Maczużnik osi

Maczużnik osi (Ophiocordyceps sphecocephala (Klotzsch ex Berk.) G.H. Sung, J.M. Sung, Hywel-Jones & Spatafora) – gatunek grzybów z rodziny Ophiocordycipitaceae^[1].

Maczużnik osi

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	Sordariomycetes
Rząd	rozetkowce
Rodzina	Ophiocordycipitaceae
Rodzaj	Ophiocordyceps
Gatunek	maczużnik osi
Nazwa systematyczna
Ophiocordyceps sphecocephala (Klotzsch ex Berk.) G.H. Sung, J.M. Sung, Hywel-Jones & Spatafora Stud. Mycol. 57: 47 (2007)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ophiocordyceps, Ophiocordycipitaceae, Hypocreales, Hypocreomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy zdiagnozowali go w 1843 r. Johann Friedrich Klotzsch i Miles Joseph Berkeley, nadając mu nazwę Sphaeria sphecocephala. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu G.H. Sung, J.M. Sung, Hywel-Jones i Spatafora w 2007 r.^[1]

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda, wówczas gatunek ten zaliczany był do rodzaju Cordyceps (maczużnik)^[2]. Według Index Fungorum należy jednak do rodzaju Ophiocordyceps, stąd też nazwa polska jest już niespójna z nazwą naukową. Ponadto nazwę maczużnik w 2003 r. Wiesław Fałtynowicz podał dla innego rodzaju grzybów – Sphinctrina^[3].

Synonimy naukowe:

• Ceratonema crabronis Pers., Mycol. eur. (Erlanga) 1: 48
• Cordyceps sphecocephala (Klotzsch ex Berk.) Berk. & M.A. Curtis 1868
• Hirsutella sphecophila (Ditmar) Van Vooren, in Van Vooren & Audibert 2005
• Hymenostilbe sphecophila (Ditmar) Petch, Trans. Br. mycol. Soc. 21(1-2): 55
• Isaria sphecophila Ditmar 1817
• Sphaeria sphecocephala Klotzsch ex Berk. 1843
• Torrubia sphecocephala (Klotzsch ex Berk.) Tul. & C. Tul. 1865^[4].

Morfologia i tryb życia

Po zainfekowaniu owada grzybnia rozrasta się w jego ciele, powodując specyficzne zachowanie owada. Porażony owad wznosi się na najwyższe miejsce na roślinie i umiera, trzymając się jej^[5]. Na martwym ciele owada grzyb tworzy maczugowatą podkładkę o wysokości do 6 cm. Składa się ona z żółtawej główki i długiego, białawego trzonu^[2].

Występowanie

Występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Europie, Azji i Afryce^[6]. Występuje także w Polsce^[7][2]. Jest rzadki. Jego aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych, wartych objęcia ochroną^[8].

Maczużnik osi to grzyb entomopatogeniczny będący pasożytem os i innych błonkówek, zwłaszcza z rodzajów Polistes, Tachytes i Vespa^[5].

Znaczenie

Podobnie jak inne gatunki maczużników, Ophiocordyceps sphecocephala zawiera aktywne biologicznie substancje, badane pod kątem przydatności w medycynie, przede wszystkim w terapii nowotworów^[9]. Jest poszukiwany przez chińskich lekarzy i w handlu osiąga wysoką cenę^[5].