Manifest 22 stycznia

Manifest 22 stycznia – manifest wydany 22 stycznia 1863 w Warszawie przez Komitet Centralny Narodowy, ogłaszający m.in. wybuch powstania styczniowego, uwłaszczenie chłopów oraz zniesienie pańszczyzny. Autorką Manifestu była Maria Ilnicka.

Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego, 22 stycznia 1863

Zobacz w Wikiźródłach tekst Manifestu Tymczasowego Rządu Narodowego

Ogłoszony w dniu wybuchu powstania styczniowego, manifest nadawał także prawa obywatelskie wszystkim mieszkańcom Polski, bez względu na wyznanie, przynależność narodową i etniczną oraz pochodzenie społeczne (stanowe, klasowe).

Historia

Manifest przekształcał Komitet Centralny w Tymczasowy Rząd Narodowy. Do walki przeciw Imperium Rosyjskiemu zostali wezwani wszyscy mieszkańcy przedrozbiorowej Rzeczypospolitej – Polacy, Litwini, Rusini i Żydzi – cytat: „bez różnicy wiary i rodu, pochodzenia i stanu”.

Kwestia chłopska

Dokument znosił pańszczyznę i przyznawał chłopom na własność uprawianą przez nich ziemię, uwłaszczał chłopów. Manifest był kluczowym dokumentem dla procesu emancypacji społecznej i politycznej w Polsce^[1].

Zakładał on powstanie niepodległego państwa i równe prawa dla wszystkich obywateli oraz uwłaszczenie chłopów, cytat^[2]:

Ziemia, którą Lud rolniczy posiadał dotąd na prawach czynszu lub pańszczyzny, staje się od tej chwili bezwarunkową jego własnością.

Kierowana przez Stefana Bobrowskiego Komisja Wykonawcza podjęła działania wdrożenia go w życie przez dowódców oddziałów powstańczych i wprowadziła zakaz utrudniania przeprowadzenia uwłaszczenia pod groźbą kary śmierci. Wcielenie w życie postulatów manifestu nadzorowała także Żandarmeria Narodowa, np. surowo karząc szlachtę i oficjalistów, wymuszających na chłopach odrabianie zniesionej pańszczyzny lub płacenie czynszu^[3].

Z powodu nieufności do szlachty polskiej, podsycanej przez ziemian, przez większość chłopów manifest z 22 stycznia 1863 został przyjęty z obojętnością a uwłaszczenie z niego wynikające przyjęto z wiarą dopiero od cara Aleksandra II Romanowa, i to jego społeczność wiejska uznała za dobroczyńcę^[4].

Zobacz też

• Złota Hramota