Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych RFSRR

Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych, NKWD (ros. Народный комиссариат внутренних дел) – istniejący od października 1917 do lipca 1918 i dalej do 1930 jako Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej rosyjski, następnie radziecki urząd, odpowiednik ministerstwa, realizujący zadania w dziedzinie administracji wewnętrznej.

Powstanie Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD RFSRR)

Urząd został sformowany jako jedna z pierwszych instytucji na mocy dekretu II Wszechrosyjskiego Zjazdu Rad z 25 października 1917. Po powstaniu RFSRR 10 lipca 1918 został przekształcony w Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych RFSRR (NKWD RFSRR)^[1]. Ludowym Komisarzem Spraw Wewnętrznych został Aleksiej Rykow.

Rola Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych

Powstała 20 grudnia 1917 Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna przy Radzie Komisarzy Ludowych do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (Czeka), pod przewodnictwem Dzierżyńskiego, przejęła od nowo formowanego ministerstwa praktycznie wszystkie funkcje ścigania przestępstw politycznych^[2]. Komisję przekształcono w Państwowy Zarząd Polityczny przy Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (GPU), jednakże tylko formalnie była częścią NKWD (w listopadzie 1923 powstały z przekształcenia Państwowego Zarządu Politycznego Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (OGPU) wyodrębniono z NKWD i podporządkowano bezpośrednio Radzie Komisarzy Ludowych). Polityczne znaczenie NKWD wzrosło znacznie dopiero w 1934 po reformie, gdy Główny Zarząd Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB) po przejęciu funkcji OGPU stał się częścią NKWD (nastąpiła koncentracja m.in. wywiadu politycznego, służb porządkowych i Głównego Zarządu Obozów – Gułag).

Zadania Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych RFSRR[3]

• kierowanie działalnością organów administracji lokalnej;
• organizacja i zarządzanie milicją;
• organizacja pracy przymusowej;
• organizacja wszystkich rodzajów transportów pasażerskich (z wyjątkiem wojskowych): jeńców wojennych, uchodźców, imigrantów, robotników;
• kierownictwo gospodarką komunalną w miastach i na wsiach.

Zadania te były realizowane poprzez centralny aparat NKWD RFSRR:

• Zarząd Organizacyjno-Administracyjny:
  • nadzorowanie pracy lokalnych Rad;
  • realizacja dekretu o oddzieleniu Cerkwi od państwa;
  • nadawanie i odbieranie obywatelstwa sowieckiego;
  • zmiana granic gminnych;
  • rejestracja aktów stanu cywilnego.
• Główny Zarząd Milicji (GUM – Главное управление милиции, ГУМ):
  • Wydział Milicji;
  • Wydział Śledczy;
  • Wydział Kryminalistyki;
  • zadania z zakresu ochrony łączności pocztowej (w tym telegraficznej i telefonicznej), kolei, stacji, przystani, fabryk i zakładów pracy, lasów, wodociągów, magazynów, jak również ochrona koncentracyjnych obozów pracy przymusowej.
• Główny Zarząd Robót Przymusowych:
  • obserwacja stanu zatrzymanych;
  • ewidencja zatrzymanych;
  • rozdział zatrzymanych do obozów pracy;
  • monitorowanie stanu sanitarnego obozów pracy;
  • zaopatrzenie materiałowo-techniczne i logistyka obozów pracy.
• Centralny Zarząd Ewakuacji Ludności (Centroewak – Центральное управление по эвакуации населения, Центроэвак):
  • zarządzanie punktami ewakuacyjnymi i organizacja wymiany jeńców i uchodźców;
  • przewóz i ewidencja transportowanych kontyngentów, ich obsługa sanitarna i prowiantowanie.
• Główny Zarząd Gospodarki Komunalnej:
  • nadzór nad realizacją dekretu o komunalizacji mieszkań;
  • ewidencja i przydział mieszkań;
  • kierownictwo przedsiębiorstwami o znaczeniu lokalnym (tramwaje, wodociągi, kanalizacja, łaźnie, pralnie, zakłady fryzjerskie, zakłady pogrzebowe);
  • eksploatacja terenów miejskich;
  • ochrona przeciwpożarowa.
• Wydział Administracyjny (Управление делами):
  • kancelaria;
  • wydział gospodarczy;
  • wydział finansowo-materiałowy;
  • archiwum^[4].

Likwidacja Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych RFSRR

Zgodnie z postanowieniem Centralnego Komitetu Wykonawczego i Rady Komisarzy Ludowych ZSRR z 15 grudnia 1930, na wniosek Józefa Stalina, NKWD RFSRR został zlikwidowany, a jego funkcje przejęły inne urzędy – przede wszystkim Zjednoczony Państwowy Zarząd Polityczny (OGPU)^[4].

Ludowi Komisarze Spraw Wewnętrznych RFSRR

• Aleksiej Rykow (8–17 listopada 1917, LKSW);
• Hryhorij Petrowski (od 30 listopada 1917, LKSW następnie LKSW RFSRR, do 30 marca 1919)
• Feliks Dzierżyński (1919 – 1923);
• Aleksandr Biełoborodow (od 30 sierpnia 1923 – grudzień 1927);
• W. Jegorow (pełniący obowiązki (zastępca LKSW) 1927 – 1928);
• Władimir Tołmaczow (styczeń 1928 – 15 grudnia 1930)^[4].

Przypisy

1. Kokurin A., Pietrow I., Лубянка. Органы ВЧК-ОГПУ-НКВД-КГБ. 1917-1991. Wyd. Mieżdunarodnyj Fond „Demokratija”, Moskwa, 2004, ISBN 5-85646-109-6.
2. Hłobustow, О., «Госбезопасность России от Александра I до Путина».
3. Положение ВЦИК и СНК РСФСР об НКВД РСФСР, dokument z 24 maja 1922.
4. Kokurin, A., Pietrow, N. – redakcja: ЛУБЯНКА. ВЧК – ОГПУ – НКВД – НКГБ – МГБ – МВД – КГБ 1917 – 1960 Справочник. Moskwa: Международный фонд „Демократия”, 1977, seria: Россия. XX век. Документы.. ISBN 5-89511-004-5. Brak numerów stron w książce