Masłoborowik królewski

Masłoborowik królewski, borowik królewski (Butyriboletus regius (Krombh.) D. Arora & J.L. Frank) – gatunek grzybów, należący do rodziny borowikowatych^[1].

Masłoborowik królewski

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	borowikowate
Rodzaj	masłoborowik
Gatunek	masłoborowik królewski
Nazwa systematyczna
Butyriboletus regius (Krombh.) D. Arora & J.L. Frank Mycologia 106(3): 466 (2014)

Młody masłoborowik królewski

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Butyriboletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1832 roku Julius Vincenz von Krombholz jako Boletus regius. W wyniku badań filogenetycznych w 2014 roku D. Arora i J.L. Frank przenieśli go do nowo utworzonego rodzaju Butyriboletus^[1].

Niektóre synonimy naukowe:

• Boletus regius Krombh. 1832
• Boletus regius var. peltereaui J. Blum 1965
• Boletus appendiculatus subsp. regius Konrad 1801
• Boletus regius Krombh. 1832 var. regius
• Dictyopus appendiculatus var. regius (Krombh.) Quél. 1886
• Suillus regius (Krombh.) Kuntze 1898^[2].

Nazwę polską borowik królewski podała Alina Skirgiełło w 1960 r.^[3] Gatunek ten, jako borowik królewski Boletus regius Krombh. wymieniają też Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w swojej książce z 1985 r.^[4], a także różne atlasy grzybów. Wojewoda w krytycznej liście z 2003 r. podaje go jako odmianę borowika żółtobrązowego (Boletus appendiculatus subsp. regius Konrad)^[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Butyriboletus wszystkie te nazwy są niespójne z aktualną nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy masłoborowik królewski^[5].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 8–20 cm. Za młodu kulisty, potem stopniowo rozpościerający się. Powierzchnia zamszowata, sucha^[6]. Barwa bardzo zmienna; może być różowowiśniowoczerwona, krwistoczerwona, purpurowoczerwona, brązowa, o różnym nasileniu. Starsze owocniki są jaśniejsze – różowopłowe lub różowe z fioletowym odcieniem^[7].

Rurki

Za młodu bladożółte, później cytrynowożółte, z wiekiem oliwkowożółte. Są lśniące i nie zmieniają koloru po uszkodzeniu^[6].

Trzon

Wysokości 5–12 cm, grubości 2–4 cm, baryłkowaty lub pękaty. Ma jasnożółty kolor i pokryty jest drobną siateczką też żółtego koloru^[6], szczególnie dobrze widoczną u nasady. Mogą na nim występować różowe lub karminowe plamy^[7].

Miąższ

Jędrny, bladożółty, lub cytrynowożółty. Zapach słaby, smak łagodny. Nie zmienia barwy po zgnieceniu^[6].

Zarodniki

Gładkie, elipsoidalno-wrzecionowate. Wysyp zarodników oliwkowobrązowy.

Gatunki podobne

Bywa mylony z „fałszywym borowikiem królewskim” (Butyriboletus pseudoregius), który ma bledszy kapelusz i jego miąższ sinieje po zgnieceniu^[6]. Podobny jest też masłoborowik żółtobrązowy (Butyriboletus appendiculatus), ale jego miąższ również sinieje po zgnieceniu lub przecięciu^[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Europie, w Azji podano go tylko z Korei i Japonii^[8]. W Europie jest rzadki. Należy do jednego z dziesięciu najbardziej zagrożonych gatunków^[6]. Również w Polsce jest bardzo rzadki. W literaturze naukowej do 2020 roku podano tylko 3 jego pewne stanowiska i jedno wątpliwe^[7]. Liczne i bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[9]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający^[10]. Znajduje się także na czerwonych listach gatunków zagrożonych w Austrii, Belgii, Czechach, Szwajcarii, Estonii, Anglii, Holandii i Słowacji^[3].

W polskim rozporządzeniu z 2004 roku został ujęty jako grzyb ściśle chroniony. Rozporządzenie z 9 października 2014 r. podtrzymało ten status i obecnie, pod nazwą gatunkową borowik żółtobrązowy podgat. królewski (Boletus appendiculatus ssp. regius), znajduje się na liście gatunków grzybów chronionych> objętych w Polsce ochroną ścisłą^[7].

Grzyb ciepłolubny. Występuje od maja do września w lasach liściastych, głównie pod dębami i bukami na wapiennych glebach^[6].

Znaczenie

Naziemny grzyb mykoryzowy^[3], grzyb jadalny^[6].