Mk VIII Cromwell

A27M Cruiser Tank VIII Cromwell – brytyjski czołg pościgowy nazwany na cześć Olivera Cromwella, był to jeden z bardziej udanych brytyjskich czołgów pościgowych, pierwsza konstrukcja tego typu dorównująca ówczesnym czołgom średnim. Był to pierwszy brytyjski czołg z działem „uniwersalnym” (z armatą przeciwpancerną przystosowaną także do strzelania amunicją burzącą i odłamkową), miał dużą mobilność i dobre opancerzenie. W końcowym okresie II wojny światowej w niektórych jednostkach brytyjskich zastąpił amerykańskie czołgi M4 Sherman. Na jego konstrukcji bazował Comet, uważany za pierwszy nowoczesny czołg podstawowy.

A27M Cruiser Tank VIII Cromwell

Dane podstawowe
Państwo	Wielka Brytania
Producent	Nuffield Organisation
Typ pojazdu	czołg pościgowy
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	5
Historia
Prototypy	1940
Produkcja	1943-1945
Egzemplarze	ok. 4235
Dane techniczne
Silnik	Rolls-Royce Meteor, benzynowy o mocy 600 KM (447 kW)
Pancerz	od 8 do 76 mm
Długość	kadłuba: 6,35 m
Szerokość	2,91 m
Wysokość	2,83 m
Masa	28 ton
Nacisk jedn.	93-1,03 km/cm²
Osiągi
Prędkość	64 km/h w terenie: 29 km/h
Zasięg pojazdu	280 km
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	1,2 m
Rowy (szer.)	2,3 m
Ściany (wys.)	0,9 m
Kąt podjazdu	24°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
armata 75 mm 2× karabin maszynowy Besa 7,92 mm
Użytkownicy
Wlk. Brytania, Polska, Czechosłowacja

Historia

Cromwell został zaprojektowany na zamówienie armii brytyjskiej jako następca czołgu Crusader. Specyfikacje techniczne nowego czołgu zostały ustalone pod koniec 1940, a pierwsze projekty nowych maszyn pojawiły się już na początku 1941.

Pierwszym z nich był Cavalier, zaprojektowany w bardzo krótkim czasie czołg z licznymi wadami i silnikiem Liberty o niewystarczającej mocy. Nowy silnik Meteor bazował na rozwiązaniach silnika lotniczego Rolls-Royce Merlin, który używany był między innymi do napędu myśliwców Supermarine Spitfire. Ze względu na priorytetową produkcję silników lotniczych w zakładach Rolls Royce’a wykonanie Meteora powierzono wytwórni Rover Car Company. Tymczasowo powstał nowy model czołgu nazwany A27 Mk VIII z nowym silnikiem o mocy 600 KM (447 kW – dwukrotnie większej niż moc silnika Liberty).

Ponieważ fabryka Rover potrzebowała kilku miesięcy na przygotowanie nowej linii produkcyjnej, pierwsze modele A27 zostały wyposażone w przestarzałe silniki Liberty. Czołgi te otrzymały oznaczenie A27L Centaur. Pierwsze Meteory zeszły z linii produkcyjnej dopiero w styczniu 1943 i można było rozpocząć produkcję A27M Cromwell.

Zanim nowy czołg wszedł do służby, dokonano w nim kilku dodatkowych zmian, przede wszystkim wymienione główne uzbrojenie – zamiast armaty 6-funtowej użyto działa Ordnance QF 75 mm, nowszej wersji „sześciofuntówki” przystosowanej do strzelania tą samą amunicją co amerykańska armata czołgowa 75 mm.

Służba

Chrzest bojowy Cromwelli odbył się dopiero w czerwcu 1944, w czasie operacji Overlord. Nie zdobyły one specjalnej popularności wśród załóg. Były chwalone za szybkość i niską sylwetkę (niższą od Shermana). Krytycznie odnoszono się do jego opancerzenia. Grubość pancerza czołowego tych dwóch czołgów była porównywalna, ale płyta pancerna „Shermana” była bardziej pochylona i lepiej wyprofilowana. Krytykowano także główne uzbrojenie Cromwella. W praktyce okazało się, że jego działo 75 mm nie było tak skuteczne jak wcześniejsza armata 6-funtowa czy amerykańskie działo czołgowe 75 mm używane w Shermanach.

Czołgi typu Cromwell, znajdowały się także na uzbrojeniu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Znalazły się tam na wyposażeniu 10 Pułku Strzelców Konnych, walczącego w składzie 1 Dywizji Pancernej 1 Korpusu.

Wersje

Centaur I

Pierwsza wersja produkcyjna uzbrojona w armatę 6-funtową, używana tylko do szkolenia załóg.

Centaur II

Odmiana eksperymentalna Mk I z szerszymi gąsienicami i bez karabinu maszynowego w kadłubie.

Centaur III

Wersja z armatą 75 mm, w 1943 większość Mk I została zmodyfikowana do wersji Mk III

Centaur IV

Wersja z haubicą 95 mm, jedyna odmiana Centaura użyta bojowo.

Centaur AA I

Czołg przeciwlotniczy uzbrojony w podwójne działo Oerlikon 20 mm. Początkowo użyte w czasie walk w Normandii, ale wycofane ze służby po uzyskaniu przez aliantów przewagi w powietrzu.

Centaur AA II

Odmiana AA I, ale uzbrojona w podwójne działka Polsten.

Cromwell I

Łączna produkcja – 600. Dokładnie taki sam jak Centaur I, ale z silnikiem Meteor.

Cromwell II

Wersja eksperymentalna Cromwell I z szerszymi gąsienicami i bez karabinu maszynowego w kadłubie. Nie weszła do produkcji.

Cromwell III

Łączna produkcja ok. 200, modyfikacja Centaur I z silnikiem Meteor.

Cromwell IV

Łączna produkcja – 1935+, modyfikacja Centaur III z silnikiem Meteor. Czołgi te były używane przez 1 Dywizję Pancerną.

Cromwell V

Pierwsza wersja Cromwella budowana oryginalnie z armatą 75 mm, kadłub spawany.

Cromwell VI

Cromwell z haubicą 95 mm.

Cromwell VII

Łączna produkcja – ok. 1500. Modyfikacja Cromwell IV i V z dodatkowym opancerzeniem, szerszymi gąsienicami i dodatkową skrzynią biegów.

Cromwell VIII

Modyfikacja Cromwell VI do takiego samego standardu jak Cromwell VII.

Linki zewnętrzne

• Great Britain's Cruiser Mk VIII, A27M, Cromwell VII [online], WWII Vehicles [dostęp 2006-04-07] [zarchiwizowane z adresu 2012-06-21] (ang.).
• OnWar specifications: Cromwell I, Cromwell IV
• Cromwell (global) [online], LemaireSoft [dostęp 2006-04-07] [zarchiwizowane z adresu 2005-02-09] (ang.).
• British Cavalier, Centaur, Cromwell, Comet and their variants [online], Henk of Holland [dostęp 2006-04-07] (ang.).
• JanJ. Hyrman JanJ., Cruiser Tank Mk VIII CROMWELL [online], Nase noviny [dostęp 2006-04-07] [zarchiwizowane z adresu 2004-11-27] (ang.).

Kontrola autorytatywna (model pojazdu):

• LCCN: sh85034231
• NKC: ph867131
• J9U: 987007533415605171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: technology/Cromwell-tank