawstwem do nazwy miejscowości, w której granicach administracyjnych znajduje się obszar uzdrowiska, może zostać dodany odpowiednio wyraz „zdrój”, jeżeli podstawą leczenia uzdrowiskowego są wody lecznicze[1].
Zgodnie z urzędowym wykazem[2] nazwy miejscowości z członem „Zdrój” powinno się pisać z łącznikiem (z wyjątkami typu Mały Zdrój, Biały Zdrój itp.).
Urzędowe nazwy miejscowości ustala Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, po zasięgnięciu opinii Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych. Wszystkie zmiany nazw są publikowane co roku w Dzienniku Ustaw[3].
Przyjmuje się, że różnica w nazwie między łącznikiem a spacją jest istotna, choć zasada ta nie jest wcale oczywista. Aleksandra Cieślikowa, przewodnicząca Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych w latach 2003–2008, pisała, że „wszystkie zmiany dotyczące formy nazwy (nawet łącznika) muszą być ogłaszane w odpowiednich rozporządzeniach”[4].
W użyciu była również pisownia nazw miejscowości z członem „Zdrój” ze spacją zamiast łącznika, w szczególności została ona zastosowana w nazwach polskich statków handlowych (MS Busko Zdrój, MS Kudowa Zdrój i kilku innych). Niektórzy językoznawcy tę właśnie pisownię uważali za poprawną. W konsekwencji była ona stosowana nie tylko przez samych mieszkańców, ale i przez niektóre władze lokalne. W konsekwencji uchwały Rady Języka Polskiego nr 11 z 2004 r. rozbieżności te zostały w zasadzie zlikwidowane.
W języku potocznym człon Zdrój jest bardzo często opuszczany.
Ta sekcja od 2017-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji: Stwierdzenie (Rady Języka Polskiego?), że sprzeczny z normami języka polskiego był zapis bez dywizu, jest fałszywe – czy ktoś rzeczywiście tak twierdził, a jeśli tak, to kto? W którym wydaniu Zasad pisowni Jodłowskiego i Taszyckiego zapisano tę zasadę po raz pierwszy, a w którym po raz ostatni? – książka była przedrukowywana ze zmianami!.
W 1924 r. Śląska Rada Wojewódzka utworzyła gminę (wieś) Jastrzębie Zdrój (Jastrzębie-Zdrój)[a][5]. W 1930 r. Minister Spraw Wewnętrznych ustalił nazwę gminy (wsi) Łomnica Zdrój[6]. W 1932 r. Sejm Śląski ustalił gminy na Goczałkowice Zdrój[7].
Pisownia z dywizem i członem „Zdrój” była dodawana do nazw miejscowości lub części miejscowości, co potwierdza Mapa Szczegółowa Polski z 1936 r. dla wsi Łomnica-Zdrój[8] oraz osady Żegiestów-Zdrój[9]. W 1937 r. Minister Spraw Wewnętrznych ustalił nazwę miasta Busko-Zdrój[10].
W 1946 r. Komisja Ustalania Nazw Miejscowości, ustalająca polskie nazewnictwo na Ziemiach Odzyskanych, wprowadziła następującą pisownię: Cieplice Śląskie Zdrój, Czerniawa Zdrój, Długopole Zdrój, Duszniki Zdrój, Jedlina Zdrój, Jerzmanice Zdrój, Kudowa Zdrój, Lądek Zdrój, Polanica Zdrój, Połczyn Zdrój, Przerzeczyn Zdrój, Świeradów Zdrój[b], Szczawno Zdrój[11], Trzcińsko Zdrój[12], w 1947 r. dodano Elbląg Zdrój[13]. Nazwy zostały wówczas ustalone bez dywizu.
Taki sposób zapisu (bez łącznika) został przedstawiony (wraz z uzasadnieniem) w Zasadach pisowni polskiej i interpunkcji ze słownikiem ortograficznym autorstwa Stanisława Jodłowskiego i Witolda Taszyckiego oraz w innych wydawnictwach tych autorów, opartych o obowiązujące ówcześnie ustalenia Komitetu Językoznawstwa PAN[14]. Zasady te w niezmienionej formie wydawane były do końca lat 90. i w powszechnej opinii uchodziły za obowiązujące[potrzebny przypis].
W 1966 r. weszła w życie ustawa o uzdrowiskach i leczeniu uzdrowiskowym, stwierdzająca, że tylko miejscowości urzędowo uznane za uzdrowiska mogą posiadać w swojej nazwie człon zdrój. Na mocy tej ustawy w 1967 r. opublikowano urzędowy spis miejscowości uzdrowiskowych, w którym znalazło się 36 miejscowości[15]. Z tych 36 miejscowości 16 w swojej nazwie miało człon zdrój. Nazwy tych miejscowości w spisie zapisano z łącznikiem: Busko-Zdrój, Cieplice Śląskie-Zdrój, Długopole-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Goczałkowice-Zdrój, Iwonicz-Zdrój, Jastrzębie-Zdrój, Jedlina-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Lądek-Zdrój, Polanica-Zdrój, Połczyn-Zdrój, Rymanów-Zdrój, Szczawnica-Zdrój, Świeradów-Zdrój, Wieniec-Zdrój.
W 1980 r. Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska wydał zarządzenie o sporządzeniu „Wykazu urzędowych nazw miejscowości w Polsce”[16] – sporządziła go Komisja Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych. Został opublikowany w 3 tomach w latach 1980–1982. Wykaz ten objął wszystkie miejscowości w Polsce oraz potwierdził urzędową pisownię nazw „zdrojowych” z dywizem[17][18][19].
W 2004 r. Rada Języka Polskiego ostatecznie wyjaśniła rozbieżności pojawiające się pomiędzy zapisem urzędowym nazw a tym spotykanym w niektórych słownikach na korzyść zapisu urzędowego (czyli z dywizem) stwierdzając jednocześnie, że zapis ten jest i był zgodny z normami języka polskiego (sprzeczny z tymi normami był zapis bez dywizu)[20].
W 2013 r. Minister Administracji i Cyfryzacji ustalił nowy Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części, który ponownie potwierdził nazwy z dywizem[2].
W nazwach dwuczłonowych odmieniają się oba człony, dlatego należy odmieniać zarówno nazwę, jak i określenie „Zdrój”[21]:
park w Polanicy-Zdroju, pociąg do Buska-Zdroju, kartka związana z Kudową-Zdrojem, pozdrowienia z Cieplic-Zdroju; błędnie: w Polanicy-Zdrój, z Kudową-Zdrój, do Buska-Zdrój, z Cieplic-Zdrój
Podobnie jak ma to miejsce w przypadku pisowni z łącznikiem, brak odmiany predykatu „Zdrój” jest często spotykanym błędem nawet wśród samorządowców i dziennikarzy[22].
Pisane z łącznikiem
| Obecna nazwa | Status uzdrowiska | Rodzaj miejscowości | Okoliczności dodania członu „Zdrój” | Komentarz |
|---|---|---|---|---|
| Bolków-Zdrój | nie | przysiółek wsi Stare Rochowice | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | nie miał statusu uzdrowiska, lecz w latach 1971–2005 był określony jako „obszar, który posiada warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego lub eksploatacji naturalnych zasobów leczniczych” |
| Busko-Zdrój | tak | miasto | zmiana nazwy w 1937 r. z Busko[10] | – |
| Cieplice Śląskie-Zdrój | tak | część miasta Jelenia Góra | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | w latach 1935–1976 osobne miasto, także w roku ustalania polskiej nazwy |
| Czerniawa-Zdrój | tak | część miasta Świeradów-Zdrój | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | do 1972 osobna miejscowość, także w roku ustalania polskiej nazwy |
| Długopole-Zdrój | tak | wieś | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Duszniki-Zdrój | tak | miasto | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Goczałkowice-Zdrój | tak | wieś | zmiana nazwy gminy w 1932 r. z Goczałkowice Dolne[7] | – |
| Horyniec-Zdrój | tak | wieś | zmiana nazwy w 1998 r. z Horyniec[23] | – |
| Iwonicz-Zdrój | tak | miasto | zmiana nazwy z Iwonicz | – |
| Jastrzębie-Zdrój | nie | miasto | utworzenie gminy (wsi) Jastrzębie-Zdrój z obszaru dworskiego Jastrzębie Dolne w 1924 r.[5] | miejscowość utraciła status uzdrowiska w 2007 r.[24] |
| Jedlina-Zdrój | tak | miasto | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Jerzmanice-Zdrój | nie | wieś | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | po 1945 r. miejscowość nie miała statusu uzdrowiska w Polsce |
| Krynica-Zdrój | tak | miasto | zmiana nazwy w 2002 r. z Krynica[25] (pot. Krynica Górska) | – |
| Kudowa-Zdrój | tak | miasto | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Lądek-Zdrój | tak | miasto | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Łomnica-Zdrój | nie | wieś | zmiana nazwy gminy w 1930 r. z Łomnica[6] | miejscowość utraciła status uzdrowiska przed 1967 r. |
| Opolno-Zdrój | nie | wieś | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1947 r.[26] | po 1945 r. miejscowość nie miała statusu uzdrowiska w Polsce |
| Piwniczna-Zdrój | tak | miasto | zmiana nazwy w 1998 r. z Piwniczna[23] | – |
| Polanica-Zdrój | tak | miasto | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Połczyn-Zdrój | tak | miasto | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Przerzeczyn-Zdrój | tak | wieś | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Rabka-Zdrój | tak | miasto | zmiana nazwy w 2000 r. z Rabka[27] | – |
| Rymanów-Zdrój | tak | wieś | ustalenie nazwy nowej miejscowości, pod miastem Rymanów | – |
| Solec-Zdrój | tak | wieś | zmiana nazwy w 1974 r. z Solec[28] | – |
| Szczawno-Zdrój | tak | miasto | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Świeradów-Zdrój | tak | miasto | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[11] | – |
| Trzcińsko-Zdrój | nie | miasto | nazwa z członem „Zdrój” ustalona w 1946 r.[12] | po 1945 r. miejscowość nie miała statusu uzdrowiska w Polsce |
| Wieniec-Zdrój | tak | osada | ustalenie nazwy nowej miejscowości, w pobliżu wsi Wieniec | – |
| Wysowa-Zdrój | tak | wieś | zmiana nazwy w 2003 r. z Wysowa[29] | – |
| Żegiestów-Zdrój | tak | osada, część wsi Żegiestów | ustalenie nazwy nowej miejscowości, jako części wsi Żegiestów | – |
Nazwy potoczne
- Brzozów-Zdrój → zakład zdrojowy w Brzozowie
Pisane bez łącznika
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
