Marcinkowice (powiat nowosądecki)
wieś w województwie małopolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marcinkowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim w powiecie nowosądeckim w gminie Chełmiec.
| wieś | |
.JPG) Dwór | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
271 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
2266[1] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-393[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0420452 |
Położenie na mapie gminy Chełmiec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
| 49°40′10″N 20°39′00″E[3] | |
W latach 1954–1960 wieś należała i była siedzibą władz gromady Marcinkowice, w związku ze zmianą siedziby gromady w gromadzie Klęczany. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.
Wieś zajmuje 6,1 % terenu gminy oraz liczy 8,5 % ludności gminy (ok. 2160 mieszkańców).
Położenie
Marcinkowice leżą w Kotlinie Sądeckiej u podnóża Białowodzkiej Góry w Beskidzie Wyspowym, w pobliżu miejsca, gdzie potok Smolnik wpada do Dunajca. Wieś leży przy drodze powiatowej Limanowa – Chełmiec oraz przy linii kolejowej 104 Nowy Sącz – Chabówka[4].
Części wsi
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Pierwsze ślady człowieka na terenie Marcinkowic związane są z kulturą łużycką (XV–V w. p.n.e.) – Grodzisko nad zakolem Dunajca oraz na Białowodzkiej Górze (wzniesienie Zamczysko 608 m). Były to kawałki glinianych naczyń, broni itp.
Marcinkowice jako wieś powstały prawdopodobnie w XIV wieku, w 1390 roku notowane są w zbiorze dokumentów staropolskich. Nazwa wsi Marcinkowice pochodzi od imienia Marcinek, domniemanego rycerza założyciela.
Od XIV–XV wieku Marcinkowice były wsią rycerską, a od przełomu XV/XVI wieku – szlachecką, przez długi okres należały do rodziny Marcinkowskich, herbu Gryf. W czasie potopu szwedzkiego Szwedzi i bracia polscy z Dąbrowy spalili dwór oraz inne zabudowania wiejskie.
W wyniku I rozbioru Polski Marcinkowice znalazły się w granicach Austrii. W 1864 roku właścicielami wsi zostali hrabiostwo Marasse z Jurkowa.
16 grudnia 1884 roku oddana została do użytku Galicyjska Kolej Transwersalna, przechodząca przez wieś.
W 1886 roku wybudowano pierwszą szkołę powszechną. Kolejnym właścicielem dworu i majątku został w 1891 roku Albert Fauck, do którego należały kopalnie ropy naftowej w Klęczanach. Po jego śmierci w 1919 roku synowie Moritz i Albert wydzierżawili majątek Żydowi Gelbie, a potem w 1921 sprzedali go Stanisławowi Morawskiemu.
W dniach 5–6 grudnia 1914 – w czasie I wojny światowej – rozegrała się tu bitwa między wojskami rosyjskimi a legionami polskimi dowodzonymi przez Józefa Piłsudskiego i Władysława Belinę-Prażmowskiego. W czasie II wojny światowej w Marcinkowicach działały organizacje konspiracyjne. Wieś została wyzwolona 19 stycznia 1945 roku.
W 1945 roku dobra dworskie zostały częściowo rozparcelowane między dawną służbę i małorolnych chłopów. We wrześniu 1946 w budynku podworskim rozpoczęła działalność Żeńska Szkoła Rolnicza – późniejsze liceum i technikum.
Zabytki
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].
- grodzisko nad zakolem Dunajca oraz wzniesienie Zamczysko (Białowodzka Góra) związane z kulturą łużycką (XV–V w. p.n.e.);
- ogród podworski;
- kaplica dworska pw. Niepokalanego Serca NMP;
- cmentarz wojenny nr 352 – Marcinkowice, a w jego obrębie cmentarz legionistów z 1918.
Inne zabytki
- dwór Morawskich pochodzący z XVII/XVIII w., przebudowany w końcu XIX w., w którym mieści się Muzeum Historyczne[8].
Religia
We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca NMP. W 1926 roku wybudowano kaplicę dworską. Budowę kościoła rozpoczęto w 1948 a ukończono i poświęcono w 1955 roku. Parafię erygował biskup Tarnowski Jan Stepa 21 lipca 1955 roku.
W budynku kościoła zauważa się trzy nawy i jakby nawiązanie do dawnego stylu bazylik rzymskich. Na czołowej ścianie w prezbiterium znajduje się obraz Niepokalanego Serca NMP (patronki kościoła) na tle kościoła i krajobrazu Marcinkowic. W ołtarzu bocznym znajduje się malowany tryptyk z Chrystusem ukrzyżowanym, Matką Boską Bolesną i św. Janem Ewangelistą oraz stary barokowo-ludowy krzyż z XVI w. obok ołtarza.
Uroczystość odpustowa ku czci patronki kościoła w Marcinkowicach obchodzona jest w niedzielę po wspomnieniu Niepokalanego Serca Maryi. Pierwszym proboszczem był ks. prałat Józef Góra. Obecnie proboszczem parafii jest ks. prałat Józef Babicz, który cieszył się tytułem sądeczanina roku 2009.
Edukacja
- Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Historia szkoły sięga 1886, posiada stary przebudowany budynek oraz budynek główny z salą gimnastyczną[9].
- Zespół Szkół im. Władysława Orkana – to dawna szkoła rolnicza; w szkole znajduje się liceum z kursem walki wręcz: wojskowe, policyjne i pożarnicze[10].
Inne
- Zakłady produkujące stolarkę budowlaną oraz inne mniejsze firmy z tej branży.
- Dom Kultury, zagospodarowany przez Koło Gospodyń Wiejskich.
- Dom parafialny.
- W 2009 została oddana do użytku stacja paliw „GRÓD” ze stacją diagnostyczną.
Sport
- Od 1954 działa piłkarski Ludowy Klub Sportowy „Zamczysko” Marcinkowice.
Osoby związane z miejscowością
- Bronisław Chruściel – pułkownik piechoty.
- Tomasz Drwal – zawodnik sportów walki.
- Stanisław Wideł – major piechoty zamordowany w Auschwitz.
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.